ROZDZIAŁ III
CELEBRACJA NIESZPORÓW
WSTĘP
Liturgia Godzin jest głosem Kościoła, czyli całego Mistycznego Ciała, które publicznie wielbi Boga. Zaleca się "aby(...) wszyscy, którzy tę modlitwę odmawiają, czy to w chórze czy wspólnie, niech wypełniają powierzone sobie zadania jak najdoskonalej, z wewnętrzną pobożnością i zachowując staranną formę zewnętrzną. Zaleca się ponadto, aby w miarę możliwości Liturgia Godzin, czy to w chórze czy wspónie, była śpiewana".
Ni mniejszy rozdział chce ukazać wzorcową celebrację Nieszporów według odnowionych ksiąg liturrgicznych, celebracji podczas Eucharystii oraz ukazać rolę śpiewu jako niezbędnego czynnika przy sprawowanmiu wieczornej modlitwy Ludu Bożego.
1.1 CLEBRACJA NIESZPORÓW WEDŁUG ODNOWIONEJ KSIĘGI LITURGICZNEJ.
Nieszpory odprawia się w porze wieczornej, gdy dzień się już kończy, "dzięki skłądając za to, co było dokonane". Ta modlitwa "wznosząc się jak kadzidło przed obliczem Pana i wzniesienie rąk naszychw wieczornej ofierze" jest również pamiątką Odkupienia. Można ją "również rozumieć w głębszy jeszcze sposób jako ofiarę wieczorną: tę przekazaną nam przez Pana i Zabiciela naszego i przez niego złożoną podczas Ostatniej Wieczerzy z Aposotłami, na której dał początek sakramentom Kościoła.
Podczas tej wieczornej modlitwy "mamy się więc wtedy zwracać z nadzieją ku światłu, które nie zna zachodu; modlić się i prosić by Chrystus powrócił i przyniósł nam łaskę wiekuistej światłości".
Przy celebracji Nieszporów należy przede wszystkim wskazać na fakt, że wszyscy biorący udział w niej wykonują kapłańską funkcję Chrystusa i wraz z całym Kościołem śpiewają hymn Baranka.
Celebrowanie Liturgii Godzin może odbywać się w różny sposób. W tym rozdziale podam celebrowania Nieszporów jak i też ogólne zasady do celebrowania Liturgii Godzin podczas uroczystej celebracji.
Niezależenie od obchodzonej Uroczystości, Święta, Wspomnienia czy też w zwykły dzień, Nieszpory celebruje się w godzinach kiedy zachodzi Słońce, tak więc mniej więcej 16 - 19 godz. Jest to uwydatnienie roli Nieszporów, jako modlitwy wieczornej Kościoła, w odróżnieniu do Komplety, która jest modlitwą na zakończenie dnia.
1.1.1 Celebracja Liturgii Godzin
Celebracja Liturgii godzin winna być odpowiednio przygotowana zarówno co do tekstów i melodii śpiewów, jak też miejsca:
a. Ołtarz: Wierzchnie nakrycie zdjęte; ustawionych 6 albo 4 świece
b. Ambona: Liturgia Godzin albo lekcjonarz przygotowany do czytania, położone notatki do homilii c. Krzesła: Dla prowadzącego i obok diakona/nów i/albo asystujących księży. LG Celebransa na kredencji lub w innym odpowiednim miejscu.
d. Zakrystia: Szaty jak kapa, stuły, dalmatyki, alby itp. wyjęte dla celebransa i asysty; przygotowany krzyż procesyjny i świece do procesji oraz trybularz.
1.1.2 Opis celebracji
3.1.2.1 PROCESJA WEJŚCIA
Wszyscy oddają pokłon krzyżowi w zakrystii, rozpoczynają procesję na znak ceremoniarza. Dojściu procesji do ołtarza towarzyszy muzyka organowa, lecz hymnu się nie śpiewa jeszcze. Procesję prowadzi krzyż i świece, za nim idzie Turyferariusz i Nawikulariusz (bez kadzielnicy i łódki), ministrant księgi, lektor i psałterzysta, ewentualnie choraliści z pochodniami, (ubrany chór), dalej inni duchowni w chórze, ceremoniarz, celebrans i asystujący mu diakoni lub księża. Podczas procesji wejścia diakoni mogą przytrzymywać boki kapy celebransa.
