Prawo finansowe w 09.05.05

Na prawo bankowe składają się:

1. ustawy

2. zarządzenia

3. inne akty prawne/ statuty

4. regulaminy regulujące działalność banków

Na system bankowy składają się instytucje bankowe oraz normy prawne określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. O systemie bankowym można mówić dopiero wówczas, gdy rozwój banków a także rynków finansowych pozwoli na ustalenie zasad struktury tego systemu. Aby istniał system bankowy, muszą wystąpić 3 elementy:

1. banki

2. nadzór bankowy

3. prawo bankowe

W Polsce pojęcie prawo bankowe odnosi się do:

1. ustawy z dnia 29.08.1997 r. o NBP/ Dz. U. nr 140; poz. 439

2. ustawa z dnia 29.08.1997 prawo bankowe

3. ustawa z dnia 24.06.1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej o zmianie niektórych ustaw/ Dz. U. nr 80 poz. 369

4. ustawa z dnia 29.08.1997 o listach zastawnych i bankach hipotecznych/ Dz. U. nr 140 poz. 940

5. ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym/ Dz. U. 1995 nr 4 poz. 181

Działalność bankowa musi mieć szczególne regulacje prawne. Banki, jako szczególne podmioty gospodarcze nie mogą działać tylko na podstawie ustawy o działalności gospodarczej. Aktem wewnętrznym każdego banku jest jego statut. Istotną rolę odgrywają regulaminy, dotyczące konkretnych instrumentów prawa bankowego. Zatem zakres prawa bankowego jest bardzo szeroki, choć najważniejsze jednak są 2 pierwsze ustawy. Wejście w układ gospodarki rynkowej spowodował przekształcenie w formie systemu bankowego o charakterze dwupoziomowym.

Wyróżnia się:

1. Bank Centralny- jeden z elementów banku narodowego- zasady funkcjonowania omówione w ustawie o NBP, pełni szczególna rolę w systemie:

• odpowiedzialny za prowadzenie autonomicznej polityki pieniężnej

• powyższe zadnie wynika z tego, że nie podlega bezpośrednio decyzjom parlamentu i rządu; ma konstytucyjne uprawnienia do kształtowania i realizowania polityki pieniężnej (→ wynika bezpośrednio z konstytucji)

• różni się od banków komercyjnych tym, że jego działalność nie opiera się na maksymalizacji zysku

• element niezależny od innych systemów bankowych

1. banki działające jak klasyczne przedsiębiorstwa wyspecjalizowane dążące do maksymalizacji zysku poprzez świadczenie usług o charakterze bankowy; sieć banków komercyjnych działających na zasadzie swobody i wolności

Cały system jest powiązany poprzez prawo bankowe

Upadłość/ nadzór

Działalność bankowa jest bardzo wrażliwa, ma ważne znaczenie z punktu widzenia społeczeństwa. Upadłość pociąga za sobą rozległe skutki,, może zachwiać płynność finansową innych podmiotów i spowodować ich upadłość. Np. upadłość banku pociąga za sobą skutki w postaci upadłości innych przedsiębiorstw powiązanych z tym bankiem. Dlatego banki muszą być pod stałą kontrolą (nadzór bankowy). Ten nadzór przejawia się poprzez:

• udzielanie licencji na prowadzenie działalności gospodarczej

• wyodrębnienie w ramach NBP organu wykonawczego w odniesieniu do nadzoru bankowego- jest nim Centralny Inspektorat Nadzoru Bankowego

• organ decyzyjny Nadzoru Bankowego- Komisja Nadzoru Bankowego

W odniesieniu do banków komercyjnych, w ciągu lat 90' dokonało się wiele przekształceń o charakterze własnościowym i organizacyjno-prawnym. W systemie socjalistycznym działalność bankowa była scentralizowana. Poza NBP działało tylko niewiele banków; były ponadto banki spółdzielcze, mające na celu rozliczenia, udzielanie kredytów itp. na cele publiczne.

Na początku lat 90' pojawiła się konieczność budowy sieci banków komercyjnych. Banki spółdzielcze zamieniano na banki o charakterze regionalnym, np. Bank Śląski. Utworzono 9 niezależnych banków przeznaczonych do prywatyzacji (9 cór Banku Polskiego). Problemem tych banków był niski kapitał własny, większość banków nie mogła podejmować niektórych funkcji, np. udzielanie kredytów. Konieczna była prywatyzacja banków, zachęcano inwestorów do zakupu akcji. Większość udziałów wykupili inwestorzy zagraniczni (80% kapitału w bankach jest zagraniczna). Nie było kapitału polskiego, który mógłby wówczas zasilić konta banku. Prywatyzacja polskiego banku była jedną z najszybszych prywatyzacji dokonanych w latach 90'.

Podział banków:

I kryterium własnościowe dzieli banki na:

• państwowe

• prywatne

• spółdzielcze

II kryterium, związane z zakresem i rodzajem świadczonych usług dzieli banki na:

1. uniwersalne- Takie banki, które podejmują wszystkie czynności bankowe, projekty których są skierowane do wielu klientów. Taki bank ma szeroką ofertę usług, dzięki czemu stara się pozyskać największą rzeszę klientów. Występuje dywersyfikacja ryzyka. Poprawa zysku odbywa się poprzez poszerzenie rynku, któremu towarzyszy zjawisko maksymalizacji zysków. Nie ma regulacji prawnych zakazujących specjalizacji banków pod względem klientów i wytwarzanych produktów→ zakres i rodzaj wykonywanych usług jest regulowany w statucie lub regulaminie.

