PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI - wykład, dn. 16.12.2010.
Teoria psychospołeczna - ALFRED ADLER
*Krytykował Freuda; zerwał powiązania z klasyczną psychoanalizą freudowską.
*Główne założenia:
Postępowaniem ludzi rządzą wrodzone archetypy:
Czyli ludźmi kierują przede wszystkim motywy społeczne.
Ponieważ ludzie są z natury istotami społecznymi, wchodzą w różnego rodzaju relacje z innymi osobami oraz angażują się w różne działania społeczne, które polegają na współdziałaniu.
Te działania stanowią dobro społeczne i są one przedkładane nad egoistyczny interes, konsekwencją czego jest przyjęcie przez człowieka określonego stylu życia o dominującej orientacji społecznej.
Zainteresowanie społeczne jest wrodzone i towarzyszą mu rozwijające się specyficzne typy powiązań z ludźmi i instytucjami społecznymi. Są one zdeterminowane przez naturę społeczeństwa, w którym dana osoba się urodziła.
Zmienne społeczne są determinantem przyczyniającym się do rozwoju społecznego człowieka.
Adler przyczynił się do rozwoju psychologii społecznej.
Koncepcja twórczej jaźni, inaczej twórczego „self”:
Jaźń jest wysoce upersonalizowana, jest subiektywnym systemem, który interpretuje doświadczenia organizmu i nadaje im sens.
Jaźń poszukuje pewnych doświadczeń, stymulacji, które pomogłyby jej w realizowaniu specyficznego stylu życia. Jeśli tych doświadczeń nie może znaleźć w życiu zewnętrznym/świecie zewnętrznym to jaźń sama próbuje stworzyć jakiś styl życia.
Swoistość i niepowtarzalność osobowości:
Każda osoba jest jedyną w swoim rodzaju konfiguracją motywów, cech, zainteresowań i wartości.
Każda wykonywana przez daną osobę czynność nosi pewne znamiona jej własnego, charakterystycznego dla niej stylu życia - czyli tak jakby określona czynność jest indywidualna dla każdego z nas.
Zmniejszenie do minimum znaczenia popędów, przede wszystkim popędu seksualnego. Ludzie są przede wszystkim istotami społecznymi, a nie seksualnymi,
Słabe strony człowieka mogą dotyczyć zarówno aspektów egzystencji fizycznej, jak i psychicznej.
Człowiek dąży do ukształtowania swego własnego, odrębnego stylu życia, w którym popęd seksualny pełni drugorzędną rolę. Sposób, w jaki dana osoba zaspokaja swoje potrzeby seksualne jest zdeterminowany przez jej styl życia, a nie odwrotnie.
Świadomość stanowi centrum osobowości:
Znacząca rola ego.
Ludzie są istotami świadomymi, zwykle zdają sobie sprawę z motywów swojego działania, są świadomi swoich słabych stron i celów, do których dążą oraz własnego ja.
Ludzie są zdolni do planowania swoich działań i kierowania nimi z pełną świadomością ich znaczenia dla własnej samorealizacji.
*Fikcja jako cel:
-Funkcjonalny finalizm.
-Ludzie kierują się w swoim życiu wieloma fikcyjnymi ideami, które nie mają swojego odpowiednika w rzeczywistości. Pozwala to im na skuteczne radzenie sobie z rzeczywistością i mogą te idee odrzucać, gdy przestaną być użyteczne.
-Cele fikcyjne stanowią subiektywną przyczynę tego, co zachodzi w psychice.
-Adler stworzył psychologię indywidualną:
Opowiedział się bezwzględnie za nieodzownością finalizmu dla zrozumienia wszystkich zjawisk psychicznych.
Przyczyny, władze, instynkty i popędy nie mogą służyć jako zasady wyjaśniania. Jedynie ostateczny cel może wyjaśnić zachowanie człowieka.
Doświadczenia, urazy, mechanizmy rozwoju seksualnego nie mogą dostarczyć wyjaśnienia, natomiast może go dostarczyć perspektywa, w której są one rozpatrywane oraz indywidualny sposób patrzenia na nie, który podporządkowuje całe życie ostatecznemu celowi.
-Adler wierzył w „tu i teraz”, w pewne subiektywne odbieranie rzeczywistości jako dążenie do ideału, które wpływa na nasze obecne zachowania.