Po przyjściu do ołtarza kto nic nie nosi, kłania się lub klęka (przed tabernakulum z Najśw. Sakramentem). Duchowni w chórze i/albo ubrany chór siedzący w przednich stallach lub otaczający ołtarz, całują go lub przyklękają w parach i idą na swoje miejsca. Celebrans i asystujący mu diakon(i) lub kapłani podchodzą do ołtarza i całują go. Następnie podchodzą do miejsca przewodniczenia. Ministranci światła umieszczają świece na właściwym miejscu. Następnie idą na swoje miejsce. Wskazane jest, aby krzyż umieścić w pobliżu ołtarza jako krzyż ołtarzowy. W innym razie postawić go w miejscu niewidocznym na boku.
1.1.2.2.WPROWADZENIE I HYMN
Ministrant księgi podchodzi do miejsca przewodniczenia i przynosi celebransowi brewiarz (księgę LG). Wszyscy żegnają się znakiem krzyża, gdy celebrans intonuje wiersz wprowadzający. Wszyscy pochylają głowę na "Chwała Ojcu.." "Alleluja" jest śpiewane z wyjątkiem okresu Wielkiego Postu. Wszyscy dalej stoją przy śpiewie hymnu. Jeśli na końcu hymnu jest doksologia, wszyscy powinni pochylić się przy wspomnieniu trzech Osób Boskich. Przed odejściem na swoje miejsce ministrant księgi może dać celebransowi brewiarz (księgę LG), aby mógł on uczestniczyć w psalmach.
1.1.2.3.PSALMY
Są faktycznie trzy psalmy: w modlitwie czytań i modlitwie w ciągu dnia, dwa psalmy oddzielone kantykiem ze Starego Testemantu w Jutrzni, jak również dwa psalmy i następujący po nich kantyk z Nowego Testamentu w Nieszporach. Wszyscy siadają. Kantor stojąc lub chór intonuje antyfony i psalmy. Intonujący kantor stoi podczas pierwszego wersetu psalmu aż do gwiazdki. Wszyscy skłaniają głowę podczas "Chwała Ojcu ... Duchowi Świętemu" na koniec każdego psalmu lub kantyku. W niektórych kościołach stoi się w czasie psalmów. Zmieniające się strony chóru winny podtrzymywać śpiew kolejnych wersetów psalmu. Prawa strona kościoła, stojąc twarzą do ołtarza, zwykle śpiewa pierwszy wers psalmu, ale może to być zmienione zgodnie z lokalnym zwyczajem lub planem wnętrza budynku.
Jeżeli mówi się lub śpiewa modlitwy po każdym psalmie, wszyscy wstają po powtórzeniu antyfony. Celebrans śpiewa lub mówi "Módlmy się". Po przerwie na cichą modlitwę podnosi ręce i śpiewa lub mówi modlitwę, wszyscy odpowiadają "Amen" i siadają na czas śpiewu psalmu lub kantyku.
1.1.2.3 CZYTANIE SŁOWA BOŻEGO, MAGNIFICAT
Wszyscy siadają na czytanie. Lektor podchodzi do ambony, czyta przeznaczony na dany dzień tekst z Pisma św. i wraca na swoje miejsce. Jednakowoż, dla celów duszpasterskich może być wybrane dłuższe czytanie. Może nastąpić homilia, którą mówi celebrans, diakon lub jeden z duchownych. Jako odpowiedź na słowo Boże śpiewa się responsorium. Wszyscy pozostają w postawie siedzącej. Turyferariusz i Nawikulariusz przynoszą kadzidło i łódkę z zakrystii, gdy zaczyna się responsorium. Czekają w pobliżu kredencji.
Antyfonę do Magnificat intonuje/ją kantor/zy i/albo chór. Melodia Magnificat powinna być, jeśli to możliwe, bardziej uroczysta i odmienna od melodii psalmów. Rozpoczynając śpiew Magnificat wszyscy czynią na ciele duży znak krzyża. W czasie śpiewu może nastąpić okadzenie ołtarza i krzyża.
