k3 - psychologiczne aspekty rozwoju człowieka dorosłego
uczeń dorosły i uczenie się dorosłych - przegląd stanu badań - Marczuk
- uczeń dorosły - osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddziaływaniu i podejmuje, w miarę świadomie, trud uczenia się za pomocą różnych źródeł wiedzy (Urbańczyk);
- typologia uczniów dorosłych:
uczniowie szkolni - osoby dorosłe, zazwyczaj pracujące zawodowe, które uczęszczają do szkół dla pracujących; cecha charakterystyczna - względna systematyczność kontaktów ze szkołą, znaczna ich częstotliwość i sformalizowanie oraz wymagania formalno-prawne zbliżone do wymagań stosowanych w szkolnictwie dla młodzieży niepracującej;
uczniowie pozaszkolni - osoby dorosłe będące w zasięgu zorganizowanych oddziaływań oświatowych i kulturalno wychowawczych:
1.uczestnicy kursów, seminariów, konferencji, uniwersytetów ludowych, powszechnych i trzeciego wieku, poradni, klubów zainteresowań;
2. słuchacze wykładów powszechnych, odczytów, prelekcji;
3. stali czytelnicy książek;
4. członkowie zespołów artystycznych i technicznych;
5. osoby doskonalące się drogą samokształcenia i samowychowania;
- możliwości edukacyjne dorosłych:
W. James (pocz. XX w.) - uzależnienie możliwości edukacyjnych od psychofizjologicznego i biologicznego rozwoju (paralelizm); rozwój psychiczny kończy się po osiągnięciu dojrzałości fizycznej i fizjologicznej (ok. 20 roku życia);
E. Thorndike (poł. lat 20-tych XX w.) - uczenie się dorosłych możliwe jest do 45 roku życia;
M.P. Fieofanow (koniec lat 20-tych XX w.) - niektórzy dorośli w uczeniu się osiągali lepsze wyniki niż dzieci;
W. Szewczuk (lata 50-te) - dorośli mogą się uczyć w różnych okresach swojego życia; wieloraka złożoność psychiki człowieka dorosłego;
J. Pieter - dorośli górują nad uczniami dziećmi w zakresie doświadczeń, krytycyzmu i wiedzy przygodnie zdobytej, co umożliwia im opanowanie logicznych zrębów danego materiału nauczania szybciej i lepiej;
- stanowiska dotyczące granic możliwości uczenia się oraz faz życia człowieka:
R.B. Lovell - 5 faz życia ludzkiego; ok. 40 roku życia wpływ starzenia na łatwość uczenia się jest coraz bardziej widoczny; opieranie się na biologiczno-psychicznych krzywych starzenia się -> deficytowy model starości;
U. Lehr - dynamiczna koncepcja rozwoju osobowości przez całe życie;
A.B. Huberman - krzywa inteligencji jako całość jest statyczna do 60 r.ż., a inteligencja skrystalizowana (zależna od doświadczenia) wzrasta do ok. 70 r.ż.;
H. Lowe - człowiek dorosły może uczyć się przez całe życie;
- swoistość uczenia się dorosłych:
bogatsze, pełniejsze procesy poznawcze: spostrzegawczość - często lepsza niż u młodzieży; uwaga - większa stałość, pojemność, podzielność i przerzutność; pamięć - lepsze zapamiętywanie związków i zależności, a nie faktów, zjawisk, słów; myślenie - bardziej abstrakcyjne;
większa dojrzałość emocjonalna i wolicjonalna; większa samodzielność w zakresie swojej edukacji, kontrola procesu uczenia się;
motywacja - praktyczno-zawodowa; użyteczność;
swoiste cechy psychospołeczne (przerwa w nauce, nienależycie rozwinięte myślenie abstrakcyjne, brak ćwiczeń. niski poziom wprawy, nieznajomość techniki uczenia się);
niekorzystne warunki zewnętrzne: brak czasu, przemęczenie, praca,
bariery psychologiczne;
system dydaktyczny w placówkach oświaty;
indywidualizacja nauczania (tempo, sposoby);
psychologiczne uwarunkowania rozwoju osobowości - Nowacki
- poglądy na możliwości przekształceń osobowych w wieku dojrzałym:
model biologiczny procesów psychicznych - człowiek rodzi się, rozwija, osiąga optimum (20-30 lat), utrzymuje je przez pewien okres, cofa się i umiera;
model w postaci spirali - powtarzanie się na coraz wyższym poziomie pewnych fenomenów psychicznych w rozwoju jednostki;
model w postaci krzywej - ogólny przebieg i wygasanie różnych psychicznych funkcji;
