Aseptyka, antyseptyka, dezynfekcja i wyjaławianie

Bakterie stanowiące częstą przyczynę zakażeń szpitalnych

• Staphylococcus aureus

• Staphylococcus saprophiticus

• Streptococcus feacalis et feacium

• Serratia marcescens

• Acinetobacter baumannii

• Enterobacter cloacae

• Mycobacterium chelonae

• Corynebacterium

Celem postępowania aseptycznego jest niedopuszczenie do zanieczyszczenia lub zakażenia drobnoustrojami chorego, zanieczyszczenia określonego środowiska, miejsca, materiału, sprzętu lub przedmiotu.

Działanie aseptyczne obejmuje zapobieganie:

• Szerzeniu się zakażenia z chorego na chorego

• Powstawaniu zakażeń endogennych

• Zakażeniom ze środowiska - pałeczki G-

Źródła zakażeń:

• Chorzy z infekcjami, nosiciele

• Środowisko wodne

Drogi szerzenia się drobnoustrojów:

• Personel medyczny - nosiciele, skóra rąk

• Niejałowe narzędzia

• Sprzęt medyczny, aparatura

• Leki

• Materiały zanieczyszczone

• Powietrze

• Bielizna

Zasady zapobiegania:

• Izolacja chorych

• Właściwe zabezpieczenie i usuwanie zużytych opatrunków i zmienianej bielizny

• Zabezpieczanie narzędzi wielokrotnego użycia - przekazywanie ich do dezynfekcji, mycia i wyjaławiania w centralnej sterylizacji

• Mycie i antyseptyka rąk

• Zmiana fartuchów

• Przeprowadzanie długotrwałych zabiegów w specjalnych pomieszczeniach aseptycznych tzw. filtry HEPA

WYJAŁAWIANIE

Wyjaławianie inaczej sterylizacja, oznacza zniszczenie wszystkich form drobnoustrojów w określonym środowisku, materiałach na sprzętach lub przedmiotach.

Proces wyjaławiania przeprowadza się przy użyciu czynników:

• Energii cieplnej

• Promieniowania jonizującego

• Środków chemicznych

• Tlenku etylenu

Wyjaławianie za pomocą energii cieplnej

• Najskuteczniejsza jest gorąca nasycona para wodna

• Przy użyciu autoklawów, które zapewniają utrzymanie odpowiednich parametrów, umożliwiają uzyskanie próżni i przyspieszają suszenie materiału

Wyjaławianie roztworami środków chemi-

cznych

• Aldehyd glutarowy

• Nadtlenek wodoru

• Chlorheksydyna

Wyjaławianie za pomocą promieniowania

jonizującego

• Promieniowanie korpuskularne

• Promieniowanie elektromagnetyczne

ANTYSEPTYKA - to eliminowanie drobnoustrojów znajdujących się w żywych tkankach (skóra, błony śluzowe, zakażone rany); polega ona na działaniu na strukturę lub metabolizm drobnoustrojów i ma na celu zapobieganie ich przenoszeniu

Związki stosowane w antyseptyce:

Preparaty zawierające:

• dichlorofenol

• heksachlorofen

• diglukonian chloroheksydyny

• heksylorezorcynol

• alkohol etylowy

• alkohol izopropylowy

• jodofory

Preparaty złożone:

• Dishand (Chirurgina)

• Octenisept

Ograniczone zastosowanie znajdują:

• chloraminy

• barwniki akrydynowe

• barwniki trifenylometanowe

• związki srebra (AgNO₃) z żelatyną lub albuminą

Zastosowanie chloroheksydyny i preparatów z chloroheksydyną w aseptyce:

Substancje i preparaty	Zastosowanie	Stężenie preparatów w %	Środowisko	Sposób użycia
Chlorohexidinum gluconicum 20% Abacil (5% roztwór chlorohexydyny) Manusan (5% roztwór chlorohexydyny) Aerosol Cholorohexidinum 1% krem Dishand preparat złożony dwufazowy	rany pourazowe, pooperacyjne, oparzenia, zewnętrzne narządy płciowe, pochwa, krocze bieżąca antyseptyka skóry rąk opracowanie chirurgiczne przedoperacyjne opracowanie chirurgiczne skóry rąk opracowanie higieniczne skóry rąk antyseptyka skóry rąk, opracowanie chirurgiczne antyseptyka skóry rąk przed wstrzyknięciem odkażanie cewki moczowej przed cewnikowaniem skóra rąk pomocniczego zespołu operującego ręce personelu szpitalnego Preparat do antyseptyki skóry rąk chirurgów oraz personelu medycznego zwykłe odkażanie rąk	1,0-2,5 0,2-1,0 0,5 2,5 10 10 nierozcieńczony Preparat handlowy Preparat handlowy Preparat handlowy Preparat handlowy Preparat handlowy	Woda Woda Etanol Etanol Etanol Woda Krem Krem Krem Roztwór alkoholowy handlowy	Przemycie, przymoczki, kompresy Przemywanie Mycie 1-2 min Mycie 5 min Mycie 5 min Mycie 1-2 min Mycie 3 min wodą z mydłem, mycie 3 ml preparatu przez 2 min, spłukanie i ponowne mycie 3 ml preparatu, spłukanie jałową wodą Rozpylanie na skórze przez kilka sekund Smarowanie Wcieranie w skórę po umyciu Smarowanie Mycie 2-krotne 2-krotne odkażanie preparatem po 3cm^3 za każdym razem przez 5 min 1 raz 5cm^3przez 30 s

Zastosowanie jodoforów w antyseptyce:

Substancje i preparaty	Zastosowanie	Stężenie preparatów	Środowisko	Sposób użycia
Betadina Incodyna	odkażanie chirurgiczne rąk septyczne zapalenie otrzewnej, przemywanie jamy brzusznej lub jamy opłucnej przemywanie ran operacyjnych, ran pooparzeniowych, owrzodzeń kończyn dolnych odkażanie oka wysycanie opatrunków kąpiel antyseptyczna odkażanie pola operacyjnego	Preparat handlowy 5% preparat Preparat handlowy 0,5% preparat handlowy 3-10 μg czynnego jodu w cm^3 preparat handlowy	Roztwór fizjologiczny chlorku sodowego Roztwór wodny woda	Po myciu zwykłym 2-krotne odkażenie po 5 cm^3 preparatu Przemywanie Przemywanie Przemywanie Nasycanie Kąpiel 24 h przed zabiegiem kąpiel antyseptyczna, przetarcie 1 raz 5 min; bezpośrednio przed zabiegiem 2-krotne odkażenie po 5 cm^3 preparatu przez 5 min

Antyseptyka skóry rąk:

Drobnoustroje znajdujące się na powierzchni skóry nazywamy florą przejściową, natomiast bytujące w głębi skóry - florą osiadłą.

U personelu medycznego stykającego się z chorymi cierpiącymi na różnego rodzaju zakażenia lub nosicielami drobnoustroje zanieczyszczają ręce. Dlatego - przed przystąpieniem do badania lub pielęgnacji kolejnego chorego - ręce należy starannie umyć wodą z mydłem antyseptycznym, wodą z detergentem lub przetrzeć alkoholem etylowym lub izopropylowym.

Drobnoustroje stanowiące florę osiadłą są trudne lub wręcz niemożliwe do usunięcia nawet przez intensywne mycie i szorowanie także z użyciem środka antyseptycznego.

Alkohol etylowy, izopropylowy; mydła antyseptyczne - usuwają jedynie florę przejściową

Antyseptyki tzw. dwufazowe (Manusan, Dishand - zawierają chloroheksydynę, alkohol i bromek benzalkoniowy) - powodują zniszczenie flory przejściowej i części flory osiadłej

Antyseptyka pola operacyjnego:

Odkażenie pola operacyjnego wymaga zniszczenia flory przejściowej i w znacznym stopniu osiadłej.

Stosujemy tu głównie jodofory, można użyć także Dishand.

Kąpiel antyseptyczna:

Kąpiel w wodzie z dodatkiem czynnego jodu.

Antyseptyka błon śluzowych:

Szczególna uwaga na gronkowce!!!

Antyseptyka ran, owrzodzeń i oparzeń:

Najczęściej stosowane antyseptyki:

• jodofory

• chloroheksydyna

W profilaktyce i leczeniu ran stosuje się jeszcze niekiedy riwanol 3%, roztwór 3% kwasu borowego i 0,5% azotan srebra.

---