1.1.2.4 PROŚBY
Po Magnificat przewodniczący zgromadzenia robi wprowadzenie do próśb. Prośby można odmawiać na dwa sposoby: Wyznaczone osoby odczytują lub śpiewają tekst próśb, a wszyscy powtarzają refren.Prowadząca osoba odmawia pierwszą część próśb, a wszyscy włączają się w część drugą. Na koniec próśb można dołączyć intencje podawane przez członków wspólnoty zgromadzonej na modlitwie. Modlitwa próśb kończy się wspólnym odmówieniem "Ojcze nasz". Następnie kapłan odmawia modlitwę dnia i udziela błogosławieństwa.
1.1.3 Funkcje liturgiczne
Wspólnotowe odprawianie liturgii godzin może się odbywać w sposób bardziej lub mniej uroczysty zależnie od okoliczności i od zebranych osób. Zadania poszczególnych usługujących są następujące:
a. Diakon towarzysząc celebransowi podaje i odbiera kadzidło,
b. Ceremoniarz czuwa nad godnym i poprawnym wykonaniem każdej z posług. Jako swego pomocnika wyznacza ministranta obsługującego mikrofon podawany celebransowi..
c. Lektor wykonuje krótkie czytanie nie poprzedzając go informacją o księdze Pisma św. Dłuższe czytanie natomiast otrzymuje "Z" i podaje się tytuł księgi biblijnej (np. Z księgi proroka Izajasza, Z Listu św. Pawła do Filipian).
d. Psałterzysta jako swoje zadanie wykonuje responsorium analogicznie do jego funkcji w liturgii eucharystycznej.
e. Ministrant księgi troszczy się o tekst LG, z którego korzysta celebrans. Zwłaszcza czuwa i służy pomocą podczas oracji, gdy celebrans modli się z wyciągniętymi rękoma oraz gdy udziela błogosławieństwa na zakończenie celebracji.
f. Posługa modlitwy wyraża się w przygotowaniu dodatkowych intencji modlitwy, aktualnych w danym zgromadzeniu, i dostosowanych do obowiązującego w danym dniu formularza próśb.
g. Komentator służy pomocą zgromadzonym w lepszej, bardziej świadomej, modlitwie. Zwłaszcza jego rola staje się przydatna przed modlitwą poszczególnymi psalmami. Teksty LG podają sugestie rozumienia psalmów najpierw przez antyfony, ale również przez tytuły psalmów oraz przez nagłówki. W dobrym komentarzu warto je wykorzystywać. Zależnie od potrzeb zgromadzenia, można komentarzem poprzedzić różne części Liturgii Godzin.
h. Posługa krzyża wykonywana jest podczas procesji podobnie jak w Eucharystii.
i. Posługa światła spełniana jest podczas procesji rozpoczynającej i kończącej celebrację jak w Eucharystii.
j. Ministranci kadzidła wykonują swoją posługę podczas śpiewu Magnificat, gdy celebrans okadza ołtarz. Po tym następuje okadzenie celebransa oraz wiernych.
k. Służba ładu troszczy się o to, by uczestnicy zajmowali miejsca w swoim chórze, co ułatwi im wspólny śpiew oraz recytację. Poza tym, jak zawsze, czuwa nad pięknym wystrojem kościoła, kaplicy lub innego pomieszczenia, gdzie odbywa się modlitwa.
l. Zespół śpiewaczy podtrzymuje śpiew całego zgromadzenia podczas hymnu, wykonuje te części psalmodii, które zostaną tak przygotowane, by on je wykonywał.
Szczególnie do niego należy dobre przygotowanie antyfon.
m. Organista akompaniuje śpiewom, towarzyszy grą podczas procesji wejścia i podczas okadzenia ołtarza jeśli śpiew Magnificat trwa zbyt krótko.
n. Kantor podejmuje przede wszystkim śpiew próśb w Nieszporach intonuje również śpiew psalmów, jeśli nie robi tego któryś z członków zespołu śpiewaczego.
o. Zakrystian troszczy się o stroje liturgiczne dla celebransa i asysty, o przygotowanie ołtarza i pomieszczenia: oświetlenia, nagłośnienia, miejsc sprawowania celebracji i miejsc posługi oraz miejsc modlitwy dla uczestników.
