Pięcioksiąg i cztery twarze Boga.

 

1. Pięcioksiąg składa się z:

Rdz Wj Kpł Lb Pwt

 

2. Literacka analiza odsłoniła w nim szczególną złożoność. Pięcioksiąg jest zbiorem ksiąg utworzonym z różnych równoległych tradycji, które rozwinęły się z biegiem czasu.

 

3. Są to następujące tradycje:

jahwistyczna

elohistyczna

kapłańska

deuteronomiczna.

 

4. Występowanie tych tradycji:

- jahwistyczna: zwłaszcza od 2 rozdz. Rdz, także Wj, Lb,

- elohistyczna: Rdz, Wj, Lb,

- kapłańska: od 1 rozdz. Rdz, Wj, Lb, wyjaśnia Kpł,

- deuteronomiczna: Pwt.

 

5. Tradycja jahwistyczna:

• nazywa się ją "jahwistyczną", gdyż używa imienia Jahwe począwszy już od opowieści o stworzeniu świata;

• odznacza się żywym,jasnym i gładkim językiem, barwnym stylem, konkretnymi i wyrazistymi wyrażeniami,

• szkicuje jakąś scenę kilkoma barwnymi kreskami, umiejętnie wplata w nią głębokie intuicje teologiczne, daje odpowiedzi na najbardziej istotne pytania ludzkiego życia: skąd zło w dobrym, stworzonym przez Boga świecie? skąd śmierć, ból, choroby? skąd niezrozumienie między ludami,

- autor - redaktor zebrał w jedną całość tradycje plemion i sanktuariów i przeredagował je w nową strukturę literacką, wielki epos sięgający początkami stworzenia świata,

- "twarz Boga" - łączą Go z ludźmi bardzo bliskie więzi, ukazuje się w ludzkiej postaci, działa na spsoób ludzki i doznaje ludzkich uczuć: Jahwe lepi człowieka niby garncarz, spaceruje po ogrodzie w czasie powiewu wiatru, przyjmuje gościnę Abrahama, rozmawia z nim, potrafi się martwić i gniewać; lecz te antropomorfizmy kryją bardziej wzniosłą ideę Boga, który zawsze pozostaje Panem stworzenia, nie poniża się przez swą troskę o stworzenie; przepaść grzechu Bóg spina na nowo wciąż mostem miłosierdzia.

 

6. Tradycja elohistyczna:

• jej nazwa pochodzi od imienia Boga "Elohim";

• jej styl jest mniej barwny, nie tak świetny, jak jahwistyczny, lecz zyskuje tutaj na moralnej wrażliwości: bardziej wyczulony jest na grzech jako obrazę Boga;

• bardzo sprecyzowane są obowiązki człowieka wobec Boga i drugiego człowieka - poszanowanie go jest sprawą przykazań Bożych,

- "twarz Boga": elohista skłania się ku podkreślaniu dystansu dzielącego Boga od ludzi; antropomorfizmy ulegają ograniczeniu: Bóg nie spaceruje, lecz przemawia z nieba (Rdz 21,17), czy w snach (Rdz 15,1), sny odgrywają tutaj wielką rolę, Bóg działa za pośrednictwem aniołów; ujęcie takie ma również na celu specjalne podkreślenie statusu Mojżesza: "A Jahwe rozmawiał z Mojżeszem, jak się rozmawia z przyjacielem" (Wj 31,11).

 

7. Tradycja kapłańska:

• zajmuje się przede wszystkim organizacją świętego przybytku, ofiarami i świętami,

• styl jest tutaj suchy, techniczny, bardzo jasny, dotyczy bowiem spraw, co do których nie ma wątpliwości; ale przecież do tej tradycji należy pierwszy opis stworzenia świata (Rdz 1)...

• forma i rytm zdradzają charakter liturgiczny - jasny wymowa tekstu: Bóg uczynił wszystko! podobny robotnikowi, który po sześciu dniach pracy odpoczywa bardzo zadowolony ze swego dzieła; punkt kulinacyjny - stworzenie człowieka na obraz i podobieństwo Boże... to zakłada stan przyjaźni z Bogiem...

- "twarz Boga": Bóg jest transcendentny, Inny, ale nie daleki; kapłani zamiast przybliżać Boga do ludzi, próbowali raczej wznieść człowieka do Boga przez wierność tradycjom, prawom i świętym przykazaniom.

 

8. Tradycja deuteronomiczna:

• główne przesłanie: historia odzwierciedla miłość Jahwe do Jego ludu wybranego;

• język cechuje specjalny, oratorski i napominający styl, częste zwroty "Jahwe twój Bóg", "wasz Bóg", troska o ochronę kultu Jahwe przed jakimkolwiek skalaniem, przykazanie miłości Boga,

- "twarz Boga": wierny i troskliwy Opiekun, dzielący losy swojego ludu, obdarzający go miłością, ale domagający się wierności...

---