FUTURYZM - jeden z podstawowych prądów artystycznych awangardy, zainicjowany pod koniec I dekady XXw we Włoszech. Pomysłodawcą i twórcą najważniejszych manifestów był F.T.Marinetti, który we Francji wydał swoje pierwsze książki poetyckie, m.in. „zdobycie gwiazd”(1902), „Destrukcja”(1904). W lutym 1905 w Mediolanie założył pismo „Poesia”. Zainspirowany falą programów i „izmów”, postanowił założyć własny ruch literacko-światopoglądowy. Chciał odnowy zastygłej w tradycji sztuki.
Cechy marinetyzmu: militaryzm, imperializm, nacjonalizm, agresywność, łamanie konwencji, fascynacja nowością, alogiczność, bunt wobec teraźniejszości, pogarda dla kobiet, szowinizm, prymitywizm, wojna jedyną higieną świata, industrializm, urbanizm, amerykanizm, germanizm, słowa na wolności
Postulaty Marinettiego: przeciw akcjom faszystowskim; bunt przeciwko mieszczaństwu, dobremu smakowi, harmonii; fascynacje miastem, fabrykami, mostami; negacja przeszłości i tradycji; likwidacja składni na rzecz przypadkowej kolejności rzeczowników; unikanie przymiotnika i zaimka; rezygnacja ze znaków przystankowych; słowa na wolności; negacja psychologizmu
Cechy futuryzmu: superkultura, pogarda dla kultu przeszłości, wolne obrazy, nowa uczuciowość, oryginalność, ironia, sztuczna wesołość, klownizm, poszukiwanie rzadkości, amoralność, seksualna swoboda, duch walki, latynizm, swoboda interpretacji i ortografii,
Należy tworzyć szybko, żyć szybko, dobrze się bawić.
Manifesty Marinettiego:
20.02.1909- Akt założycielski „Manifest futuryzmu” -Marinetti
10.02.1910- „Manifest malarzy futurystów” -Martinetti
1910- „manifest techniczny literatury futurystycznej - Marinetti
1913- „Słowa na wolności” - Marinetti
1915- „Wojna jedyna Higieną świata” - Marinetti
1925- „Futuryzm a faszyzm” - Marinetti
Czasopisma futurystyczne:
“La Poesia”, 1905-09, Marinetti
„La Critica”(1903-1944) B.Croc
“Il Regno” (1903-1906), E. Corradini
“Il Leonarda”(1903-07) G.Papini
FUTURYZM ROSYJSKI
Geneza: nastroje oczekiwania ostatecznej zagłady, indywidualizm, anarchizm, buntowniczo-rewolucyjne dążenia rosyjskiej wsi.
EGOFUTURYZM (1910-17 -nieoficjalnie do 1930)
Założyciel: Siewierionin, później Ignatiew, inni cżłonkowie: Olimpow, Marienhot
-łączył tradycję poetyki symbolizmu z nowatorskimi nastawieniami awangardy. Zaimek `ja' pisany był zawsze dużą literą. Słowem kluczowym była `intuicja'. W swoich hasłach głosili ponadczasowość natury i Boga, miłości, piękna. Eksperymenty i innowacje słowotwórcze.
Czasopisma:
1912-1914- „Petersburski Głasztaj”
1913-1916- „Oczarowanyj strannik”
1914- „Graniowa”
Manifesty:
1909- „Intuicyjne barwy”
1911- „Elektryczne wiersze”
1911-„Prolog egofuturyzmu”
1913-„ Program akademii egopoezji”
KUBOFUTURYZM (1910-17)
Lider: Majakowski (burzył stare formy, obrazował śmiale, manifestował własną osobowość, cechował go bunt społeczny, polityczny i obyczajowy).
Członkowie: Wielemir Chlebnikow (sięgał do starosłowiańskich żródeł i do twórczości ludowej - usiłował stworzyć odrębny "pozarozumowy" język poetycki.oparty czasem prawie wyłącznie na dźwiękowym zestawieniu słów, z pominięciem ich znaczeń); Szerszeniew, Kruczonych, bracia Burlukowie
* sprzeciw wobec traddycji i kultury przeszłości. Próbowali stworzyć nowy język poetycki. Teoria języka pozarozumowego Kruczonycha i Kamieńskiego (hasła wyzwolenia słowa spod poddaństwa sensu; język emocjonalny, słowa na wolności
Manifesty:
1912- „policzek powszechnemu smakowi”
1913- „Sadzawka sędziów”
1913- „Zdechły księżyc”
1914- „Mleko kobył”
Grupa 41 stopni- 1918-1921- Kryczynoch
FUTURYZM POLSKI (1917-22)
Pionier: Jerzy Jankowski
Program: hasło 3xM, kult cywilizacji, ruch burzycielski, neologizmy, słowa na wolności, pisownia fonetyczna, odrzucenie logiki, emocji, uczuć, tradycji, groteska, fascynacja techniką, pochwała życia, dynamiki, działania, swoboda twórcza.
OŚRODKI:
Kraków
Dwa kluby: „Katarynka”, „Gałka Muszkatołowa”
Swoje utwory produkują: B.Jasieński, S.Młodożeniec, T.Czyżewski, J.Jankowski
Warszawa
Grupy: „Wieczór nadtropikalny urządzony przez białych murzynów”, „Pod Pikadorem”
Tworzyli: A.Stern, A.Wat
Jednodniówki:
1921- „Trr”
1921- „Pam- Bam”
1921- „Czyk - Czyk”
1921- „To są niebieskie pięty które trzeba pomalować”
1922- „ Nuż w brzuchu”
1922- „Błękitne spodnie”
1922- „Lejek w mózgu”
1922- „Fioletowe płuca”
1924- „Wiatr w rosole” - ostatnia jednodniówka
Manifesty:
20.04.1921- „Do narodu polskiego w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia” -B. Jasieński
1.03.1921- „Manifest w sprawie krytyki artystycznej”- B. Jasieński
25.03.1921- „Manifest w sprawie ortografii fonetycznej”- B. Jasieński
3.04.1921- „Manifest w sprawie poezji futurystycznej” - B. Jasieński
- „Prymityw”
-„O zielonym oku”
„But w butonierce” (Bruno Jasieński) -MANIFEST POLSKICH FUTURYSTÓW
„XX wiek” (Stanisław Młodożeniec)
„Lato” (Stanisław Młodożeniec)