Faza alfabetyczna rozpoczyna się wówczas, gdy dziecko uświadomi sobie istnienie fonemów, a rozwija się w kierunku nabywania umiejętności ich segmentacji. Frith (1985) uważa, że aby odkryć więź litera-dźwięk w ramach obowiązującego systemu alfabetycznego, dziecko musi us'wiadomić sobie, że słowo może być dzielone na fonemy, których mapa — grafemy — reprezentuje je w ortografii. M. Snowling (1987) jest zdania, że w fazę tę dziecko wchodzi przez naukę pisania, która wymaga dostrzeżenia opisanego wyżej związku. Nabyta w ten sposób umiejętnos'ć generalizowana zostaje na czytanie. W okresie tym zarówno czytanie, jak i pisanie oparte są na dźwięku, stąd pisanie często ma charakter fonetyczny, a dziecko potrafi odczytywać wyrazy nieznane i bezsensowne. Przypomina to zatem mechanizm dekodowania fonologicznego według A. Jorma (por. poprzedni rozdział).
Tak zwana kompetencja alfabetyczna, czyli według U. Frith (1985) zdolność przypisywania dźwiękom znaków, jest konieczna, ale niewystarczająca do poprawnego czytania, nie umożliwia bowiem rozróżniania wyrazów nieregularnych, homonimów fonetycznych, np. w języku angielskim fare-fair. Autorka owej koncepcji nie określa, co dzieje się w czasie trwania fazy alfabetycznej z nabytym wcześniej, w fazie logograficznej, mechanizmem dekodowania iko-nicznego. Jeżeli przyjąć za autorką, że fazy mają charakter sekwencyjny, można przypuszczać, że dziecko nie posiada umiejętności wybiórczego dostosowania do potrzeb mechanizmu dekodowania — i posługuje się mechanizmem aktualnie osiągniętym.
Dopiero w trzeciej fazie — ortograficznej — sprawne czytanie jest efektem połączenia (amalgamation) sprawności uzyskanych w fazach poprzednich. Rozpoznawanie wyrazu staje się szybkie, automatyczne, oparte na optymalnym w danym przypadku mechanizmie dekodowania. W takim ujęciu osiągnięcie sprawności ortograficznej jest funkcją procesu rozwiązywania problemów związanych z wyborem strategii dekodowania. W trakcie czytania następuje konfrontacja między reprezentacją brzmieniową a danymi percepcyjnymi, co u sprawnie czytających daje szybkie i prawidłowe rozpoznanie wyrazu. Przypomina to model współdziałania mechanizmów dekodowania ikonicznego i fonologicznego wobec tego samego materiału (por. tzw. ,,race-model", Jorm 1985).
Analiza tabeli 2 wskazuje, że przebieg opisanych wyżej faz jest niejednakowy w nabywaniu umiejętności czytania i pisania. Dzieci używają kodu logo-graficznego, wizualnego o wiele szybciej w czasie czytania niż w czasie pisania. Czytanie słów jako logogramów ewentualnie pomaga im w bardziej efektywnym pisaniu, ale pisanie o wiele wcześniej niż czytanie musi być oparte na kodzie alfabetycznym, na związku głoska — litera. Dlatego faza alfabetyczna pojawia się najpierw w pisaniu, a potem dopiero w czasie czytania. Sytuacja z kodem ortograficznym jest odwrotna. Dzieci najpierw odkrywają prawa ortografii przez czytanie, a potem przenoszą je na umiejętność pisania.
37