UKŁAD NARZĄDÓW ZMYSŁÓW (CZUCIA).

Układ nerwowy może funkcjonować dzięki receptorom odbierającym różnorodne bodźce (informacje) dochodzące ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego.

Podział receptorów ze względu na to, czy bodziec przez nie odbierany pochodzi ze środowiska zewnętrznego czy wewnętrznego.

I. grupa - eksteroreceptory odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego

II. grupa interoreceptory - odbierają bodźce ze środowiska wewnętrznego. Interoreceptory dzielą się na : - angioreceptory odbierają bodźce z naczyń krwionośnych; - wisceroreceptory odbieraja bodźce z narządów wewnętrznych; - proprioreceptory odbierają bodźce z narządów układu ruchu ( w mięśniach, stawach, torebkach stawowych, więzadłach).

Receptory możemy podzielić również ze względu na ich sposób działania. Wyróżniamy:

- telereceptory odbierają bodźce z daleka (światło, dźwięk, zapach); - kontaktoreceptory (np. siniak); - mechanoreceptory (odbierają wrażenia nacisku, swędzenia, łaskotania); - termoreceptory (wrażliwe na bodźce termiczne); - chemoreceptory do których należą komórki czuciowe znajdujące się w polu węchowym nosa i na języku oraz komórki znajdujące się w narządach wewnętrznych.

BUDOWA I FUNKCJE OKA

Aparat ochronny oka tworzą:

- powieki (dolna nieruchoma, górna ruchoma); - rzęsy i brwi; - gruczoły łzowe; - worki spojówkowe.

Gałka oczna składa się z 3 warstw:

1. najbardziej zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej stanowi rogówka przykrywająca źrenicę i tęczówkę, przechodząca w dalszej części oka w twardówkę. Jest wypukła, przezroczysta, ma zdolność skupiania promieni, nie ma zdolności do odkształcania się, jest bogato unerwiona ale nie jest unaczyniona. Twardówka jest mlecznobiała. Rola : ochronna.

2. błona środkowa (znajduje się poza twardówką) naczyniówka, jest mocno unaczyniona, naczyniówka w przedniej części w tęczówkę, która tworzy barwny pierścień w przedniej części oka w którym znajduje się źrenica. Funkcja: zwęża źrenicę i ja rozszerza. Źrenica jest to otwór w tęczówce przez który wpływają promienie świetlne. Między rogówką a tęczówką znajduje się komora przednia, między źrenicą a soczewką znajduje się komora tylnia oka wypełniona niewielką ilością płynu. Za źrenicą na tzw. obwódce rzęskowej znajduje się soczewka. Soczewka ma zdolność zmiany kształtu dzięki czemu możemy zaobserwować dobrze zarówno obrazy znajdujące się blisko oka jak i daleko. Podczas obserwacji obrazów blisko leżących soczewka się uwypukla a podczas obrazów z daleka spłaszcza. Tę właściwość oka nazywamy akomodacją. Wraz z wiekiem soczewka traci swoją elastyczność i nie może przybierać bardziej wypukłego kształtu. Soczewka skupia promienie świetlne na wewnętrznej błonie gałki ocznej czyli siatkówce.

3. wewnętrzna błona - siatkówka. W siatkówce (błonie światłoczułej) znajdują się dwa rodzaje komórek: pręciki wrażliwe na natężenie światła i zawierające rodopsynę oraz czopki wrażliwe na barwy i zawierające jodopsynę. Najwięcej czopków i pręcików znajduje się w dołku środkowym na tzw. osi wzroku na siatkówce. Plamka ślepa jest to miejsce w którym znajduje się tzw. brodawka nerwu wzrokowego, nie ma ani czopków ani pręcików. Rola nerwu wzrokowego polega na przekształcaniu bodźców świetlnych w impuls elektryczny, który jest przekazywany do ośrodka wzroku w płacie potylicznym. Nerwy z obu gałek ocznych krzyżują się, dlatego obraz z lewego oka trafia do prawej części płata potylicznego, a z prawego do lewej części płata potylicznego.

Wady wzroku i sposoby zapobiegania.

I. daltonizm (wada genetyczna) występuje tylko u mężczyzn (kobiety są nosicielkami). Polega na nierozróżnianiu barw: czerwonej i zielonej.