2.1 NIESZPORY I ICH CELEBRACJA PODCZAS EUCHARYSTII
Łączenie poszczególnych Godzin z Eucharystią nie jest spercjalnie zalecane. Chociaż bowiem są one głęboko powiązane ze sobą wewnętznie jako pamiątka zbawczego misterium Chrystusa, to jednak Eucharystia i Liturgia Godzin stanbowią dwie samodzielne wielkości, których własłny, zgoła odrębny, charakter nie powinien ginąć z pola widzenia; dana zatem godzina nie może być ani doczepką do Mszy, ani jakąś bardziej rozbudowaną jej cześcią wstępną. W zespoleniu ich obu wypadają początkowe części Mszy.
1.2.1 CELEBRACJA NIESZPORÓW PODCZAS EUCHARYSTII
2.2.1.1 Związek Liturgii Godzin z Eucharystią
Kościół żyje dzięki Eucharystii. Ta prawda wyraża nie tylko codzienne doświadczenie wiary, ale zawiera w sobie istotę Tajemnicy Kościoła.
Jeżeli Eucharystia, jest życiem Kościoła, to wszystkie inne celebracje czerpią moc właśnie z Najświętszej Ofiary. Nie inaczej jest z Liturgią Godzin. Całe bowiem, oficjum przygotowuje nas do przeżywania Eucharystii, poprzez wzbudzenie w nas Ducha wiary, miłości, nadziei, pobożności oraz ofiary. By mówić o związku Liturgii Godzin z Eucharystią musimy zobaczyć jak jest zbudowana Liturgia Godzin i jakie ma zadanie.
Najbardziej charakterystyczną cechą Liturgii Godzin jest oparcie jej o Trójcę Przenajświętszą. Oznacza to nic innego jak to że jej cała budowa oraz teksty odnoszą się czy to bezpośrednio czy też pośrednio do Trójcy Świętej. Oprócz tego, LG daje udział w Misterium Zbawienia, tak samo jak Eucharystia. Tak jak Eucharystia jet dziękczynieniem, tak samo Liturgia Godzin jest dziękczynieniem. Tak jak Eucharystii przewodzi Chrystus, tak samo Liturgia Godzin jest sprawowana przez samego Chrystusa. I Eucharystia i Liturgia Godzin są anamnezą - przypomnieniem Paschy, choć w odmienny sposób. Bowiem gdy w Eucharystii, uczestniczymy w Passze Chrystusa i spożywamy Jego Ciało, to w Liturgii Godzin uczestniczymy w kantyku Mojżesza, pieśni którą śpiewają Ci, którzy zwyciężyli Bestię(Ap 15,13). Zatem Liturgia Godzin jest ofiarą chwały, która przedłuża modlitwę Chrystusa w Jego Ciele, którym jest Kościół. W swych rozważaniach chciałbym ukazać również na związek LG z Eucharystią jako związek znaku.
Jak wiemy Liturgia Godzin nie jest sakramentem, ale jest rozszerzeniem Misterium Zbawienia na cały czas i całą historię. W ten sposób Liturgia Godzin staje się sakramentem o szerokim znaczeniu tego słowa tzn. sakramentem, który czyni obecnym zbawienie w każdym czasie.
Tak jak Eucharystia tworzy Kościół, tak zgromadzenie liturgiczne, które zbiera się pod natchnieniem Ducha Świętego, dla sprawowania Boskiej Chwały tj. LG, jest Kościołem modlącym się. Nie wolno nam zapomnieć ze Kościół modlący zawsze odnosi się do swego źródła jakim jest Eucharystia, która buduje rzeczywistość eklezjalną - między kapłaństwem hierarchicznym(biskup, prezbiter, diakon) a kapłaństwem powszechnym(wierni).
Uświęcenie czasu - przede wszystkim ludzkiej działalności w czasie, dokonujące się w Liturgii Godzin, czerpie swą moc z Eucharystii - źródła. Wyrazem tego związku jest możliwość łączenia Oficjum z Eucharystią, którym się teraz zajmiemy.
