Wymagania wstępne: zaliczone egzaminy z przedmiotów: Wstęp do nauki o literaturze, Poetyka (I i II rok).
Zajęcia stanowią podsumowanie wiedzy o dziele literackim, jego budowie, o jego językowej naturze, o związanych z nim zewnętrznych i wewnętrznych relacjach komunikacyjnych, o typach związków dzieła z innymi utworami (wcześniejszymi i współczesnymi), o jego odbiorze, interpretacji i wartościowaniu. Wprowadzają w wykształcone w badaniach sposoby rozumienia podstawowych problemów teoretycznoliterackich, prezentując zarówno ujęcia najbardziej utrwalone, już klasyczne, jak i nowsze, często wobec nich polemiczne. Pozwala to zobaczyć różnokierunkowość i dynamikę myślenia na dany temat. Programy poszczególnych orientacji teoretycznych przedstawiane są na zajęciach na tyle, na ile dają się wyprowadzić z wnętrza analizowanych tekstów, a więc - siłą rzeczy - cząstkowo, prowizorycznie, hipotetycznie. Na tym etapie studiów chodzić będzie raczej o wstępne uchwycenie pewnego ogólniejszego sposobu myślenia, stanowiącego ramę dla konkretnych twierdzeń szczegółowych, niż poznanie określonej teorii w jej pełni. Systematyczna prezentacja poszczególnych kierunków literaturoznawczych dokonana zostanie na zajęciach z Metodologii badań literackich na kolejnym roku studiów.
Pogłębienie wcześniej zdobytej wiedzy o językowej naturze dzieła literackiego i wprowadzenie w problematykę teorii języka artystycznego. Zapoznanie z najważniejszymi sposobami myślenia o budowie dzieła - od koncepcji Ingardenowskiej przez ujęcia strukturalistyczne po koncepcje dzieła otwartego. Wprowadzenie w problematykę dialogiczności literatury i intertekstualności. Zapoznanie ze sposobami rozumienia problematyki autora dzieła i pogłębienie wiedzy o jego relacjach nadawczo-odbiorczych. Zapoznanie z koncepcjami odbioru dzieła i jego lektury. Wprowadzenie we współczesne dyskusje o interpretacji dzieła i roli w niej odbiorcy. Wprowadzenie w teoretyczną problematykę zmiany literackiej i procesu historycznoliterackiego. Zapoznanie z problematyka wartościowania dzieła oraz jego związków ze sferą tworzenia wartości (literatura a sacrum).
Zaliczenie zajęć na podstawie obecności (obowiązuje zaliczenie w godzinach konsultacji prowadzącego materiału z każdych opuszczonych zajęć) i aktywnego udziału w zajęciach oraz pozytywnych ocen z przeprowadzanych w ciągu roku sprawdzianów cząstkowych, dotyczących znajomości i zrozumienia obowiązkowych lektur oraz umiejętności odnoszenia ich teoretycznej problematyki do konkretnych zjawisk literackich. Egzamin z całości materiału.
1. Podręcznik obowiązkowy
H. Markiewicz, Wymiary dzieła literackiego, Kraków 1984, wyd. 2 Kraków 1996 (Prace wybrane H. Markiewicza, t. 4).
Literatura pomocnicza (podręczniki, antologie tekstów teoretycznoliterackich, słowniki teoretycznoliterackie)
A. Burzyńska, M. P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków 2006.
J. Culler, Teoria literatury, tłum. M. Bassaj, Warszawa 1998 i wyd. nast.
R. Ingarden, O dziele literackim, tłum. M. Turowicz, Warszawa 1960, wyd. 2 tamże 1988.
H. Markiewicz, Główne problemy wiedzy o literaturze, wyd. 2, Kraków 1965 i wydania nast.
Po strukturalizmie. Współczesne badania teoretycznoliterackie, pod red. R. Nycza, Wrocław 1992.
R. Wellek, A. Warren, Teoria literatury, tłum. pod red. M. Żurowskiego, Warszawa 1970 i wyd. nast.
R. Wellek, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, wybór i przedmowa H. Markiewicza, Warszawa 1979.
* * *
Teorie literatury XX wieku. Antologia, pod red. A. Burzyńskiej i M. P. Markowskiego, Kraków 2006
Problemy teorii literatury, oprac. H. Markiewicz. T. 1: Prace z lat 1947-1964, Wrocław 1967, wyd. 2 tamże 1987; Tom 2: Prace z lat 1965-1974, Wrocław 1976, wyd. 2 tamże 1987; T. 3: Prace z lat 1975-1984, Wrocław 1988; Tom 4: Prace z lat 1985-1994, Wrocław 1998.
Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego". Oprac. M. Głowiński i in. T. 1 Wrocław 1977; T. 2, tamże 1988.
Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, Kraków 1976, t. 1-3, wyd. 2 Kraków 1992, t. 1-4.
M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 1972 i wyd. nast.
Słownik literatury polskiej XX wieku, zespół red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk i in., Wrocław 1992.
2. Lektury obowiązkowe do poszczególnych tematów oraz lektury pomocnicze
Czym jest teoria literatury?
Lektury obowiązkowe
S. Skwarczyńska, Miejsce teorii literatury wśród innych dyscyplin literaturoznawczych, w: tejże, W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej, Warszawa 1985 lub w: Problemy wiedzy o kulturze. Prace dedykowane Stefanowi Żółkiewskiemu, pod red. A. Brodzkiej, M. Hopfinger, J. Lalewicza, Wrocław 1986
J. Culler, Teoria literatury, Warszawa 1998 i wyd. nast., [rozdz. 1: Co to jest teoria?].
Literatura a język (teoria języka artystycznego)
Lektury obowiązkowe
L. Spitzer, Językoznawstwo a historia literatury, w: K. Vossler, L. Spitzer, Studia stylistyczne, wybór i oprac. M. R. Mayenowa, R. Handtke, Warszawa 1972 lub w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 1, Kraków 1976.
W. Szkłowski, Wskrzeszenie słowa, w: Rosyjska szkoła stylistyki, wybór i oprac. M. R. Mayenowa, Z. Saloni, Warszawa 1970. - - - W. Szkłowski, Sztuka jako chwyt, w: Teoria badań literackich za granicą. Antologia, pod red. S. Skwarczyńskiej, Kraków 1986, t. 2, cz. 3 lub w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, pod red. A. Burzyńskiej i M. P. Markowskiego, Kraków 2006.
R. Jakobson, Co to jest poezja?, w: Praska szkoła strukturalna w latach 1926-1948. Wybór materiałów , pod red. M. R. Mayenowej, Warszawa 1966 lub w: tegoż, W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism. Wybór i red. naukowa M. R. Mayenowa, Warszawa 1989, t. 2.
S. Sawicki, Czym jest poezja?, w tegoż: Czym jest sztuka?, Kraków 1985 lub w tegoż: Wartość, sacrum, Norwid, Lublin 1994 lub w: "Ethos" 1989 nr 4. - - - P. Graff, O ewokacji, "Studia Estetyczne", t. 8, 1971.
J. Lotman, O znaczeniach we wtórnych systemach modelujących, "Pamiętnik Literacki" 1960, z. 1 lub w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", pod red. M. Głowińskiego i H. Markiewicza, t. 1, Wrocław 1977; także pt. Problem znaczenia w tekście artystycznym, w tegoż, Struktura tekstu artystycznego, Warszawa 1984.
R. Ohmann, Literatura jako akt, w: "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 2 lub w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", t. 2, pod red. K. Bartoszyńskiego, M. Głowińskiego, H. Markiewicza, Wrocław 1988.
Lektury dodatkowe
J. Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego, w tegoż: Dzieło, język, tradycja, Warszawa 1974 lub w tegoż, Prace wybrane, pod red. W. Boleckiego, t. 2, Kraków 1999; także w: "Twórczość" 1961, nr 12 lub w: Problemy teorii literatury, oprac. H. Markiewicz, seria I, t. 1, Wrocław 1967, wyd. 2 tamże 1987.
W. Bolecki, Język jako świat przedstawiony. O wierszach Stanisława Barańczaka, w tegoż, Pre-teksty i teksty. Z zagadnień związków międzytekstowych w literaturze polskiej XX wieku, Warszawa 1991, wyd. 2 tamże 1998 lub w: "Pamiętnik Literacki" 1985, nr 2.
Teoria dzieła literackiego
Lektury obowiązkowe
R. Ingarden, Szkice z filozofii literatury, Łódź 1947, wyd. 2 Kraków 2000 [rozdz.: Dwuwymiarowa budowa dzieła sztuki literackiej, Schematyczność dzieła literackiego]; toż ze skrótami w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, pod red. A. Burzyńskiej i M. P. Markowskiego, Kraków 2006.
M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, Warszawa 1970 [rozdz. I: Polifoniczna powieść Dostojewskiego i jej interpretacja w literaturze krytycznej; rozdz. III: Idea w dziele Dostojewskiego].
