Promieniowanie podczerwone zwane inaczej promieniowaniem cieplnym lub krótko podczerwienią emitowane jest przez rozgrzane ciała w wyniku zaburzeń cieplnych elektronów wewnątrz substancji. Jest niewidzialnym promieniowaniem elektromagnetycznym formalnie zaliczanym do fal świetlnych o długości fali od 760nm do 2000μm.

Typowymi technologicznymi źródłami promieniowania podczerwonego (tzw. źródła termiczne) są:

• otwory ścian pieców popielnych, grzewczych, hartowniczych, ceramicznych lub szklarskich;

• roztopione metale lub szkło;

• elementy metalowe rozgrzane do wysokich temperatur;

• lampowe promienniki podczerwieni (m.in. używane w hodowli zwierząt, do suszenia przędzy, wypalania ziarna, itp.);

• paleniska parowe, elektryczne, węglowe lub gazowe

Działanie podczerwieni na organizm człowieka ma przede wszystkim charakter termiczny, co objawia się wzrostem temperatury narażonej tkanki i tkanek sąsiednich, a niekiedy również całego organizmu. Wzrost temperatury napromienianej tkanki zależy od natężenia jej napromienienia, szybkości chłodzenia, a także czasu ekspozycji. W przypadku ekspozycji dłuższych niż 0,1 s, jakie zwykle występują w przemyśle, istotną rolę odgrywa chłodzenie tkanki przez przepływającą przez nią krew, a także odprowadzenie ciepła drogą przewodnictwa. Dlatego uważa się, że jeżeli w ciągu kilkunastu sekund trwania narażenia nie doszło do uszkodzenia termicznego tkanek dobrze chłodzonych (tkanki skóry), to nie dojdzie do niego również po dłuższej ekspozycji. Nie dotyczy to jednak tkanek źle chłodzonych, np. soczewki oka, której temperatura narasta przez długi czas. Dlatego przy ocenie zagrożenia promieniowaniem podczerwonym rozpatruje się jednorazowe czasy ekspozycji.

Jako kryterium zagrożenia promieniowaniem podczerwonym przyjmuje się niedopuszczalne do powstania uszkodzenia termicznego: rogówki, soczewki, siatkówki oka oraz skóry. Ocenę zagrożenia termicznego siatkówki źródłami promieniującymi w zakresie długości fal 380-1400nm, gdy czas jednorazowej ekspozycji nie przekracza 10s, dokonuje się dla źródeł o luminacji świetlnej większej niż 10000 cd/m². Kryterium oceny zagrożenia stanowi wówczas skuteczna luminacja energetyczna źródła (L_s) w zakresie 380-1400nm (czyli jest obecna zagrożenia promieniowaniem widzialnym oraz bliską podczerwienią łącznie). Przy ocenie zagrożenia termicznego siatkówki stosuje się względną widmową skuteczność uszkodzenia termicznego siatkówki - R_λ.

W przypadku, gdy czas jednorazowej ekspozycji jest dłuższy niż 10s, ocenę zagrożenia termicznego siatkówki dokonuje się na podstawie wyznaczonej skutecznej luminacji energetycznej, która nie powinna przekraczać wartości określonej zależnością:

Gdzie:

α - wielkość kątowa źródła promieniowania, która może przyjmować wartości z przedziału

11-100mrad

R_{λ -} względna skuteczność widmowa termicznych uszkodzeń siatkówki.

Ocenę zagrożenia termicznego rogówki i soczewki należy dokonywać:

• Dla całego zakresu podczerwieni: gdy czas jednorazowej ekspozycji t_i < 1000s; wówczas całkowite natężenie promieniowania E_c nie powinno przekraczać wartości określonej wzorem :

• 
  Tylko dla zakresu 780-3000nm gdy czas jednakowej ekspozycji t_i > 1000s; wówczas całkowite natężenie napromieniowania E_c, nie powinno przekraczać 100Wm^-2.

Ocenę obciążenia termicznego skóry należy dokonywać dla całego zakresu podczerwieni w przypadku gdy czas jednakowej ekspozycji nie przekracza t_i < 10s . Wówczas całkowite napromieniowanie skóry N_c nie powinno przekraczać wartości określonej wzorem:

Jeśli czas jednorazowej ekspozycji przekracza 10s należy stosować wskaźnik obciążenia termicznego WBGT.

W przypadku pracy biurowej natężenie napromieniowania promieniowaniem podczerwonym E nie powinno przekraczać wartości 100W/m² dla czasu jednorazowej ekspozycji t >1000s dla zakresu 780-3000nm.

Do ochrony przeciw promieniowaniu podczerwonemu służą filtry montowane w okularach, goglach lub osłonach twarzy.