2. wyspecjalizowane

III Ze względu na formę organizacyjno-prawną banki komercyjne dzieli się na banki:

• państwowe- Bank Gospodarstwa Krajowego

• spółdzielczy

• w formie spółki akcyjnej

BGK służy do realizacji określonej polityki społecznej przez państwo w postaci wspierania określonej grupy społeczeństwa. Jeśli podejmowana jest akcja wspierania studentów zakłada się fundusz stypendialny. Ten fundusz obsługuje BGK. BGK nie jest przeznaczony do prywatyzacji.

Banki komercyjne działają w oparciu o Kodeks handlowy jako sieć rozproszonych siedzib w formie spółek akcyjnych. Mogą też w Polsce powstawać banki zagraniczne. Banki spółdzielcze (pozostałość z poprzedniego systemu) działające w środowiskach lokalnych przeszły gwałtowną ewolucję. Została przeprowadzona reforma BGŻ- dokapitalizowanie przez Skarb Państwa i przekształcono w S.A. Banki regionalne zobowiązane były do wstąpienia w banki spółdzielcze. Część banków upadła lub stworzyła odrębne regionalne struktury. Obserwuje się konsolidacje, fuzje i przejęcia banków. Fuzja- połączenie kapitału o różnej możliwości, efekt synergii. Przejęcie- wrogie lub przyjazne; najczęściej następuje przejęcie słabszego przez silniejszego. Konsolidacje- łączenie banków w różne grupy kapitałowe.

Współczesne kształtowanie systemów bankowych zależy od gospodarki w Polsce (gospodarka kapitalistyczna, rynkowa). Kształt i charakter rynku wywiera ogromny wpływ. Jeśli uczestników jest dużo, to wzrasta ilość banków i odwrotnie: mało uczestników→ mało uczestników i mało banków. W rozwiniętych gospodarkach banków wyspecjalizowanych jest dużo. W Polsce rynek finansowy jest dopiero rozwijający się.

NBP

• działalność NBP reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o NBP/ DZ. U> nr 140 poz 938

Cechy:

• osobowość prawna

• działa na obszarze Polski, siedziba w Warszawie

• działa na podstawie wyżej wymienionej ustawy, a w kwestiach nieuregulowanych→ ustawa prawo bankowe

Organami NBP są:

• 
  Prezes NBP- kadencja 6 lat, powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP, max jedna osoba może sprawować 2 kadencje

• Rada Polityki Pieniężnej- skład: przewodniczący Prezes NBP+ 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat, kadencja trwa 6 lat

• Zarząd NBP- Prezes NBP jako przewodniczący oraz 8 członków ( w tym 2 wiceprezesów)

Do zadań NBP (wynikających bezpośrednio z ustawy o NBP) należy:

1. organizowanie rozliczeń pieniężnych

2. prowadzenie gospodarowania rezerwami dewizowymi

3. prowadzenie działalności dewizowej

4. prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

5. regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

6. kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

7. opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa

8. wykonywanie innych zadań określonych ustawami/ zarządzanie długiem Skarbu Państwa

9. realizacja polityki walutowej ustalonej przez RM w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej

10. ogłaszanie bieżących kursów walut obcych i kursów innych wartości dewizowych

Funkcje NBP jako Banku Centralnego:

• banku emisyjnego- jedyny bank, który ma wyłączne prawo tworzenia emisji pieniądza gotówkowego→ jedynych środków płatniczych oraz pieniądza bezgotówkowego poprzez udzielanie kredytów bankom

• banku gospodarki narodowej

• banku banków (banku centralnego)- organizuje system rozliczeń pieniężnych z bankami; banki komercyjne są zobowiązane części środków z rezerwy obowiązkowej utrzymywać w tym banku→ oddziaływanie na płynność i wielkość akcji kredytowej.

Te trzy funkcje sprawiają, że dany bank nie jest porównywalny z bankami komercyjnymi.

Specyfika strukturalna banku polega na tym, że są aż 3 ważne organy. Prezes przewodniczy obu organom zarządczym. Głos prezesa jest decydujący. Uprawnienia prezesa są szerokie, bo reprezentuje interesy Polski w stosunkach zagranicznych.

Rada Polityki Pieniężnej- organ sztabowy: projektuje, uchwala i określa instrumenty polityki pieniężnej. W zakresie kształtowania polityki pieniężnej RPP jest autonomiczna (niezależna od Rządu, Parlamentu i Prezydenta RP). Do obowiązków należy:

• ustala wysokość stóp procentowych NBP

• określanie zasad rezerw obowiązkowych banków ustalanie zasad otwartego rynku

• wyznaczenie górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP kredytów w zagranicznych instytucjach finansowych i bankowych

• zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz przyjmowanie sprawozdań z działalności

• dokonywanie oceny Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej

Zarząd kieruje sprawami bieżącymi:

• nadzorowanie operacji otwartego rynku

• ocena funkcjonowania systemu bankowego

• podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień do dokonywania czynności obrotu dewizowego

• realizacja zadań z zakresu polityki kursowej

• okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego

• określanie i uchwalanie zasad prowadzenia gospodarki finansowej NBP oraz jej wykonywanie

Funkcja banku banków polega na tym, że w tym banku jest ulokowany rachunek budżetu państwa i innych państwowych instytucji centralnych, prowadzi też różne rozliczenia za granicą.

Cel polityki pieniężnej to stabilizacja cen, zapobieganie inflacji.

organy zarządcze

---