R. Barthes, Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań, w: "Pamiętnik Literacki" 1968, z. 4 lub w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", pod red. M. Głowińskiego i H. Markiewicza, Wrocław 1977 lub w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, pod red. A. Burzyńskiej i M. P. Markowskiego, Kraków 2006.
U. Eco, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 1973 i wyd. nast. [rozdz. Poetyka dzieła otwartego].
Lektury dodatkowe
J. Lotman, Wykłady z poetyki strukturalnej, tłum. S. Balbus, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 2, Kraków 1972.
H. Markiewicz, Sposób istnienia i budowa dzieła literackiego, w tegoż, Główne problemy wiedzy o literaturze, wyd. 2, Kraków 1965 i wydania nast.
Dialogowość i intertekstualność literatury
Lektury obowiązkowe
M. Bachtin, Słowo w powieści, w tegoż: Problemy literatury i estetyki, Warszawa 1982 [cz. I Współczesna stylistyka i powieść, cz. II Słowo w poezji i słowo w powieści].
M. Głowiński, O intertekstualności, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 4 lub w: Nowe problemy metodologiczne literaturoznawstwa, pod red. H. Markiewicza i J. Sławińskiego, Kraków 1992; także w tegoż, Poetyka i okolice, Warszawa 1992 lub w: Intertekstualność, groteska, parabola. Szkice ogólne i interpretacje, Kraków 2000 (Prace wybrane M. Głowińskiego, t. 5).
J. Culler, Presupozycje i intertekstualność, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 2; także w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", t. 2, pod red. K. Bartoszyńskiego, M. Głowińskiego, H. Markiewicza, Wrocław 1988.
Lektury dodatkowe
H. Markiewicz, Odmiany intertekstualności, w tegoż: Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Kraków 1989.
Autor dzieła literackiego
Lektury obowiązkowe
A. Okopień-Sławińska, Semantyka "ja" literackiego ("Ja" tekstowe wobec "ja" twórcy), w tejże, Semantyka wypowiedzi poetyckiej. (Preliminaria), Wrocław 1985 i wyd. nast. lub w: "Teksty" 1981, nr 6; także w: Teoretycznoliterackie tematy i problemy, pod red. J. Sławińskiego, Wrocław 1986.
R. Barthes, Śmierć autora, "Teksty Drugie" 1999, nr 1-2 lub w: w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, pod red. A. Burzyńskiej i M. P. Markowskiego, Kraków 2006.
R. Nycz, Osoba w nowoczesnej literaturze: ślady obecności, w tegoż, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2001 lub w: Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, pod red. E. Balcerzana i W. Boleckiego, Warszawa 2000.
Lektury dodatkowe
M. Czermińska, Wygnanie i powrót. Autor jako problem badań literackich, w: Kryzys czy przełom. Studia z teorii i historii literatury, red. M. Lubelska, A. Łebkowska, t. 1, Kraków 1993.
Odbiór literatury
Lektury obowiązkowe
R. Ingarden, Szkice z filozofii literatury, Łódź 1947, wyd. 2 Kraków 2000 [rozdz.: Dzieło literackie i jego konkretyzacje]. - - - M. Głowiński, O konkretyzacji, w tegoż, Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej, Kraków 1977 lub w tegoż, Dzieło wobec odbiorcy. Szkice z komunikacji literackiej, Kraków 1998 (Prace wybrane M. Głowińskiego, t. 3).
W. Iser, Apelatywna struktura tekstów. Nieokreśloność jako warunek oddziaływania prozy literackiej, tłum. M. Kłańska, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 1 lub w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 4, cz. 1, Kraków 1992. Także jako Apelacyjna struktura tekstów. Niedookreślenie jako warunek oddziaływania prozy literackiej, tłum. W. Bialik, w: Współczesna myśl literaturoznawcza w RFN. Antologia, wybór, oprac. i wstęp H. Orłowski, Warszawa 1986 lub w: Teorie literatury XX wieku. Antologia, pod red. A. Burzyńskiej i M. P. Markowskiego, Kraków 2006.
Lektury dodatkowe
H. R. Jauss, Czytelnik jako instancja nowej historii literatury, tłum. K. Krzemieniowa, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 1 lub w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", pod red. K. Bartoszyńskiego, M. Głowińskiego, H. Markiewicza, Wrocław 1988.
H. Markiewicz, Odbiór i odbiorca w badaniach literackich, w: Wymiary dzieła literackiego, Kraków 1984, wyd. 2 tamże 1996 (Prace wybrane H. Markiewicza, t. 4).