II. krótkowzroczność - wada związana z nieprawidłowym kształtem gałki ocznej- oko jest wydłużone, co powoduje skupianie się promieni świetlnych przed siatkówką. Krótkowidz dobrze ostry obraz widzi z bliska, źle z daleka. Korygujemy wadę soczewkami wklęsłymi (rozpraszającymi) oznaczanym znakiem -. Czasami krótkowzroczność spowodowana jest zbyt wypukłą rogówką.

III. dalekowzroczność - gałka oczna jest za krótka co powoduje, że promienie świetlne skupiają się za siatkówką. Dalekowidz widzi bardzo dobrze z bliska, słabo widzi z daleka. Korekta za pomocą szkieł wypukłych (skupiające) oznaczone znakiem +. Dalekowzroczność u dzieci nazywana jest nadwzrocznością i często dzieci z tej wady wyrastają. Wraz z wiekiem wzrasta dalekowzroczność (po 40 -50 roku życia), (soczewka twardnieje i gałka oczna również)

IV. astygmatyzm (niezborność oka) związany z powstawaniem nierówności na rogówce. Wadę tę leczymy szkłami cylindrycznymi

V. zez - związany z nieprawidłowym napięciem (długością) mięśni poruszających gałką oczną.

Najczęstsze choroby oczu:

I. zaćma - związana ze zmętnieniem soczewki oka. Widzimy obraz jak przez brudną szybę - przymglone widzenie, trudność w czytaniu drobnego tekstu, wyst. stałych plamek i muszek podczas widzenia, podwójne widzenie, odblaski wokół światła. W nocy. Zapobieganie: zniszczenie zmętniałej soczewki i przeszczep sztucznej (np. od dawcy).

II. jaskra - związana z nienormalnym, wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym, uszkadzającym nerw wzrokowy i naczynia krwionośne, główna przyczyna ślepoty na świecie. Tabletki, krople, lasery, operacje chirurgiczne.

III. stany zapalne spojówek - spowodowane gł. Przez drobnoustroje.

Budowa i funkcje ucha.

W uchu wyróżniamy 3 części; - ucho zewnętrzne; - ucho środkowe; - ucho wewnętrzne.

Ucho zewnętrzne umieszczone jest na bocznej powierzchni głowy. Tworzy go małżowina uszna będąca fałdem skórnym, w którym możemy wyróżnić chrząstkę sprężystą. Znajdują się w niej uwypuklenia i zagłębienia odpowiedzialne za wychwytywanie dźwięków i przekazywanie ich do przewodu słuchowego zewnętrznego- 2 części. W przewodzie słuchowym znajdują się gruczoły woskowinowe. Produkowana przez nie woskowina natłuszcza przewód i chroni wnętrze ucha przed wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych. Na końcu przewodu słuchowego znajduje się błona bębenkowa - wprawiana w drgania przez dźwięki (normalne wpuklona do środka). Oddziela ucho zewn. od środkowego.

Ucho środkowe leży w kości skroniowej, tworzy go jama bębenkowa mająca bezpośrednie połączenie z jamą gardła za pośrednictwem trąbki słuchowej (Eustachego). Jej zadaniem jest wyrównywanie ciśnienia w jamie bębenkowej do ciśnienia panującego na zewnątrz. W jamie bębenkowej znajdują się 3 kosteczki słuchowe: młoteczek łączący się z błoną bębenkową, kowadełko łączące się ze strzemiączkiem. Zadaniem tych kosteczek jest wzmacnianie dźwięku. Ucho wewnętrzne, w którym wyróżniamy błędnik, w ty, błędniku jest błędnik kostny, we wnętrzu znajduje się błędnik błoniasty. Przestrzeń między błędnikiem kostnym i błoniastym wypełnia perylimfa (przychłonka). Wewnątrz błędnika błoniastego znajduje się endolimfa (śródbłonka).

W błędniku wyróżniamy: - ślimak; -przedsionek; - 3 kanały półkoliste.

