FILOZOFIA

Wytwór kultury europejskiej, powstała w określonym miejscu i czasie.

Nie jest nauka, nie musi być pożyteczna.

(filozofia - z gr. umiłowanie mądrości)

Ważne pojęcia:

Ontologia - nauka o bycie

Materializm - byt jest tylko materialny

Dualizm - byt jest materialny i duchowy

Spirytualizm - byt jest tylko duchowy

Determinizm - istnieje tylko następstwo zdarzeń, brak związku przyczynowo-skutkowego
wolność woli: każdy ludzki wybór jest zdeterminowany przez zespół okoliczności

Determinizm ontologiczny - bieg zdarzeń jest wyznaczony przyczynowo lub celowo

Indeterminizm - istnieje obszar wolności umożliwiający podejmowanie świadomych decyzji

Predestynacja - losy jednostki są z góry określone

Monizm - uznaje naturę bytu za jednorodną: monizm materialny lub spirytystyczny

Racjonalizm:

1.poznawanie prawy przez logikę, neguje inne metody poznania np. empirystyczne

(zapoczątkowane przez eleatów)

2.dojście do prawdy za pomocą rozumu, poznanie zmysłowe i doświadczenie są drugorzędowe (racjonalizm światopoglądowy)

Spór w obrębie ontologii:

Istnienie związku przyczynowo-skutkowego

(nie jest postrzegany w podejściu empirystycznym)

Paralelizm psycho-fizyczny:

Człowiek materialno-duchowy, obie substancje są ze sobą niezależnie połączone (nie związkiem przyczynowo-skutkowym)

TALES Z MILETU

Jońska filozofia przyrody

Problem `arche' - prapoczątku wszechświata

Poszukiwanie stałego, niezmiennego składnika np. 4 żywioły

Prapoczątek - niezróżnicowany byt (abstrakt)

ELEACKA KONCEPCJA BYTU

Niemożliwym jest aby coś istniało i nie istniało jednocześnie

(Byt jest, niebytu nie ma )

Byt - jest jeden i niezróżnicowany, wypełnia wszystko, jest ciągły i nieruchomy (ruch jest formą zmiany, a więc jest logicznie niemożliwy), doskonały (kulisty).

Rzeczywistość zmysłowa jest sprzeczna wewnętrznie

PLATON

Rozwój filozofii Platona:

-sokratyzm

-idealizm i spirytualizm

-spirytualizm

Nauka o ideach:

Rozszerzył poglądy Sokratesa dotyczące pojęć etycznych - musiał znaleźć dla nich przedmiot rzeczywisty.

Przedmiotem pojęć nie mogą być rzeczy, ponieważ nie są one niezmienne.

Byt niezmienny to idea

Idee stanowią odrębny świat, stosunki zachodzące między nimi są analogiczne do tych, które zachodzą między pojęciami.

Dualizm - dwa rodzaje bytu: idee i rzeczy (rzeczy przestają być bytem, są nimi tylko idee)

Rzeczy nie dorównują ideom, ale są do nich podobne ponieważ idee są wzorcami dla rzeczy; porządek realnego świata jest odzwierciedleniem świata idei (historyjka o jaskini i cieniach)

Idea to byt, ale nie w sensie fizycznym lub psychicznym; w sensie logicznym lub religijnym - tak.

Idee:

-byt idealny

-poznawane przez rozum

-niezmienne

-wieczne

-istnieją

-byt

Nauka o duszy:

Dusza to czynnik życia, bez niej ciało jest martwe. Dusza jest przeciwieństwem materii, jest realna ale nie materialna.

Ciało i zmysły są dla duszy narzędziem poznania

Dualizm duszy i ciała: istnieją niezależnie, dusza jest doskonalsza od ciała, ciało jest jej podległe, dusza poznaje idee i upodabnia się do nich.

Człowiek to dusza władająca ciałem

Dusza jest niepodzielna, ciało jest złożone z części. Jest to niekorzystne dla duszy - ciało jest dla niej więzieniem. Dusza jest nieśmiertelna i odwieczna ( wraz ze śmiercią ciała powraca do świata idei)

Eschatologia: dusza istniała pierwotnie bez ciała, ale zaciążył na niej grzech, dla odkupienie została złączona z ciałem.

Nauka o przyrodzie:

Przyroda to zespół organiczny ułożony celowo i rozumnie, jest materialna, ale zawiera także pierwiastki duchowe. Jest zrozumiała tylko wtedy, gdy przyjmie się, że powstała celowo

Demiurg (siła twórcza) to boski budowniczy świata, zbudował go z materii wzorując się na ideach.

Świat ma początek - nie został stworzony, ale zbudowany z materii (wcześniej istniejącej)

Trzy przyczyny świata: sprawcza, celowa, materia.

Materia jest wieczna (jak Bóg i idee), bezkształtna, nieorganiczna i nieokreślona. Może przyjmować wszystkie kształty.

Wieczne czynniki bytu: idea (wieczny byt) i materia (wieczny niebyt). Świat jest połączeniem bytu z niebytem.

Doskonałość nie jest wynikiem rozwoju, ale jej początkiem (świat cofa się)

Nauka o poznaniu:

Dwa rodzaje poznania: rozumowe (dotyczące idei ) i zmysłowe (dotyczące rzeczy)

Wiedza rozumowa jest wyższa i niezależna od zmysłowej.

Zmysły nie sięgają idei, ale też nie wystarczają do poznania rzeczy, musi z nimi współdziałać myśl.

Myśl jest niezależna od postrzegania, choć występuje po postrzeżeniu to nie opiera się na nim. Jest to okazja do uświadomienie sobie pojęć.

Istnieje także wiedza wrodzona: umysł oglądał idee w poprzednim życiu i zachował pamięć o nich, w obecnym życiu nie zdobywamy już wiedzy o ideach, ale ją przypominamy.

Wiedza rozumowa i zmysłowa są stopniami na drodze do poznania.

Najwyższa jest wiedza intuicyjna (patrzenie bezpośrednie, stykanie się myśli z jej przedmiotem)

Zadaniem filozofii jest tylko częściowe poznanie prawdy, a także dokonanie przewrotu w duszy i spokrewnienie jej z tym co moralne i piękne (połączenie racjonalizmu i irracjonalizmu)

Etyka:

Cnota to ład i harmonia duszy

Teoria 4 cnót: mądrość (cnota duszy rozumnej), męstwo (dusza impulsywna), panowanie nad sobą (dusza pożądliwa), sprawiedliwość ( łączy wszystkie części duszy)

Wiedza i cnota nie tworzą ludzkiego życia doskonałym, potrzebna jest jeszcze radość i harmonia życia

Rzeczy:

-byt realny

-poznawane przez zmysły

-zmienne

-stają się

Cień/odbicie idei

---