Głód i sytość
Bardzo często nasze błędy wynikają z niewiedzy. Głód i apetyt nie zawsze występują równocześnie.
Można być głodnym i nie mieć apetytu na oferowany pokarm i odwrotnie - można nie odczuwać głodu, ale mieć apetyt na jakiś szczególnie smakowity produkt i w konsekwencji spożyć go.
Teraz kilka informacji dzięki, którym staniesz się bardziej świadoma tego co dzieje się w tobie i z tobą kiedy jesteś głodna, syta.
Zapraszam Cię na kolejną podróż w głąb siebie tym razem do kwatery głównej dowodzenia, czyli mózgu, gdzie to wszystko się odbywa.
Fizjologiczne centrum regulacji spożycia znajduje się w podwzgórzu.
W części bocznej podwzgórza umiejscowiony jest ośrodek głodu
W części brzuszno - przyśrodkowej - ośrodek sytości.
Do obu tych ośrodków przekazywane są informacje o aktualnym stanie organizmu i przewodu pokarmowego.
Służą temu 4 różne rodzaje sygnałów:
Motoryczne
Metaboliczne
Hormonalne
Termiczne
Sygnały te pobudzając jeden ośrodek na drugi wpływają hamująco.
Sygnały motoryczne - są ściśle związane z rozszerzaniem i obkurczaniem się żołądka. Rozciągnięcie się ścian żołądka daje odczucie "pełności" i jest sygnałem hamującym spożycie. Skurcze żołądka pojawiające się po pewnym czasie od spożycia posiłku stanowią sygnał, że żołądek jest pusty.
Dlatego też nauczymy się, które pokarmy są najbardziej objętościowe, abyśmy świadomie mogły je stosować do odpowiedniego rozszerzania żołądka.
Sygnały metaboliczne - związane są z koncentracją glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów we krwi. Sygnały te są odbierane bezpośrednio przez wyspecjalizowane neurony podwzgórza lub do niego przesyłane na drodze nerwowej Z innych części ciała, które mają odpowiednie receptory.
Spożywanie pokarmu powoduje, że zawartość glukozy we krwi wzrasta (hiperglikemia), czemu towarzyszy pojawienie się odczucia sytości i stopniowa utrata chęci do jedzenia.
Z kolei spadek poziomu tego cukru we krwi (hipoglikemia), mający miejsce kilka godzin po posiłku, zbiega się z wystąpieniem odczucia głodu.
Odczucie głodu i sytości wiąże się też z zawartością we krwi wolnych kwasów tłuszczowych, stanowiących zastępcze źródło energii, gdy występują trudności z zaopatrzeniem komórek w glukozę.
Po posiłku, kiedy pojawia się uczucie sytości, a podaż glukozy jest wystarczająca, stężenie tych kwasów we krwi jest małe. Rośnie ono z upływem czasu od spożycia pokarmu, w miarę jak zawartość glukozy we krwi się obniża i jest sygnałem pobudzającym ośrodek głodu.
Pobudzanie ośrodków głodu i sytości może być związane z poziomem uruchamianych z tkanki tłuszczowej wolnych kwasów tłuszczowych oraz z ilością tkanki tłuszczowej.
Jeszcze innym czynnikiem regulującym spożycie pokarmu jest koncentracja aminokwasów w plazmie krwi. Wpływ ich na regulację spożycia łączy się z powstawaniem z nich różnych neurotransmitterów. Tj. wydzielanych przez neurony substancji chemicznych, które biorą udział w przekazywaniu pobudzenia z jednej komórki nerwowej do drugiej.
Spożyty pokarm decyduje o składzie mieszaniny aminokwasów, jaka trafia do krwi i jest dostępna dla neuronów. Tym samym determinuje on możliwości wytwarzania poszczególnych transmitterów, wpływając na przenoszenie wewnętrznych sygnałów głodu i sytości do ośrodków podwzgórza.
Nie tylko ilość, ale też wzajemne proporcje aminokwasów mają znaczenie dla funkcjonowania ośrodków głodu i sytości. Zwierzęta żywione eksperymentalną dietą zawierającą białko niezbilansowane aminokwasowo, istotnie redukują spożycie pokarmu, a kiedy mają , wolą spożywać dietę bezbiałkową niż niezbilansowaną.
Sygnały hormonalne - stanowią (produkowane m.in. przez przewód pokarmowy i trzustkę) substancje, które docierając z krwią do mózgu zdolne są oddziaływać na podwzgórze. Takim instrumentem krótkotrwałej kontroli spożyci jest CCK (cholecystokinina) - hormon wydzielany przez ścianę jelita cienkiego, którego głównym zadaniem jest wywoływanie skurczu pęcherzyka żółciowego i rozszerzanie żołądka.
Innym hormonem odgrywającym rolę w regulacji spożycia pokarmu jest insulina, wydzielana przez wysepki trzustki, w odpowiedzi na wzrost poziomu cukru we krwi. Zwiększony poziom tego hormonu we krwi oddziałuje na ośrodek sytości i przyczynia się do ograniczenia konsumpcji.
Ostatnie badania wykazały, że insulina hamuje w mózgu syntezę neuropeptydu, który uważa się za potencjalny stymulator spożycia.