Wzmocnione przez kosteczki słuchowe dźwięki przenoszone są na ślimak (w nim znajduje się właściwy narząd słuchu - narzą Cortiego), w którym znajdują się komórki przekształcające bodziec akustyczny w impuls elektryczny. Impuls ten przekazywany jest za pośrednictwem nerwu słuchowego do ośrodka słuchu mieszczącego się w płatach skroniowych mózgu. Człowiek odbiera dźwięki o częstotliwości od 20 - 20 000 Hz, natężenie dźwięków odbieranych 0 dB - 140 dB. 0 dB - próg słyszalności; 140 dB - próg bólu.

W uchu znajduje się błędnik, odpowiedzialny za odbieranie informacji o zmianie położenia naszego ciała. Wewnątrz błędnika błoniastego znajdują się kryształki węglanu wapnia, które przemieszczają się podczas zmiany położenia ciała pod wpływem przelewającej się endolimfy. drażnione przez nie komórki czuciowe przekazują do mózgu informacje o zmianie położenia ciała. Poza błędnikiem za zmysł równowago odpowiedzialne są komórki czuciowe znajdujące się w stawach, więzadłach, ścięgnach i mięśniach, ze zmysłem tym działa narząd wzroku

Budowa i działanie narządu węchu.

Narząd węchu tworzy pole węchowe znajdujące się w górnej części błony śluzowej nosa. Wyróżniamy w nim nabłonek wewnętrzny zbudowany z 3 rodzajów komórek podstawnych podporowych zmysłowych. Komórki zmysłowe zaopatrzone są w rzęski węchowe zwiększające powierzchnię odbierającą wrażenia chemiczne. Im większa jest wilgotność i temp. tym lepsze odczuwanie aromatów. Podstawowe zapachy odbierane przez człowieka: - spalenizny; - zgnilizny; - żywiczny; - kwiatowy; - owocowy (orzeźwiający). Narząd ten pełni funkcję ostrzegawczą komórki czuciowe, szybko się męczą.

Smak. Narząd smaku jest umiejscowiony w błonie śluzowej języka na bocznych wewnętrznych ścianach policzków oraz na podniebieniu i częściowo nagłosni. Tworzą go kubki smakowe znajdujące się na brodawkach języka (liściastych, okolonych, grzybowatych). Są to komórki zmysłowe wrażliwe na bodźce chemiczne. Człowiek rozróżnia 4 podstawowe typy smaków: słony, słodki, gorzki, kwaśny.

Rozmieszczenie kubków smakowych. *U nasady języka rozmieszczone są kubki smakowe odbierające smak gorzki i tworzą pole przypominające literę V. *Na bokach języka rozmieszczone są kubki smakowe odbierające smak kwaśny, *na końcu języka znajdują się kubki smakowe, odbierające smak słodki. *Boki i czubek języka pokrywają kubki smakowe obierające smak słony.

Rola narządu smaku - ostrzeganie przed zjedzeniem pokarmów nieświeżych lub zepsutych.

Budowa i rola skóry.

Skóra jest największym organem organizmu człowieka. Powierzchnia skóry dorosłego człowieka ma od 1,5 do 2 m², natomiast grubość skóry nie jest jednakowa na całym ciele. Waha się od 0,5 do 4 mm przy czym najgrubsza skóra występuje na stopach i dłoniach. Grubość poszczególnych warstw skóry zależy od wieku, warunków życia, sposobu odżywiania i płci. Skóra spełnia szereg ważnych funkcji, przede wszystkim jest łącznikiem ustroju ze światem zewnętrznym. Odbiera bodźce z zewnątrz za pośrednictwem receptorów nerwowych. Jest organem ochronnym przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych. Bierze udział w przemianie materii, w procesach regulacji cieplnej organizmu, oraz w procesach wydzielania i wchłaniania. W ciągu całego życia człowieka skóra podlega procesom zużycia i zniszczenia. Mimo to posiada zdolność regeneracji i dzięki temu może służyć człowiekowi przez całe życie. Charakterystyczną cechą skóry jest tzw. poletkowanie czyli występowanie drobnych bruzd w miejscach gdzie występują brodawki skórne na granicy skórno - naskórkowej. Szczególną odmianą poletkowania są linie papilarne charakterystyczne dla każdego człowieka, występujące na opuszkach palców, słabo widoczne u dzieci, natomiast zaznaczające się mocno u osób dorosłych. Kolejną cechą charakterystyczną skóry jest jej barwa. Zależy ona od różnych czynników m. in. od grubości skóry, od unaczynienia, oraz od zawartości barwnika skóry - melaniny. Barwnik ten jest również składową funkcji ochronnych skóry przed działaniem promieni UV. Prócz tego zawartość melaniny jest różna zarówno u mężczyzn jak i kobiet, a także u każdej z ras.