2.2.1.2. Łączenie poszczególnych godzin Oficjum z Eucharystią.
W niektórych wypadkach, uzależnionych od okoliczności, gdy oficjum odprawia się publicznie lub we wspólnocie, można połączyć jedną z Godzin ze Mszą św. Należy wtedy zachować przepisy podane niżej, a dana Godzina i Msza św. muszą odpowiadać temu samemu oficjum. Nie można jednak dopuścić, by to stanowiło przeszkodę w działalności duszpasterskiej, zwłaszcza w niedzielę.
Jeżeli Jutrznia, czy to w chórze, czy też odmawiana wspólnie, poprzedza bezpośrednio Mszę św., liturgię rozpoczyna się albo od wersetu wprowadzającego i hymnu tej Godziny, albo od Wejścia i towarzyszącego mu śpiewu, po którym następuje pozdrowienie wypowiadane przez celebransa. Pierwszy sposób jest wskazany zwłaszcza w dni powszednie, a drugi przede wszystkim w dni świąteczne. W takim wypadku opuszcza się jeden z obrzędów wstępnych.
Następnie odmawia się, jak zwykle, psalmy Jutrzni. Po nich, opuściwszy krótkie czytanie, akt pokuty, oraz gdy wynika to z okoliczności, Panie, zmiłuj się, odmawia się Chwała na wysokości Bogu, jeśli przypisy to przewidują. Potem celebrans odmawia modlitwę ze Mszy św., po czym sprawuje się liturgię słowa. Modlitwę powszechną odmawia się jak zazwyczaj we Mszy św. We Mszy porannej dni powszednich można jednak użyć w tym miejscu próśb z Jutrzni.
Po Komunii św. i towarzyszącym jej śpiewie wykonuje się pieśń Błogosławiony Pan, Bóg Izraela wraz z jego antyfoną. Następnie celebrans odmawia modlitwę po Komunii św. i kończy Mszę św. jak zazwyczaj.
Jeżeli Modlitwa w ciągu dnia (to znaczy przedpołudniowa, południowa lub popołudniowa, w zależności od pory dnia) odprawiana publicznie, poprzedza bezpośrednio Mszę św., wtedy liturgię rozpoczyna się albo od wersetu wprowadzającego i hymnu danej Godziny (dotyczy to przede wszystkim dni powszednich), albo od Wejścia i towarzyszącego mu śpiewu oraz pozdrowienia wypowiadanego przez celebransa (szczególnie w dni świąteczne). W takim wypadku opuszcza się jeden z obrzędów wstępnych. Potem odmawia się psalmy, a opuściwszy krótkie czytanie i akt pokuty, oraz ewentualnie Panie, zmiłuj się, odmawia się, jeżeli jest to przewidziane przez przepisy, Chwała na wysokości Bogu. Następnie celebrans odmawia modlitwę ze Mszy św.
Nieszpory łączy się z Mszą św. podobnie jak Jutrznię, jeśli bezpośrednio ją poprzedzają. Jednakże I Nieszpory uroczystości i niedziel oraz świąt Pańskich przypadających w niedzielę można odprawiać dopiero po Mszy św. dnia poprzedzającego lub soboty.
Jeżeli Modlitwę w ciągu dnia (tzn. przedpołudniową, południową lub popołudniową) albo Nieszpory odmawia się po Mszy św., wtedy Mszę odprawia się jak zwykle aż do modlitwy po Komunii włącznie, a po niej następuje psalmodia danej Godziny. Jeżeli jest to Modlitwa w ciągu dnia, to po odmówieniu psalmów opuszcza się krótkie czytanie i odmawia się bezpośrednio modlitwę, a po niej następuje rozesłanie wiernych tak jak we Mszy św. W Nieszporach zaś po psalmodii opuszcza się czytanie i od razu po niej odmawia się pieśń Wielbi dusza moja Pana wraz z antyfoną. Opuszcza się prośby i Ojcze nasz, a odmawia się modlitwę końcową i udziela wiernym błogosławieństwa.