Interpretacja
Lektury obowiązkowe
J. Sławiński: Uwagi o interpretacji, w: Próby teoretycznoliterackie, Warszawa 1992, wyd. 2 Kraków 2000 (Prace wybrane J. Sławińskiego, t. 4) lub w: Interpretacja dzieła, pod red. M. Czerwińskiego, Wrocław 1987. - J. Sławiński: Miejsce interpretacji, "Teksty Drugie" 1995, nr 5 lub w tegoż, Próby teoretycznoliterackie, wyd. 2: Kraków 2000 (Prace wybrane J. Sławińskiego, t. 4).
M. P. Markowski, Interpretacja i literatura, "Teksty Drugie" 2001, nr 5 lub w: Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze, pod red. W. Boleckiego i R. Nycza, Warszawa 2002.
Lektury dodatkowe
P. Ricoeur, Konflikt hermeneutyk: epistemologia interpretacji, w: Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, wybór, oprac. i wprowadzenie S. Cichowicz, Warszawa 1985.
E. Kuźma, Spór o wartość i zasadność interpretacji literackiej, "Pamiętnik Literacki" 1989, z. 3.
Wartościowanie literatury
Lektury obowiązkowe
W. Kayser, Ocena dzieła literackiego a jego interpretacja, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, wybór i oprac. H. Markiewicz, t. 1, Kraków 1970.
M. Nussbaum, Czytać aby żyć, "Teksty Drugie" 2002, nr 1-2. - - - A. Bielik-Robson, Kilka wątpliwości na temat etyki krytycznej: uwagi tłumacza, tamże.
Lektury dodatkowe
E. D. Hirsch, Uprzywilejowane kryteria wartościowania literatury, "Pamiętnik Literacki" 1985, z. 4.
H. Markiewicz, Wartości i oceny w badaniach literackich, w: tegoż, Główne problemy wiedzy o literaturze, wyd. 2 Kraków 1965 i wydania nast.
Literatura i sacrum
Lektury obowiązkowe
T. S. Eliot, Literatura a religia, w: Nowa Krytyka. Antologia, wybór H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, Warszawa 1983.
S. Sawicki, Sacrum w literaturze, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 3; "Roczniki Humanistyczne" 1980, z. 1 lub w tegoż, Poetyka, interpretacja, sacrum, Warszawa 1981; także w: Sacrum w literaturze, Lublin 1983 lub w: Problemy teorii literatury, oprac. H. Markiewicz, Seria 3, Wrocław 1988.
Lektury dodatkowe
J. Kaczorowski, Literatura jako mistyka, w: Sacrum w literaturze, red. J. Gotfryd, M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, Lublin 1983.
M. Maciejewski, Literatura w świetle kerygmatu, w: Inspiracje religijne w literaturze, pod red. A. Merdas, Warszawa 1983.
Historyczność literatury (teoria zmiany literackiej)
Lektury obowiązkowe
J. Tynianow, Fakt literacki, wybór E. Korpała-Kirszak, Warszawa 1978 [szkice: tytułowy oraz O ewolucji literackiej].
F. Vodička, Historia literatury. Jej problemy i zadania, "Pamiętnik Literacki" 1969, z. 3 lub w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", pod red. M. Głowińskiego i H. Markiewicza, Wrocław 1977; także w: Teoria badań literackich za granicą. Antologia, wybór S. Skwarczyńska, t. 2, cz. 3, Kraków 1974.
H. R. Jauss, Historia literatury jako prowokacja, Warszawa 1999. (szkic tytułowy); toż skrócone pt. Historia literatury jako wyzwanie rzucone nauce o literaturze, "Pamiętnik Literacki" 1984, z. 4.
E. Showalter, Przedstawiając Ofelię: kobiety, szaleństwo i zadania krytyki feministycznej, w: Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie - antologia szkiców, pod red. A. Nasiłowskiej, Warszawa 2001.
Lektury dodatkowe
J. Sławiński, Odbiór i odbiorca w procesie historycznoliterackim, w: "Teksty" 1981, nr 3; także w tegoż: Próby teoretycznoliterackie, Warszawa 1992, wyd. 2 Kraków 2000 (Prace wybrane J. Sławińskiego, t. 4).
R. Wellek, Pojęcie ewolucji w historii literatury, w tegoż, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, wybór i przedmowa H. Markiewicza, Warszawa 1979.
T. Walas, Czy jest możliwa inna historia literatury?, Kraków 1993 [cz. I: Horyzont metodologiczny: przeciw historii. Ku historii nowej].
|