Skóra zbudowana jest z 3 warstw:

• naskórka

• skóry właściwej

• tkanki podskórnej

naskórek składa się z 5 warstw:

*podstawnej *kolczystej *ziarnistej*jasnej *rogowej

warstwa podstawna - jest to jeden rząd komórek o kształcie cylindrycznym. Komórki te ulegają podziałom i wszystkie funkcje życiowe komórek są zachowane. W komórkach warstwy podstawnej występują melanocyty czyli producenci barwnika melaniny. Komórki Langerhansa odpowiedzialne za funkcje odpornościowe stanowiące swoisty system immunologiczny skóry. Komórki Merkla będące dodatkowymi receptorami czucia. Komórki warstwy podstawnej są połączone ze sobą wypustkami. Desmosomy które przekazują informacje między wypustkami.

Warstwa kolczysta - składa się z kilkunastu rzędów komórek, w których jeszcze występują powolne procesy podziału i warstwa ta stanowi jakby przechowalnię komórek przechodzących powoli do warstwy ziarnistej w której rozpoczyna się proces obumierania komórek. Komórki warstwy kolczystej mają jeszcze kształt zbliżony do cylindrycznego ale powoli zaczynają ulegać spłaszczeniu.

Warstwa ziarnista - stanowi ją kilka rzędów komórek spłaszczonych, w których następuje proces obumierania funkcji życiowych i ulega zanikowi jądro komórkowe. W komórce pojawia się substancja o nazwie Keratohialina której obecność sygnalizuje powstawanie białka keratyny.

Warstwa jasna - zawiera kilka rzędów płaskich komórek pozbawionych jąder w których nie występują już żadne procesy życiowe natomiast zachodzą różnego rodzaju reakcje chemiczne w wyniku których z keratohialiny powstaje substancja o nazwie prekursor keratyny.

Warstwa rogowa - w tej warstwie występuje upostaciowane białko - keratyna. Proces obumierania komórek została zakończony, warstwa składa się z dwóch stref zbudowanych z kilkunastu rzędów płaskich komórek. Granica między tymi strefami jest odpowiedzialna za przepuszczalność warstwy rogowej i nosi nazwę Bariera Rheina. Strefa głębsza leżąca pod barierą składa się z komórek ściśle ze sobą związanych natomiast strefa nad barierą posiada komórki związane nieco luźniej. Komórki warstwy rogowej połączone są ze sobą za pomocą tzw. cementu międzykomórkowego składającego się z substancji o nazwie Sfingolipidy których odmianą są ceramidy. Cement międzykomórkowy jest spoiwem odpowiadającym za szczelność warstwy rogowej a więc za stan całej skóry.

Skóra właściwa - jest warstwą żywą połączoną z naskórkiem granicą skórno naskórkową przebiegającą faliście. Wnikające w skórę właściwą części naskórka to sople naskórkowe w wnikające w naskórek części skóry właściwej to brodawki skórne. W skórze właściwej występują twory białkowe w postaci włókien do których zaliczamy włókna kolagenowe, elastynowe, oraz retikulinowe (srebrochłonne). Powyższe 3 rodzaje włókien odpowiadają za elastyczność i prężność skóry oraz spełniają rolę ochronną przed działaniem czynników mechanicznych. Oprócz włókien w skórze właściwej występuje bardzo bogate unaczynienie oraz twory zwane przydatkami skóry: gruczoły łojowe, potowe, włosy z otaczającymi je mieszkami włosowymi, paznokcie. W 60 - 70% skóra właściwa składa się z wody co określa stan jej napięcia. Im więcej wody zawiera skóra właściwa przy prawidłowej przepuszczalności warstwy rogowej tym dłużej skóra jako cały organ zachowuje wygląd zdrowy. Skóra właściwa dzieli się na dziw warstwy: brodawkowatą - nazwa pochodzi od brodawek skórnych stanowiących granicę skórno naskórkową, w warstwie brodawkowatej występuje niewielka ilość włókien wszystkich rodzajów. Siateczkowatą - wypełniona jest włóknami kolagenowymi i elastynowymi przeplatającymi się wzajemnie i stanowiącymi podporę skóry. Włókna elastynowe pracują antagonistycznie do włókien kolagenowych, skurcz jednego rodzaju włókien powoduje rozciąganie się drugiego rodzaju włókien. Zmiany zwyrodnieniowe najwcześniej dotyczą włókien elastynowych następnie włókna kolagenowe w miarę upływu czasu na skutek ogólnej utraty wody przez organizm zaczynają sztywnieć i pękać. Powstaje wiotczenie skóry i zewnętrzne zmarszczki.