-Adler utożsamiał swoją teorię z zasadą finalizmu, z fikcyjnym celem, który jest niemożliwy do zrealizowania, jednak jest bardzo realną pobudką naszych dążeń i ostatecznym wyjaśnieniem naszego postępowania. Każdy zdrowy człowiek może uwolnić się od wpływu tych fikcji i stawić czoła rzeczywistości. Natomiast neurotyk nie jest w stanie tego rozwiązać.
FUNKCJONOWANIE CZŁOWIEKA wg ADLERA:
-Koncepcja Adlera odnosi się do ludzi zdrowych, natomiast w poprzednich koncepcjach autorzy odnosili się do różnych patologii.
-Możemy kierować własnym życiem, bo jesteśmy świadomi. Jedynie neurotyk nie jest w stanie tego uczynić, ponieważ jego mechanizmy obronne uniemożliwiają mu wchodzenie w takie, a nie inne relacje.
*Dążenie do wyższości/mocy:
-Dążenie do wyższości jest to dążenie do pewnej doskonałości, czyli „wielki pęd ku górze”.
-Jest ono wrodzone i stanowi część życia.
-Główną zasadą rządzącą dynamiką osobowości jest to, że od urodzenia do śmierci, dążenie do wyższości powoduje przechodzenie z jednego stadium rozwoju do następnego, wyższego stadium.
-Nie ma odrębnych popędów, ponieważ każdy popęd czerpie swą siłę z dążenia do pełni rozwoju.
-Dążenie do wyższości może przejawiać się na tysiąc różnych sposobów. Każdy człowiek ma własny, określony sposób, w jaki osiąga doskonałość lub próbuje ją osiągnąć.
-Osoba normalna dąży do celów mających charakter społeczny, natomiast neurotyk dąży do uznania, władzy, wywyższania się - czyli do egoistycznych, samolubnych celów.
*Poczucie niższości/poczucie kompetencji:
1. Koncepcja słabości narządów i hiperkompensacji:
Adler próbował znaleźć odpowiedź na pytanie dlaczego u ludzi zostaje dotknięta chorobą taka, a nie inna część ciała oraz dlaczego u jednej osoby rozwija się taka choroba, a u drugiej inna itd.
Stwierdził, że przyczyną umiejscowienia danego schorzenia jest podstawowa słabość lub też niższa wartość pewnego narządu, dziedziczna bądź też wynikająca z jakichś anomalii rozwojowych.
2. Osoba cierpiąca na upośledzenie jakiegoś narządu stara się skompensować tę słabość, wzmacniając ten narząd przez intensywne ćwiczenia.
3. Rozszerzenie powyższej koncepcji o wszelkie uczucia niższości:
Dotyczące rzeczywistej słabości czy upośledzenia fizycznego
Wynikające z subiektywnie odczuwanego braku zdolności psychicznych lub społecznych.
Niższość to jest inaczej niemęskość lub kobiecość, których kompensacja została nazwana męskim protestem.
4. Podporządkowanie się koncepcji bardziej ogólnej:
Zgodnie z którą uczucia niższe wynikają z poczucia ułomności, czy niedoskonałości w jakiejkolwiek sferze życia.
Np. dziecko jest motywowane przez swoje poczucie niższości by dążyć do wyższego poziomu rozwoju. Te uczucia niższości mogą się nasilić pod wpływem szczególnych okoliczności, takich jak rozpieszczanie dziecka lub odrzucenie go, a wtedy mogą wystąpić pewne normalne objawy, takie jak ukształtowanie się kompleksu niższości lub kompensacyjnego kompleksu wyższości.
Uczucia niższości są przykre, ale uwolnienie się od nich wcale nie musi być przyjemne, gdyż celem życia jest doskonałość, a nie przyjemność.
*Zainteresowanie społeczne :
-Kieruje naszym rozwojem.
-Obejmuje takie sprawy jak kooperacja, stosunki interpersonalne i społeczne, identyfikacja z grupą, empatia.
-W gruncie rzeczy polega na tym, że jednostka pomaga społeczeństwu osiągnąć cel w postaci stworzenia społeczeństwa doskonałego. Zainteresowanie społeczne jest prawdziwą i nieuniknioną kompensacją za wszelkie naturalne słabości indywidualnych istot ludzkich.