Promieniowanie nadfioletowe (UV, promieniowanie ultrafioletowe, ultrafiolet) jest to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali krótszej niż światło widzialne i dłuższej niż promieniowanie rentgenowskie(promieniowanie X). Oznacza to zakres długości fali od 10 nm do 400 nm (niektóre źródła za ultrafiolet przyjmują zakres 100-400 nm). Słowo "ultrafiolet" oznacza "powyżej fioletu" i utworzone jest z łacińskiego słowa "ultra" (ponad) i słowa "fiolet" oznaczającego barwę o najmniejszej długości fali w świetle widzialnym.

Promieniowanie nadfioletowe jest znanym czynnikiem szkodliwym dla zdrowia w środowisku pracy, dla którego ustalono NDN (najwyższe dopuszczalne natężenie). Promieniowanie to jest przyczyną nowotworów skóry, uszkodzenia oczu, a także może oddziaływać na system immunologiczny. Najbardziej narażone na promieniowanie UV są osoby pracujące na otwartej przestrzeni, pozostałe mogą być narażone na promieniowanie pochodzące ze źródeł sztucznych (tzn. innych niż słońce).

Główne źródła promieniowania UV w środowisku pracy:

• Słońce

• Łuk elektryczny (spawanie)

• Lampy do opalania

• Lampy dezynfekujące

• Lasery UV

• Czarne lampy

Na poziom naturalnego promieniowania UV wpływa szereg czynników:

• Wysokość słońca - im słońce jest wyżej na niebie tym promieniowanie UV jest silniejsze. Najwyższy poziom promieniowania UV jest latem około południa.

• Szerokość geograficzna - im mniejsza szerokość geograficzna tym poziom promieniowania jest wyższy.

• Zachmurzenie - Ciężkie chmury mogą obniżyć poziom naturalnego promieniowania UV. Przez lekkie chmury, promieniowanie słoneczne może bez problemu przenikać.

• Wysokość nad poziomem morza - na większych wysokościach atmosfera jest cieńsza i pochłania mniej promieniowania UV.

• Ozon - pochłania część promieniowania UV obniżając jego ilość docierającą do ziemi.

Wpływ promieniowania UV na zdrowie.

Udowodniono, że promieniowanie UV jest czynnikiem szkodliwym dla zdrowia zarówno w działaniu krótkoterminowym jak i długoterminowym.

Krótkoterminowa ekspozycja na promieniowanie UV wywołuje zaczerwienienie się skóry, swędzenia , oparzenia.

Przy dłuższej ekspozycji skóra stara się zabezpieczyć przed dalszym uszkodzeniem czego efektem jest jej brązowienie.

Najpoważniejszym w skutkach efektem promieniowania UV jest indukcja raka skóry. Najczęściej spotykane są nowotwory nieczerniakowe, charakteryzujące się jednak niskim wskaźnikiem śmiertelności. Najbardziej narażeni są ludzie o jasnej skórze. Zachorowalność związana z promieniowaniem UV rośnie wraz z wiekiem.

Częste ekspozycje na światło słoneczne są przyczyną przyspieszonego tzw. Fotostarzenia się skóry i rogowacenia promiennego ( starczego). W wyniku czego skóra traci elastyczność , pokrywa się zmarszczkami. Rogowacenie promienne może być początkiem raka płasko komórkowego.

Oczy również reagują na promieniowanie UV. Ich reakcją jest zapalenie spojówek. Częste ekspozycje prowadzić mogą do uszkodzenia siatkówki oraz zaćmy korowej - prowadzących do ślepoty.

Można jednak ograniczać ryzyko związane z promieniowaniem UV stosując szereg środków profilaktycznych:

• Środki techniczne - przy pracy na otwartej przestrzeni należy stosować cieniowanie ( daszki, baldachimy itp.). Stosowanie filtrów promieniowania UV.

• Środki organizacyjne - stosowanie harmonogramu pracy takiego aby unikać największego narażenia na promieniowanie UV ( 2 godziny przed i 2 po południu). W tym czasie pracownicy powinni pracować w cieniu, a najlepiej wewnątrz budynków.

• Środki ochrony indywidualnej - na otwartej przestrzeni pracownicy powinni być wyposażeni w ubrania ochronne zapewniające ochronę przede wszystkim ramion, karku i nóg. Kapelusze bądź czapki osłaniające twarz i uszy. Regularne stosowanie kremów UVA i UVB. Okulary przeciwsłoneczne.

http://www.ciop.pl/1377.html

http://docs4.chomikuj.pl/278486969,0,0,RYZYKO---PROMIENIOWANIE-OPTYCZNE.doc

http://portalwiedzy.onet.pl/52759,,,,podczerwone_promieniowanie,haslo.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ultrafiolet

http://www.if.pw.edu.pl/~meteo/slonce.html

http://www.zus.pl/files/dpir/20091211_Dozymetry_UV.pdf

http://www.ciop.pl/1379.html

---