Za wyjątkiem nocy Narodzenia Pańskiego nie łączy się z zasady Godziny Czytań z Mszą św, gdyż ta ostatnia ma własny cykl czytań, odrębny od oficjum, i należy go zachować. W całkiem wyjątkowych i jednorazowych wypadkach takiego połączenia, po drugim czytaniu tej Godziny i odmówieniu responsorium, opuszcza się resztę, a Mszę św. rozpoczyna, gdy to rubryki przewidują, hymn Chwała na wysokości Bogu, w przeciwnym zaś razie modlitwa.
Jeżeli Godzina Czytań poprzedza bezpośrednio inną Godzinę, wtedy na początku oficjum można odmówić hymn odpowiadający tej drugiej Godzinie. Po czytaniach opuszcza się modlitwę i zakończenie, a w następującej po nich Godzinie pomija się werset wprowadzający i Chwała Ojcu.
2.2. CELEBRACJA II NIESZPORÓW NIEDZIELI ZMARTWYCHWSTANIA PAŃSKIEGO.
Misterium Chrystusa stanowi istotę liturgii. Rok liturgiczny jest "misterium Chrystusa rozwiniętym z biegiem czasu"(PawełVI). Swój finał owo mistrium znajduje w celebracji Triduum Paschalnego, które rozpoczyna się od wieczornej Mszy Wieczerzy Pańskiej, ma swoje apogeum w Wigilii Paschalnej i kończy się Nieszporami niedzieli Zmartwychwstania. W liście Kongregacji Kultu Bożego o przygotowaniu i przeżywaniu świąt paschalnych czytamy: "Należy zachować, tam gdzie trwa lub zależnie od okoliczności wznowić, tradycję odprawiania w dzień Wielkanocy Nieszporów chrzcielnych. Wciągu tych Nieszporów, podczas śpiewania psalmów odbywa się procesja do chrzcielnicy". W swym komentarzu do tego listu ks.M. Adaszek pisze: "Święte Triduum Paschalne kończy się Nieszporami Niedzieli Zmartwychwstania. Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin w numerze 213 jak też Ceremoniał Biskupi w nrze 296 wspominają o wyjątkowym charakterze tych Nieszporów. II tom księgi Liturgii Godzin podając teksty tych Nieszporów nie proponuje żadnych zmian w ich przebiegu.
Nieszpory Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego kończą obchód Świąt Paschalnych. Jesteśmy świadomi, że w każdym z nas istnieje napięcie między dobrem a złem. "Stary człowiek" w nas to wszystko, co zmierza ku złu; "nowy człowiek", powstaje w nas wtedy, kiedy odnawiamy się w Chrystusie według obrazu Stworzyciela. Święte Triduum Paschalne, które przeżywamy, uświadamia nam, że kiedyś w naszym życiu przeżyliśmy wielką przygodę ducha: była to godzina naszego chrztu. Wtedy na trwałe zjednoczyliśmy się z Jezusem. To On przez swoją śmierć przybił do krzyża wszystko co jest grzechem, śmiercią, bólem, egoizmem, zniewleniem. To zostało już uśmiercone, bo od chwili zmartwychwstania rozpoczęła się era nowego człowieka. Przyjmując chrzest zanurzyliśmy się w tajemnicy paschalnej Jezusa Chrystusa. W tym momencie umarł w nas dawny człowiek, a z nim wszystko, co Chrystus przybił do krzyża, by z Nim zmartwychwstać. Zatem nasze życie odtąd ukryte jest w Bogu. Jezus przeszedł ze śmierći do życia, by dać nam nowe życie. Z wdzięcznością za ten dar w liturgii chrzcielnej w Wigilię Paschalną odnowiliśmy uroczyście święte ślubowanie chrztu. Wyrzekliśmy się szatana, jego pychy, jego żądzy i wszystkich jego dzieł. Nie zapomnijmy nigdy, cośmy przyrzekali Bogu, odnawiając te obietnice. Odnowieni nową mocą mamy stać się świadkami nowego życia. Cennym opracowaniem w celebrowaniu Nieszporów Niedzieli Zamrtyywchwastania Pańskiego jest artykuł ks. Bp Stefana Cichego który ukazał się w czasopiśmnie liturgicznym Liturgi Sacra.