Sygnały termiczne - przekazywane są przez termoreceptory znajdujące się na powierzchni i wewnątrz ciała. Mają one również swój udział w powstawaniu odczuć głodu i sytości, wspólnie z hormonem tyreotropowym TSH, dostosowując wielkość spożycia do potrzeb energetycznych organizmu związanych z utrzymaniem stałej ciepłoty ciała. Kiedy jest nam zimno zwykle odczuwamy głód, zaś w bardzo upalny dzień lub mając gorączkę tracimy apetyt na jedzenie, zwłaszcza tłustych, wysokokalorycznych potraw.
Spożyciem pokarmu powoduje wzrost produkcji ciepła w organizmie. Wzrost ten zależy od ilości spożytego pokarmu oraz jego składu i jest sygnałem dla ośrodka sytości.
Z odczuwaniem głodu i sytości ściśle związane jest funkcjonowanie zmysłów smaku i powonienia.
Głód pociąga za sobą wyraźne zwiększenie ich , wrażliwości, co powoduje, że zaczyna się poszukiwanie pokarmu, a na dodatek pozwala to pełniej odczuwać jego smakowitość.
Z kolei człowiek syty staje się mniej wrażliwy na smak i zapach pożywienia, przez co traci ochotę na dalsze jedzenie lub czyni to bez wyraźnej przyjemności.
Ból, zdenerwowanie, strach pobudzają mózg do produkcji endogennych opiatów, działających podobnie jak środki uśmierzające. Przedłużają one odczuwanie przyjemności przy jedzeniu i mogą powodować skłonność do przejadania się.
Fizjologiczny mechanizm głód - sytość jest najważniejszym, ale oczywiście nie jedynym czynnikiem skłaniającym nas do rozpoczynania jedzenia i kończenia posiłku.
Należy też pamiętać, że współczesny człowiek, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, rzadko je wtedy, gdy odczuwa głód.
Apetyt
Apetyt dotyczy w większości przyjemnościowych aspektów wyboru pokarmu i jego spożywania. Mamy apetyt na pewien specyficzny produkt. Apetyt jest pobudzany odczuciem głodu, a hamowany odczuciem sytości.
Apetyt to inaczej chęć spożycia jakiegoś określonego pokarmu. Wiąże się on z wyborem pożywienia i regulacją spożycia w wymiarze jakościowym.
Fakt, że wiele gatunków zwierząt mając dostęp do szerokiej gamy pokarmów potrafi wybrać ten, który zapewnia wzrost i sprawne funkcjonowanie organizmu, co świadczy o istnieniu instynktownych mechanizmów, służących dostosowaniu struktury spożycia do aktualnych potrzeb pokarmowych danego osobnika.
Mechanizmy te odgrywają role w sterowaniu zachowaniem człowieka.
Obserwowano u małych dzieci które miały przeze kilka tygodni nieograniczony dostęp do kilkudziesięciu podstawowych produktów żywnościowych ( z wyłączeniem słodyczy), ze dobierały one pokarmy fizjologicznie adekwatne.
U nas dorosłych dobór produktów spożywczych jest w znacznym stopniu określany takimi czynnikami jak cena produktu, wiedza o jego wartości odżywczej, reklama, religia, tradycja rodzina w związku z czym działania instynktownych mechanizmów regualcyjnych są mnie zauważalne.
Znane są 3 podstawowe narzędzia sterowania apetytem związane z percepcją bodźców smakowych i zapachowych.
alliestezja - zmiana odczuwania smakowitości pokarmu ukierunkowana na przywrócenie homeostazy, czyli stanu równowagi organizmu. Te same bodźce smakowe i zapachowe, których źródłem są określone pokarmy są odbierane przez ludzi jako przyjemne i pożądane w stanie głodu, ale stają się mniej przyjemne w stanie sytości.
- sytość specyficzna - wyraża postępujący w miarę jedzenia spadek przyjemności odczuwanej w następstwie reagowania na smak i zapach aktualnie jedzonego pokarmu, przy jednoczesnym wzroście zainteresowania pokarmem o odmiennej smakowitości. Dzięki temu zjemy więcej wówczas, gdy w ramach posiłku oferuje się nam kolejno dania o odmiennej smakowitości ( a co za tym idzie odmiennej wartości odżywczej) np. kwaśna zupa, słone drugie danie, słodki deser, aniżeli przy nieurozmaiconym, monotonnym jadłospisie.
Ten rodzaj sytości sprzyja pełniejszemu zaspokojeniu potrzeb pokarmowych i uniknięciu nadmiaru jednych niezbędnych składników odżywczych, przy niedostatku innych. Stałe oferowanie wielu pokarmów o różnorodnej smakowitości może przyczyniać się do nadkonsumpcji i rozwoju otyłości.
Wyuczone reakcje warunkowe - to nabyte preferencje i awersje względem smakowitości określonych pokarmów. Są one kształtowane i wykształcane pod wpływem indywidualnych doświadczeń żywieniowych danego człowieka.
Proponuję, abyście z tego rozdziału same wysnuły wnioski.
Mój jest jeden - jeść do syta, jedynie to ochroni nas przed przejadaniem się, skokami poziomu różnych substancji we krwi.
Jeść do syta produkty zaspakajające skutecznie odczucie głodu, a jednocześnie takie, które nie tuczą.
Zapytacie czy istnieją takie produkty?
Zapewniam was, że tak i to w bogatym asortymencie.