Tkanka podskórna - zbudowana jest z tkanki łącznej oddzielającej zraziki tłuszczowe składające się z komórek tłuszczowych. Grubość tkanki tłuszczowej zależy od okolic ciała, płci, wieku oraz sposobu odżywiania. W wieku starczym tkanka tłuszczowa (czyli podskórna) ma tendencje do zanikania. Tkanka podskórna pełni rolę podporową dla skóry, ochronną przy urazach mechanicznych oraz stanowi warstwę izolacyjną i ocieplającą.

Błony śluzowe - Wyścielają naturalne otwory ciała, nie są pełnym naskórkiem. Składają się tylko z warstwy podskórnej i kolczystej. Są dużo gorszą ochroną przed działaniem czynników zewnętrznych.

Układ naczyniowy skóry - Ukrwienie skóry jest bardzo obfite. Występują tutaj naczynia włosowate oraz powierzchowna i głęboka sieć tętnicza i żylna. Sieć głęboka mieści się na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej, natomiast sieć powierzchniowa na granicy warstwy siateczkowatej i brodawkowatej.

Zakończenia nerwowe w skórze - w brodawkach skóry właściwej znajdują się ciała Meissnera (czuciowe), które odbierają dotyk. W głębszych warstwach skóry właściwej i w tkance podskórnej znajdują się ciała Vatera- Pacciniego rejestrujące ucisk i wibracje. Oprócz tego w skórze właściwej ciałka Krausego, które są receptorami zimna i ciałka Ruffniego, które są receptorami ciepła.

Przydatki skóry - do przydatków zaliczmy gruczoły łojowe, potowe, włosy i paznokcie.

Gruczoły łojowe - znajdują się na całej powierzchni skóry z wyjątkiem dłoni i stóp. Największa ich ilość znajduje się na głowie i twarzy, w okolicach mostka, w okolicy międzyłopatkowej, miejsca te noszą nazwę rynny łojotokowe. Gruczoły łojowe mieszczą się zawsze w okolicach włosów przy korzeniu włosa. Odcinek wydzielniczy ma kształt woreczka leżącego między korzeniem włosa a mięśniem przywłośnym. Na obwodzie tego woreczka znajdują się płaskie komórki ulegające bardzo intensywnym podziałom, natomiast wewnątrz woreczka są komórki wieloboczne, które ulegają degradacji zwanej degeneracją tłuszczową. Na skutek tego procesu polegającego na rozpadaniu się komórek tworzy się wydzielina tłuszczowa. Jest to rodzaj jest to rodzaj holokrynowego czyli związanego ze zniszczeniem komórek wydzielniczych. Wydzielina gruczołu łojowego jest wyprowadzana do mieszka włosowego i stamtąd na powierzchnię skóry. Wyjątkiem są gruczoły łojowe wyprowadzające swoją wydzielinę bezpośrednio na powierzchnię skóry i występują one w okolicy czerwieni warg i brodawek sutkowych oraz części płciowych.

Gruczoły potowe - dzielą się na:

Gruczoły ekrynowe - które znajdują się na całej powierzchni skóry z wyjątkiem warg i części płciowych. Największe ich zagęszczenie jest na dłoniach, stopach i głowie. Część wydzielnicza gruczołu ekrynowego mieści się na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej. Stamtąd wąski odcinek wyprowadzający dociera do warstwy jasnej naskórka gdzie zamienia się w spiralne ujście przebijające warstwę rogową. Gruczoły ekrynowe istnieją od urodzenia i ich głównym zadaniem jest regulacja cieplna organizmu oraz wydalanie zbędnych produktów przemiany materii.