3.1 ŚPIEW I MUZYKA W CLEBRACJI LITURGII GODZIN
Muzyka, która jest integralną częścią każdej uroczystej Liturgiinależy do istonego wyrazu wspólnej celebracji Liturgii Godzin. Zwłaszcza śpiew stanowi nieodzowny element wspólnej modlitwy i doskonale oddaje charakter publicznego kultu modlitwy chrześcijańskiej. Śpiew łączy w sobie racjonalność z emocjonalnością, przez co wyraża całego człowieka. Chociaż Kościół przewiduje indiwidualne i recytowane formy odprawiania kanonicznych godzin uświęcania czasu, to jednak śpiewane oficjum najdoskonalej wyraża chwałę, jaką Kościół zanosi przed tron Boży. Wewnętrzny śpiew człowieka w Jego kontakcie z Bogiem (cantus interior) jako śpiew miłujących się (cantor aminus) znajduje się swój najpęłnijeszy wyraz w śpiewie we wspólnocie i ze wspólnotą. Wprowadzenie ogólne do Liturgii Godzin poucza wprost, że chociaż skruktura oficjum została odnowiona tak, by nadawało się ono i do prywatnego odmawiania, to jednak wiekszość tekstów ma charakter lityrczny, a to się pełniej uwydatnia, gdy się je śpiewa.
Od samego początku Kościoła Apostołowie trwali na modlitwie posłuszni pleceniom Pana. Księga Dziejów Apostolskich podaje nam informację że Paweł i Sylas modlili się o północy, śpiewając hymny Bogu. Rozwój modlitwy o różnych porach przyniósł zatem wielki bogactwo hymnów i psalmów wykonywanch w Liturgii Godzin. Wynika stąd że muzykę "w Liturgii Godzin nie można traktować jako ozdobnika do modlitwy gdyż "śpiewa się nie w Liturgii, lecz śpiewa się Liturgię." Śpiew pełni funkcję znaku, który objawia wnętrzne człowieka i jakość Jego związku z Bogiem. Między muzyką kościelną a sprawowaną Liturgią zachodzi relacja pewnego napięcia na płaszczyźnie piękna. Śpiew Liturgii Godzin jest modlitwą uwielbionia Boga w Kościele, stąd w pierwszym rzędzie zgromadzona wspólnota winna modlić się i śpiewać z kapłanem. W tym zadaniu nikt inny nie może jej zasępować, wyręczać, ani reprezentować. Śpiew liturgiczny z istoty swej jest modlitwą doskologiczną, uwielbieniem Boga i sposobem okazywania mu największej czci. Stąd z drugiej strony, Kościół potrzebuje prawdziwej sztuki muzycznej do wspaniałości Służby Bożej, do włączenia w kult liturgiczny tego całego piękna, które wnosi artystyczna natura ludzka. Muzyka nadaje sprawowanej liturgii piękna zewnętrznej oprawy, a jednocześnie harmonijnie współbrzmi z wnętrzem modlących się osób".
Liturgia Godzin jest spełnieniem kapłańskiego dzieła Chrystusa. W Ewangeliach znajdziemy opisy, gdzie sam Chrystus wraz ze swymi uczniami odśpiewał hymn przed udaniem się na Górę Oliwną. Z tego opisu jasno widać, że "sam Zbawiciel modli się śpiewem a obecnie tenże Chrystus Pan w Duchu Świętym nadal spełnia przez Kościół "dzieło odkupienia ludzi i doskonałego uwielbienia Boga".
Dzisiaj, gdy Kościół wyśpiewuje Liturgię Godzin w powtarzającym się cyklu roku liturgicznego, dokonuje się jednocześnie uwielbienie Boga oraz uświęcenie ludzi. Muzyka liturgiczna nie jest zatem tylko ozdobą i dobrowolnym dodatkiem, lecz środkiem wyrazu i komunikacji oraz skutecznym narzędziem uświęcania. W liurgii godzin nawiązuje się dialog pomiędzy Bogiem i ludźmi. W śpiewanym i słuchanym Słowie Bożym sam Chrystus jest obecny. Poprzez liturgiczne teksty Bóg przemawia do swego ludu, a lud odpowiada Bogu śpiewem i modlitwą.