- plastyczność ogólna dorosłych jest mniejsza niż młodzieży ale zachowany zostaje wysoki poziom: uwagi i koncentracji, kierowanej wyobraźni, poczucia realności;
- możliwości uczenia się, inteligencja podobnie jak stan zdrowia nie zależą od wieku;
współczesne badania nad psychologią człowieka dorosłego - Nowak
- okres młodości i wczesnej dorosłości - fazy życia człowieka dorosłego - najwyższy pułap pamięci operacyjnej i przerzutności uwagi; rozwój postaw społeczno-moralnych, kształtowanie charakteru, opanowywanie funkcji człowieka dorosłego;
- Rybnikow - akmeologia - psychologia rozwojowa ludzi dojrzałych lub dorosłych;
- fazy rozwojowe człowieka dorosłego: młodość, średnia dojrzałość, dojrzałość, starość;
- w okresie rozwoju intelektualnego różne funkcje (myślenie, pamięć, uwaga) w różnych okresach wzrastają, utrzymują na poziomie stałym lub obniżają się;
- z wiekiem wzrasta dominacja drugiego układu sygnałowego;
- funkcje werbalne wzrastają z wiekiem, a funkcje niewerbalne maleją;
rozwój człowieka dorosłego w świetle wybranych koncepcji teoretycznych psychologii - Tyszkowa:
- Havighurst - ujmowanie rozwoju w związku z zadaniami rozwojowymi (jakie jednostka wiina wypełnić w kolejnych okresach życia);
- Goud - rozwój w kontekście wydarzeń krytycznych;
- Wygotski - rozwój związany z procesami przemian społeczno-kulturowych;
- Schaie - związek między rozwojem jednostki a okresem kulturowo-historycznym na jaki przypada jej życie;
- modele teoretycznego podejścia do psychologii człowieka dorosłego:
model stabilności: teoria cech - właściwości zachowania się jednostki są stałe;
model zmian uporządkowanych: rozwój to zmiany następujące według określonego porządku - Piaget, Erikson;
???? model rozwoju: rozwój to wypadkowa interakcji między wydarzeniami życiowymi i pozanormatywnymi;
- koncepcje dotyczące rozwoju człowieka dorosłego:
psychoanalityczne - rozwoju indywidualnego operujące w paradygmacie psychodynamicznym (Jung, Erikson);
kognitywne - rozwoju indywidualnego operujące w paradygmacie strukturalistycznym (postpiagetowskie koncepcje);
kulturowo-historyczne - nawiązujące do kierunku kulturowo-historycznego psychologii rozwojowej, do filozofii, do antropologii kulturowej;
dialektyczne - rozwój jako wynik przypadkowych zdarzeń;
próby ujęć kompleksowych - łączenie biologicznych, społecznych, psychologicznych aspektów życia ludzkiego i zmian zachodzących w psychice;
- dorosłość - część cyklu życia jednostki od zakończenia procesu wzrastania i biologicznego dojrzewania do pełnienia istotnych funkcji życiowych do późnej starości włącznie;
- koncepcja indywiduacji - Jung - rozwój psychiczny to ciąg niepowtarzalnych zmian prowadzących do wewnętrznej integracji struktur psychiki, które ukształtowały się w filogenezie lub w rozwoju historycznym i tych które rozwijały się we wczesnych stadiach ontogenezy; indywiduacja wymaga:
1. osiągnięcia swobody w relacjach między świadomością i podświadomością;
2. opanowania kultury - samodzielne poruszanie się w świecie symboli;
3. wypracowania własnej postawy wobec świata i siebie;
4. zdolności do autorefleksji;
5. uwolnienia się spod presji popędów i dowolnego wyboru doświadczeń związanych z ich zaspokajaniem;
- koncepcja rozwoju psychoseksualnego - Erikson - rozwój wyznaczony jest przez biologiczne czynniki popędowe i czynniki społeczne; seria kryzysów;
- koncepcje kognitywne - Piaget, Pascual-Leone - rozwój poznaczy stanowi oś samoorganizacji psychiki w rozbudowany hierarchiczny układ systemowy, trwający przez całe życie; rozwój zależy od doświadczenia życiowego i edukacyjnego treningu (środki dokonywania operacji symbolicznych);
- koncepcje dialektyczne - rozwój to ciąg zmian ilościowych i jakościowych pod wpływem czynników rozwoju i ich integracji (aktywność podmiotu i wychowanie - determinanty; wrodzone zadatki organiczne i środowiskowe - warunki);
2
http://members.lycos.co.uk/nonameuwb