FINANSE - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych. Do zjawisk finansowych zaliczamy tylko te, w których występuje pieniądz w postaci przepływających strumieni pieniężnych
FINANSE PUBLICZNE - publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące. Przedmiotem f.pub. są zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowywaniem funduszy na potrzeby publiczne społeczeństwa. Są gromadzone na zasadzie przymusowej i przeznaczane na zaspokajanie potrzeb ogółu społeczeństwa
ZAKRES PRZEDMIOTOWY FIN. PUBL.: 1/ pobieranie i gromadzenie śr. publ. 2/ ich wydatkowanie
3/ finansowanie deficytu 4/ zaciąganie zobowiązań angażujących śr. publ. 5/ zarządzanie śr. publ.
6/ zarządzanie długiem publ.
D.PRYWATNE - jest użyteczne dla jednej indywidualnej jednostki, finansowane z funduszów prywatnych
D.PUBLICZNE - jest użyteczne dla wszystkich, finansowane ze środków publicznych, dostępne odpłatnie lub za darmo. Klasyczne dobra publiczne nie mogą być finansowane z innych środków niż ze śr. publicznych. (wojsko)
D.SPOŁECZNE - z punktu widzenia społecznego daje korzyści dla jednej osoby. Celem prowadzonej polityki społecznej jest dostępne jak dobro publiczne (zdrowie, edukacja)
FUNKCJE: Alokacyjna - część zasobów alokowane jest gosp. po przez finanse publiczne wskutek tego społeczeństwu dostarczone są dobra i usługi finansowane z funduszy publicznych i związane ze spełnianiem przez państwo działań publicznych i społecznych. Redystrybucyjna - Ponieważ państwo samo nie wytwarza żadnego dochodu sięga do dochodów innych podmiotów za pośrednictwem podatków, pożyczek, składek ubezpieczeniowych. Stabilizacyjna - polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki finansowej i monetarnej na globalny popyt w gospodarce. Działanie to ma na celu zapewnienie możliwie pełnego wykorzystania ekonomicznego potencjału gospodarki.
POTRZEBA - uczucie braku i jego chęć zaspokojenia
Zaspokajanie potrzeb:
- prywatne (poprzez starania indywidualne)
- publiczne (poprzez aktywność państwa lub samorządu)
Potrzeby są ze swojej istoty nieograniczone, możliwości ich zaspokajania są za to ograniczone.
POTRZEBA ZBIOROWA - konsumpcja wartości w sposób zbiorowy (bezpieczeństwo wewnętrzne, obrona narodowa, rozwój kulturalny, ochrona sanitarna)
KRYTERIA ROZRÓŻNIENIA - wg. użyteczności (kryterium społeczne), wg. odpłatności (kryterium
ekonomiczne)
BUDŻET PAŃSTWA- plan finansowy państwa obejmujący zestawienie dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów. Państwa ustalonym przez parlament na okres 1 roku kalendarzowego zwanego rokiem budżetowym. Odpowiedni do formuły prawnej
FUNKCJE BUDŻETU - oddzielenie majątku prywatnego od państwowego, rozwój socjalnych i gospodarczych funkcji państwa. 1.Redystrybucyjna - jednostronne, bezstronne, przymusowe przejęcie dochodu od podmiotów gospodarczych 2.Stabilizacyjna - wykorzystanie budżetu do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego 3.Alokacyjna - wytwarzanie przez sektor publiczny dóbr społecznych i publicznych 4.Fiskalna - przyjmowanie na rzecz państwa dochodów 5.Bodźcowa - finansowe zachęty do zachowań podmiotów 6.Demokratyczna - zainteresowanie i wpływ społeczeństwa na opracowywanie i wydatkowanie budżetu 7.Kredytowa - określa zdolność kredytową państwa 8.Ustrojowa - ustawa określa jak budżet ma być wykorzystany 9.Kontrolna - wykorzystywanie, gromadzenie i wydatkowanie środków budżetowych do kontroli celowości, efektywności i legalności gospodarki budżetowej 10.Koordynacyjna - w jakim zakresie środki pozabudżetowe są powiązane ze środkami budżetowymi
CECHY BUDŻETU - jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo, ma ustawowy, czasowy(1 rok) charakter, wydatkuje dochody zgodnie z przeznaczeniem
ZASADY GOSP. BUDŻETOWEJ: 1/ zasada zupełności - (budżetowania brutto) budżet ujmuje wszystkie dochody i wydatki państwa. Wszystkie podm. Państwowe wchodzą do budżetu, całością wydatków i dochodów. Realizują ja tylko jedn. budżetowe. 2/ zasada jedności materialnej - polega na tym, że budżet jest traktowany jako jedna pula środków, czyli gromadzone środki nie są celowo powiązane z wydatkami. 3/ zasada jedności formalnej - polega na tym, że całość dochodów i wydatków jest prezentowana w jednym akcie prawnym. 4/ zasada szczegółowości - ściśle łączy się z zasadą stabilizacji. Budżet to nie tylko globalne ujęcie dochodów i wydatków ale także odpowiednio szczegółowo. 5/ jawności 6/ równowagi budżetowej oraz: przejrzystości, realności, uprzedniości, operatywności, gospodarności, jednorodności, polityczności.