-Jest wrodzone. Ludzie są istotami społecznymi z natury, a nie z nawyku. Jednakże nie ujawnia się ono automatycznie, konieczne jest ukierunkowanie i ćwiczenie.
*Styl życia:
-Jest konsekwencją zainteresowań społecznych.
-Jest zasadą systemowa, zgodnie z którą funkcjonuje osobowość danej jednostki. Jest całością, która rządzi częściami.
-Jest zasadą, która wyjaśnia swoistość i niepowtarzalność danej osoby. Każdy ma jakiś styl życia, lecz nie ma dwóch osób, które ukształtowałyby ten sam styl.
-Kształtuje się ok. 4-5 roku życia, a później doświadczenia są przyswajane i wykorzystywane stosownie do tego jedynego w swoim rodzaju stylu życia. Postawy, uczucia, spostrzeżenia zostają utrwalone i zautomatyzowane we wczesnym okresie życia i jest praktycznie niemożliwe, aby później styl życia się zmienił.
-Każdy człowiek ma ten sam cel w życiu, lecz istnieją niezliczone sposoby osiągnięcia go. Całe zachowanie danej osoby wynika z jej stylu życia. Spostrzega ona, uczy się i przyswaja to, co pasuje do jej stylu życia, a ignoruje wszystko inne.
*Twórcza jaźń:
-Zintegrowana, spójna, twórcza jaźń jest suwerenem w strukturze osobowości.
-Podstawowe twierdzenie twórczej jaźni mówi o tym, że ludzi sami kształtują swoją osobowość. Budują ja z dwóch surowców: z dziedziczności i doświadczenia, które są jak gdyby „cegiełkami”, składającymi się na postawę wobec życia, która determinuje stosunek do świata zewnętrznego.
-Twórcza jaźń jest fermentem, oddziaływującym na fakty pochodzące z realnego świata i przekształcającym je w osobowość, która jest subiektywna, dynamiczna, zintegrowana, indywidualna i odznacza się specyficznym, jedynym w swoim rodzaju stylem.
-Nadaje nam sens życia, stwarza cel a także środki do osiągnięcia tego celu.
-W pewnym sensie jest aktywną zasadą życia ludzkiego i jest w ten sposób podobna do pojęcia duszy.
*Idealistyczny obraz człowieka:
-Adler przypisywał ludziom altruizm, humanitaryzm, współdziałanie, twórczość, niepowtarzalność, świadomość, poczucie godności i wartości.
-Można powiedzieć, że stworzył bardzo idealistyczny obraz człowieka - takiego, który dobrze funkcjonuje i ma nad wszystkim kontrolę.
*Kolejność urodzeń a osobowość wg Adlera:
-Kolejność urodzin niewątpliwie wpływa na osobowość dziecka.
-Różnice te są przypisywane pewnym odmiennym doświadczeniom, które każde z dzieci ma jako odrębny członek danej grupy społecznej.
-Dziecko pierworodne:
Poświęca się mu bardzo dużo uwagi, dopóki nie urodzi się kolejne dziecko.
Wówczas pierwsze dziecko zostaje usunięte z uprzywilejowanej pozycji i musi zacząć dzielić się uczuciami swych rodziców z nowonarodzonym dzieckiem.
Osoby te w przyszłym życiu mogą nienawidzić ludzi, bronić się przed nagłymi odmianami losu i cierpieć z powodu braku poczucia bezpieczeństwa, mogą zainteresować się przeszłością, kiedy byli w centrum uwagi. Część z nich staje się neurotykami, pijakami, zboczeńcami.
-Urodzeni jako drudzy:
Charakteryzują się ambicją, ciągłymi próbami przezwyciężania starszego brata lub siostry
Mogą być buntowniczy i zawistni.
Na ogół te osoby są lepiej przystosowane zarówno od rodzeństwa starszego, jak i młodszego.
-Dziecko najmłodsze:
Jest zepsute, rozpieszczone.
*Adler dużo swojej pracy poświęcił wczesnym wspomnieniom. Uważał, że najwcześniejsze wspomnienia, jakie może przytoczyć dana osoba stanowią klucz do zrozumienia podstawowego stylu życia.