Grucoły apokrynowe - występuja w ściśle określonych okolicach ciała tzn. w dołach pachowych, otoczkach brodawek sutkowych, w okolicach płciowych oraz w okolicy odbytu. Mają podobną budowę do gruczołów ekrynowych ale są około 10 krotnie większe natomiast przewód wyprowadzający jest zawsze związany z mieszkami włosowymi. Istnieją również od urodzenia ale zaczynają działać dopiero w okresie pokwitania razem z rozwojem drugorzędnych cech płciowych. Wydzielanie tych gruczołów jest związane z czynnikami emocjonalnymi tj. strach, stres czy podniecenie płciowe. Największa aktywność gruczołów apokrynowych przypada na wiek dojrzały. Stopniowo w wiekiem aktywność gruczołów spada.

Funkcje skóry -Na skórę działają różnego rodzaju czynniki zewnętrzne o mniej lub bardziej szkodliwym wpływie. Czynniki te dzielimy na:

mechaniczne do których należą wszelkiego rodzaju uderzenia, otarcia, uciski, skaleczenia

*chemiczne to kosmetyki, środki higieniczne, detergenty a także zanieczyszczenia środowiska

*fizyczne - klimat, temperatura, promieniowanie ultrafioletowe, opady atmosferyczne, wiatr itd.

*Biologiczne - bakterie, grzyby, pleśnie, wirusy.

Skóra jako organ zewnętrzny jest dostosowana do obrony przed działaniem bodźców. Przed działaniem czynników mechanicznych ochroną jest :

• falisty układ granicy skórno naskórkowej

• obecność włókien sprężystych i kolagenowych

• przerost warstwy rogowej

• przerost tkanki tłuszczowej.

Ochrona przed czynnikami chemicznymi:

*płaszcz tłuszczowy skóry jest to umieszczenie wydzieliny gruczołów łojowych ze wszystkimi substancjami, które osiadają na skórze z wydzieliną gruczołów potowych oraz z substancjami tłuszczowymi czyli lipidami pochodzącymi z rozpadu komórek naskórka. Płaszcz lipidowy ma bardzo istotną funkcję ochronną ponieważ większość szkodliwie działających czynników chemicznych osiada na jego powierzchni.

*Kwaśny odczyn skóry- skóra zawdzięcza taki odczyn przede wszystkim wydzielinie gruczołów potowych i obecności wolnych kwasów tłuszczowych. Wszelkiego typu substancje o charakterze zasadowym przy prawidłowo funkcjonującej skórze neutralizowane jeśli działają krótko i sporadycznie. Podczas długiego i częstego działania zasadowych substancji zarówno płaszcz jak i kwaśny odczyn skóry jest niewystarczającym elementem obronnym i skóra ulega uszkodzeniu.

*Obecność keratyny opornej na działanie kwasów.

Ochrona przed czynnikami biologicznymi:

• kwaśny odczyn płaszcz lipidowego

• wysychanie powierzchni skóry

• stałe złuszczanie się naskórka

ochrona przed czynnikami fizycznymi:

• czynności termoregulacyjne skóry

• czynność wydzielnicza skóry

wytwarzanie melaniny czyli barwnika

FUNKCJA MECHANICZNA.

*podniesienie odporności na poparzenia słoneczne i zmiany nowotworowe *jest antyutleniaczem i neutralizuje wolne rodniki *jest filtrem naturalnym promieni UV *współdziałanie w funkcji termoregulacyjnej poprzez pochłanianie promieni UV *synteza witaminy D₃ *działanie ochronne melaniny przed promieniami UV.