DOCHODY - maja charakter założeń, postulatów, wynikają z mocy prawa, stale zasilają budżet
WYDATKI - suma dochodów pomniejszona o deficyt, zależą od polityki państwa, sytuacji międzynarodowej, koniunktury gospodarczej, postępu technicznego i cywilizacyjnego
PRZYCHODY - maja charakter zmienny, zasilają budżet co jakiś czas
ROZCHODY - zmienny charakter, coś co jakiś czas wypływa z budżetu
FUNDUSZ CELOWY - fundusz, który został powołany przed dniem wejścia w życie ustawy o finansach (1/01/99), jego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki z wyodrębnionych zadań. Obecnie istnieje 20 funduszy celowych, z których 13 stanowi część ustawy budżetowej.
FUNKCJE FUNDUSZY CELOWYCH - alokacja środków publicznych, redystrybucja dochodów w gospodarce i społeczeństwie, mobilizacja środków publicznych, racjonalizacja wydatków publicznych
RODZAJE FUND. CELOWYCH - 1. rodzaj gestora środków publicznych gromadzonych przez fundusze celowe (państwowe/samorządowe) 2. przedmiot (cel) finansowany ze środków publicznych 3. źródła dochodu funduszu
DOCHODY PUBLICZNE: I. EKONOMICZNE 1/ dochody rzeczywiste - płyną z poza systemu finansów publicznych
dochody rozliczeniowe - przesunięcia do f. Lokalnych 2/ zwyczajne - finansowane ze zwykłych dochodów II. PRAWNE a\ bezzwrotne - podatki, opłaty, cła b\ zwrotne - pożyczki, kredyty a\ przymusowe - podatki, wykorzystać aparat przymusu b\ dobrowolne - nabycie obligacji, udzielenie kredytu, pożyczki, darowizny a\ zasadnicze - dostarczyć podatki finalne władzom publicznym b\ uboczne - grzywny, kary, mandaty a\ ogólne - pobierane od ogółu jednostek b\ indywidualne - odnoszą się do konkretnej jednostki a\ odpłatne b\ nieodpłatne III. ORGANIZACYJNE a\ państwowe - (centralne) VAT, akcyza, podatek od gier b\ samorządowe (lokalne) -spadki, darowizny, nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych
PODATKI Cechy stałe: - świadczenie na rzecz podmiotu prawa publicznego (państwa lub samorządu terytorialnego), jednostronnie przez ten podmiot ustalone, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i przymusowym
Cechy zmienne:1/ podmiot opodatkowania
a\ czynny (państwo, samorząd) - ustanawia podatki i je pobiera b\ bierny - ten kto płaci podatki (podatnik - formalny (na mocy prawa)/rzeczywisty (ten kto ponosi rzeczywisty ciężar opodatkowania))
Płatnik - oblicz podatek, pobiera i odprowadza do Urzędu Skarbowego Inkasent - pobiera i odprowadza podatek na rzecz fiskusa
2/ przedmiot opodatkowania (podatek od nieruchomości, od darowizn, akcyzowy) Podstawą opodatkowania jest ilościowy lub wartościowy wyraz przedmiotu opodatkowania. a\ ustalenie podstawy (M) b\ określenie stawki (t) c\ obliczenie kwoty podatku (T)
3/ podstawa opodatkowania - KUMULACJA PODATKOWA - łączenie podstaw opodatkowania w celu zwiększenia lub zmniejszenia ciężaru podatkowego 4 płaszczyzny kumulacji podatkowej: a\ czasowa - łączy się wszystkie dochody podatnika z całego roku b\ terytorialna - nieograniczony obowiązek opodatkowania c\ podmiotowa np. wspólnota majątkowa przy podatku od osób fizycznych d\ przedmiotowa - w podatkach dochodowych łączy się różne dochody jednego podatnika
MIN.PODATKOWE - graniczna wielkość podstawy opodatkowania, poniżej której nie pobiera się podatku lub też jest to pewna stała kwota, która pomniejsza podstawę opodatkowania lub podatek.
RYCZAŁT PODATKOWY - nie ustala się indywidualnej podstawy opodatkowania.
4/ stawka podatkowa - relacja forma podatku/podstawy opodatkowania. Mogą być stawki stałe lub zmienne
t=T =const
M.
5/ skala podatkowa - zbiór stawek wraz z podstawami opodatkowania. Informacje jaką stawkę stosuje się do danej skali. Skale nieproporcjonalne: degresywne, progresywne, regresywne
6/ zwolnienia, ulgi, wyłączenia
- wyłączenie podatkowe - korekta podmiotu lub przedmiotu opodatkowania. Stosuje się tam gdzie nie ma ustawy.
- zwolnienie podatkowe - jest obowiązek podatkowy ale nie ma jego konkretyzacji.(nie jest wymierzony)
(podmiotowe i przedmiotowe)
- ulga podatkowa - zmniejszenie podatku w trakcie lub po dokonaniu wymiaru podatkowego.
SYSTEM PODATKOWY - to ogół podatków obowiązujących w danym państwie powiązanych ze sobą pod względem ekonomicznym i prawnym w jednolitą całość organizacyjną.
POSYSTEMY PODATKOWE I. podsystem podatków państwowych - pod. od towarów i usług - pod. akcyzowy
- pod. dochodowy od osób fizycznych - pod. dochodowy od osób prawnych - pod. od gier
II. podsystem podatków samorządowych - podatek rolny
- p. leśny - p. od spadków i darowizn - p. od czynności cywilno - prawnych - podatki lokalne