PROCES CYWILNY:
1.Pomoc własna i jej ograniczenia:
defensywna (obronna) - dozwolona
przesłanki stosowania: kradzież nocna, kradzież dzienna z bronią, odpieranie zamachu, bezpośredniość, konieczność, bezprawność
ofensywna (zaczepna) - niedozwolona!
2.Rozwój historyczny procesu rzymskiego i ogólna charakterystyka procesu:
proces legisakcyjny (per legis actiones)
proces formułkowy (per formulas)
proces kognicyjny (cognitio)
dwufazowośc: faza in iure (przygotowawcza) i apud iudicem (dowodowa, wyrok)
jurysdykcja: sporna (iurisdictio contentiosa) i niesporna (iurisdictio voluntaria)
sędziowie prywatni bądź sądy kolegialne (centumwiralne, decemwiralne, rekuperatorów)
actor - powód, reus - pozwany
rodzaje postępowania: iudicium legitimum, iudicium imperio continens
właściwość sądowa: rzeczowa i miejscowa , wyjątki: miejsce popełnienia deliktu, miejsce położenia przedmiotu sporu, miejsce zawarcia kontraktu, miejsce wykonania kontraktu
3.Charakterystyka procesu legisakcyjnego:
oparty na skargach ustawowych
legis actio sacramento in rem - legis actio sacramento in personam ( postępowanie z ustanowieniem zakładu)
legis actio per iudicis arbitrive postulationem (postępowanie przez zażądanie sędziego lub arbitra)
legis actio per conditionem (postępowanie przez zapowiedzenie terminu)
legis actio per manus iniectionem (postępowanie przez położenie ręki)
legis actio per pignoris capionem (postępowanie przez zabranie zastawu)
4 i 5.Geneza procesu formułkowego i budowa formułki pretorskiej:
lex Aebutia, II w. p.n.e - zalegalizowała
formułka pretorska - pisemna instrukcja udzielana sędziemu prywatnemu
etapy postępowania: in iure, litis contestatio, in iudicio
budowa formułki:
nominatio (ustanowienie sędziego),
intentio (żądanie powoda) - certa (ściśle określone), incerta (nieściśle określone),
demonstratio (opis stanu faktycznego),
condemnatio (udzielenie sędziemu władzy uwolnienia bądź zasądzenie pozwanego, clausula arbitraria - w skargach rzeczowych),
adiudicatio ( upoważnienie do zasądzenia rzeczy, w pow. działowych)
części nadzwyczajne formułki:
exceptio - zarzut procesowy ( doli - podstępnego działania, metus causa - bezprawnej groźby, pacti de non petendo - powód zwolnił pozwanego z ob. w drodze nieformalnej umowy)
replicatio (odp. powoda na exceptio)
praescriptio (zastrzeżenie w interesie powoda)
6.Pojęcie i rodzaje powództw:
powództwo (actio) - prawo dochodzenia w sądzie tego, co się komu należy
actiones in rem (prawa rzeczowe) - actiones in personam (zobowiązania)
actiones civiles (na podstawie prawa cywilnego) - actiones honorariae (brak ochrony w ius civile) (utiles - analogiczne, ficticiae - oparte na fikcji prawnej)
actiones stricti iuri (ścisłego prawa) - actiones bonae fidei (dobrej wiary)
actiones perpetua (przedawnienie po 30 latach) - actiones temporales (mniej niż 30 lat)
actiones poenales (karne) - actiones reipescutoriae (odszkodowawcze) - actiones mixtae (mieszane)
actiones arbitriae (powództwa arbitralne)
actiones populares (pow. dostępne dla każdego)
actiones praeiudicales (pow. ustalające)
actiones noxales (pow. z cudzych przestępstw prywatnych)
7.Postępowanie in iure:
editio actionis (żądanie powoda), postulatio actionis (wniosek o udzielenie actio)
dare / denegare actionem (udzielenie/odmowa skargi)
confessio in iure (uznanie roszczenia), zaprzeczenie pozwanego (przysięgi przymusowa i dobrowolna)
transactio (ugoda)
jeśli nie, litis contestatio (ustanowienie sporu)
8.Obrona pozwanego w procesie formułkowym:
indefensio (nie wdanie się w spór)
negatio (zaprzeczenie)
exceptio (zarzut procesowy)
9.Litis contestatio i jej skutki:
ustanowienie sporu
skutki:
formalnoprawne
materialnoprawne
10.Postępowanie in iudicio (faza apud iudicem):