Liturgia Godzin jest zasadniczo modlitwą śpiewaną bez instrumentów i jako taka nadal jest pielęgnowana w wielu wspólnotach kościelnych. Akompaniament organowy winien uzwględnić sakralny charakter śpiewów liturgicznych i pełnić funkcję służebną wobec słowa.
Kościół w swej publicznej modlitwie zawsze był i jest otwarty na wykorzystywanie nowych dróg i współczesnych form wyrazu. Jednak od muzyki liturgicznej oczekuje wysokiego poziomu artystycznego i duchowego. Przy sprawowaniu Liturgii Godzin, trzeba uzwględnić poziom modlących się ludzi. Liturgia Godzin bowiem nie jest koncertem, lecz modlitwą całego Ludu chrześcijańskiego.
Kościół odnosi się z wielkim szacunkiem do dawnych celebracji Liturgii Godzin i kompozycji powstałych w historii, ale uzwględnienie reformy liturgicznej jest konieczne. W przeciwnym razie celebracje pozostaną tylko szacownym zabytkiem, pięknym świadectwem minionej przeszłości, zachowanym bez zmian i wzbudzający podziw, ale nie aktualną modlitwą Ludu Bożego, jej żywym świadectwem wiary i widomym wyrazem wspólnoty.
Kościół nadal uznaje śpiew gregoriański za własny śpiew Liturgii Rzymskiej, to nic nie szkodzi na przeszkodzie by były komponowane nowe melodie. Kościół stawia w takim przypadku jeden warunek, by melodie które się komponuje zachowały sacrum. Współczesne opracowania muszą odpowiadać duchowi akcji liturgicznej oraz naturze poszczególnych jej części i nie mogą stanowić przeszkody w należytym i czynnym udziale wiernych. Przykładem wysokiego opracowania muzyki i śpiewu w celebrowaniu poszczególnych godzin Liturgii Horarum jest opracowanie stosowane w Ruchu Światło - Życie. Również pięknym opracowaniem melodii może pchwalić się Wyższe Seminarium Duchowne w Legnicy. Obydwa opracowania umieszczam w aneksie na końcu mojej pracy.
KL 99
S. Szczepaniec. Ceremoniał posług liturgicznych. Kraków 1987 s 212
Tamże
http://www.kkbids.episkopat.pl/ceremonial/ceremonial2_4.htm
M. Kunzzer. Liturgia Kościoła tom 10. w przekładzie L. Baltersala. Poznań 1999 s 556 - 557
Jan Paweł II Encyklika Ecllesia de Eucharistia 1
Pro. OWLG 12
B. Nadolski. Liturgika Tom II Liturgia i Czas. Poznań 1991 s 244
OWLG 93 - 99
List okólny o przygotowaniu i przeżywaniu Świąt Paschalnych 98
M. Adaszek. Przygotowanie i sprawowanie świąt paschalnych w: Święte Triduum Paschalne. Materiały liturgiczno-pastoralne dla duszpasterzy i zaspołów liturgicznych. s 57. Legnica 2008. s 56
S. Araszczuk. Tamże. Święte Triduum Paschalne. s 111
R.Tyrała. Muzyka liturgiczna w Polsce w świetle posoborowych synodów dieciezjalnych. red. J. Zimny. w: Muzyka i śpiew liturgiczny. Materiały z sympozjum 20.XI. 2001 roku. Sandomierz 2002 s 103
A. Sorrentino. Sztuka przewodniczenia celebracjom liturgicznych. Praktyczne wskazówki dla kapłanów. tł. P. Lembrowicz. Kraków 2007 s 143
B. Nadolski. Tamże s 225 - 256
OWLG 269
Tamże 1
S. Ryłko. Celebracja Liturgii Godzin i wymiar pastoralny. w: MCL Opole 2008 s 416
Tamże
Zob. Mt 26,30; Mk 14,26. por. OWLG 4
S. Ryłko. dz.cyt. Tamże. s 410 wraz z przypisem nr 11
Tamże s 411 - 412 wraz z własnymi przypisami
Tamże s 414
Tamże
Tamże s 115
Tamże wraz z przypisem nr 45