WŁOSY występują n całej powierzchni skóry oprócz wewnętrznych powierzchni dłoni i stóp, czerwieni warg oraz miejsc w których skóra przechodzi w błony śluzowe. Liczba włosów zależy od okolicy skóry, wieku, płci, klimatu, pory roku oraz rasy. Wzrost włosa zależy również od płci, wieku, klimatu i pory roku. Każdy włos dzieli się na dwie części: jedną umieszczoną głęboko w skórze o nazwie korzeń włosa i drugą wyrastającą ponad powierzchnię naskórka o nazwie łodyga włosa. Początkowy odcinek korzenia to cebulka włosowa która jest skupiskiem komórek ulegających intensywnym podziałom. Cebulka zawiera brodawkę włosową która doprowadza do włosa naczynia krwionośne odżywiające włos, ponadto brodawka odpowiada za zróżnicowanie podziału komórek cebulki. Podział ten następuje w trzech kierunkach: włos właściwy pochewka zewnętrzna włosa i pochewka wewnętrzna. Ponad cebulką znajduje się włos właściwy zbudowany z rogowaciejących komórek. Powierzchnię włosa właściwego otacza jedna warstwa płaskich komórek ułożonych dachówkowato i skierowanych wolnymi końcami ku górze włosa. Jest to powłoka zewnętrzna włosa właściwego. Druga podobna warstwa komórek różniąca się tym że wolne końce ułożone są ku dołowi, wyściela pochewkę wewnętrzną włosa i jest powłoczką wewnętrzną. Korzeń włosa mieści się w mieszku włosowym który jest otoczony pochewką z włókien kolagenowych należących do skóry właściwej. Do tej pochewki przyczepia się mięsień włosowy (mięsień wyprostny włosa). Drugi przyczep mięśnia włosowego znajduje się w warstwie brodawkowatej skóry właściwej. Skurcz mięśnia wyprostnego powoduje wstawienie włosa na sztorc i równoczesne uniesienie skóry wokół mieszka włosowego. towarzyszy temu wypchnięcie wydzieliny gruczołu łojowego. To zjawisko nosi nazwę efektu gęsiej skórki. Łodyga włosa składa się z 3 warstw: rdzennej, korowej i osłonki włosa. Okres od początku tworzenia się włosa do jego dojścia do stanu spoczynku i uformowania się nowego włosa nosi nazwę cyklu włosowego. na cykl włosowy składają się trzy fazy:

I anagen - jest to okres wzrostu włosa w którym następują intensywne podziały komórkowe oraz wytwarza się na szczycie brodawki włosa duża ilość melaniny zabarwiającej włos. Długość tej fazy waha się od 3 miesięcy do 6 lat natomiast na owłosionej skórze głowy od 3 do 6 lat.

II katagen (inwolucja) - faza przejściowa, komórki przestają się rozmnażać, wzrost włosa zostaje zatrzymany, zanika produkcja melaniny a cebulka włosowa stopniowo zanika, rogowacieje i przesuwa się ku górze. Okres tej fazy trwa od kilku dni do 2 tygodni.

III telogen - jest to faza spoczynku, w tym okresie włos powoli wysuwa się z mieszka i po upływie trzech miesięcy wypada równocześnie w głębiej położonej części mieszka powstaje już nowy zalążek włosa. Okres ten trwa od 2 do 4 miesięcy.

Charakterystyczne dla włosa jest to że ilość mieszków włosowych jest zaprogramowana genetycznie i nie zmienia się od urodzenia. Przyjmuje się że mieszek włosowy przeżywa podczas swojego życia około 20 cykli. Każdy mieszek ma cykl niezależny od sąsiedzkiego tak więc w całym owłosieniu występują włosy w różnych fazach, w różnym wieku, o różnej grubości. Jeżeli faza wzrostu włosa jest zaprogramowana od 2 do 4 lat to ta osoba nie ma szansy urośnięcia włosów do pasa. W obrębie skóry głowy około 85% włosów znajduje się w fazie anagenu, 2% w fazie katagenu, 10-15% w fazie telogenu. Wypadanie większej ilości włosów niż zaprogramowana może być spowodowane działaniem czynników zewnętrznych do których należą: mechaniczne uszkodzenia włosów, chemiczne, zły dobór kosmetyków do włosów, trwałe ondulacje, biologiczne choroby włosów, fizyczne: wiatr, mróz, zbyt duże nasłonecznienie, czynniki wewnętrzne: choroby wyniszczające organizm, zaburzenia hormonalne, długotrwałe kuracje silnymi lekami, dieta. HIRSUTYZM - czyli nadmierne owłosienie u kobiet powstające na skutek nadmiaru androgenów albo na skutek czynników wrodzonych, chorób układu hormonalnego a także jako odpowiedź na leczenie niektórymi lekami.

---