postępowanie dowodowe przeprowadzały strony
świadków przedstawiały strony
wł. sędziego zależała od condemnatio (upoważnienia)
sędzia nie mógł zasądzić powoda
zasądzenie pieniężne
pluris petitio - nadmierne żądanie, nie występowało przy pow. bonae fidei
sędzia winien uwzględnić wszelkie okoliczności
wydanie wyroku - sententia
środki odwoławcze:
recovatio in duplum - pow. o podwójną wartość zasądzonej szkody
intercessio - sprzeciw magistratury wyższej bądź równej
restitutio in integrum - przywrócenie do stanu poprzedniego
odpowiedzialność osobista sędziego
11.Egzekucja osobista:
actio iudicati - pow. egzekucyjne
wyrok sędziego nie podlegał kontroli
bezpodstawne zakwestionowanie wyroku - zasądzenie na duplum
powód zabierał pozwanego do prywatnego więzienia i więził, dopóki nie odpracuje długu
12.Egzekucja majątkowa:
missio in bona - wprowadzenie wierzyciela w posiadanie majątku dłużnika
proscriptio - publiczne ogłoszenie egzekucji
venditio bonorum - sprzedaż majątku w drodze licytacji
bonorum emptor - wchodził w miejsce dłużnika
formula Rutiliana - formuła ze zmianą podmiotów
formula Serviana - fikcja, że bonorum emptor jest spadkobiercą dłużnika
cessio bonorum:
odstąpienie majątku przez dłużnika
brak infamii
dłużnik mógł zatrzymać środki niezbędne do przeżycia
egzekucja majątkowa syngularna: distractio bonorum (osobny kurator, sprzedaż poszczególnych elementów), brak venditio bonorum i infamii
13.Charakterystyka procesu kognicyjnego:
cognitio extra ordinem
jednofazowe postępowanie przed sędziami - urzędnikami
pozew pisemny i urzędowy:
libellus conventionis (pozew powoda), libellus contradictionis (odpowiedź pozwanego)
zabezpieczenie stawiennictwa kaucją
dopuszczalna zaoczność postępowania
stwierdzenie sporu:
narratio powoda i contradictio pozwanego
litis contestatio - moment zawiązania sporu
skargi niedziedziczne stawały się dziedziczne
postępowanie dowodowe:
hierarchia dowodów - najważniejsze dokumenty publiczne i sporządzone przed notariuszem
o sile świadków decydowało ich pochodzenie
testis unus testis nullus
wyrok:
sententia definitiva - kończył sprawę
na piśmie
brak uzasadnienia
treść wyroku + koszta sądowe
apelacja (appelatio):
w sądzie, gdzie zapadł wyrok
wstrzymanie wyroku
możliwa zmiana sytuacji skarżącego na gorszą
początkowo przy przegraniu quadruplum, za Konstantyna utrata połowy majątku, 2-letnia praca w kopalniach lub relegacja(sic!), potem koszty sądowe
egzekucja:
regułą staje się egzekucja majątkowa syngularna
manu militari - można odebrać przy użyciu siły
zastaw sądowy
egzekucja osobista wśród ubogich
proces reskryptowy:
odmiana procesu kognicyjnego
odpowiadał cesarz bądź wysoki urzędnik
sędzia związany opinią reskryptu
pocz. pryncypat
14.Zastępstwo stron w procesie rzymskim:
zastępstwo pośrednie w procesie formułkowym
kognitor - konsumował on skargę w stosunku do zastąpionego
prokurator - ustanawiany nieformalnie, składał zabezpieczenie
mogło być konieczne gdy strona nie miała zdolności procesowej
obrońcy - advocati, mówcy - oratores
notariusze - tabelliones (zawodowi pisarze dokumentów)
15.Środki ochrony pozaprocesowej:
zarządzenie (interdicta):
interdicta simplica (pojedyncze) - interdicta duplica (podwójne)
interdicta exhibitoria (nakazywały okazanie rzeczy bądź osoby) - interdicta restitutoria (zwrócenie) - interdicta prohibitoria (zakaz określonego działania)
interdicta annua (roczne) - interdicta perpetua (trwałe)
interdicta retinendae possesionis (ochrona naruszonego posiadania), interdicta recuperandae possesionis (odzyskanie posiadania), interdicta adipiscendae possesionis (nabycie posiadania) :)
przywrócenie do stanu poprzedniego:
wprowadzenie w posiadanie
stypulacje pretorskie
TADAM!