Dramat romantyczny, Oświecenie i Romantyzm


Dramat romantyczny

Dramat romantyczny powstał jako nowy gatunek w romantyzmie, a inspirowany był dramatem szekspirowskim. Polski dramat romantyczny jako zjawisko wybitne istnieje przede wszystkim dzięki twórczości wielkich romantyków. W ich realizacji odsłania on także generalne cechy gatunkowe pozwalające mówić o dramacie romantycznym nie tylko jako o szeregu arcydzieł.

Takim znaczącym wyróżnikiem jest metafizyczny lub tez fantastyczny charakter dramatu. Obok rzeczywistości realnej na równych prawach pojawiają się zjawiska z innego wymiaru, niedostępne normalnemu poznaniu ludzkiemu: widma, duchy diabły, anioły itp. Istnieją one nie tylko jako inna rzeczywistość dramatu, lecz zachodzi ścisła współzależność, rodzaj interakcji między ziemskim a metafizycznym wymiarem utworu. Świat realistyczny miesza się z fantastycznym. Obydwa te plany przecinają się w losach głównego bohatera, określanych tyleż przez realność ziemską, co metafizykę. Ponieważ dramat romantyczny to przede wszystkim dramat moralnego buntu i etycznych wyborów jednostki, bohater nie tylko jest określany przez siły metafizyczne , ale sam się wobec nich określa. Wchodzi z nimi w aktywny kontakt bywa krytyczny, nawet bluźnierczy w stosunku do metafizycznego porządku dobra i zła. Czyni to strukturę myślowa dramatu pełną konfliktowych napięć i gwałtownej walki racji. Bohater dramatu to zazwyczaj postać tragiczna, przeżywająca wahania i rozterki, wewnętrznie rozdarta,walcząca o dobro ojczyzny, polski bohater romantyczny jest zdeterminowany przez losy swojego zniewolonego narodu, przeżywa przemianę - od nieszczęśliwego kochanka do gorącego patrioty

Romantyczny dramat metafizyczny ma w Polsce sporo wariantów, wnoszonych przez wielkie indywidualności twórcze i arcydzieła, a jego realizacją niemal modelową jest III część Dziadów Mickiewicza. Tenże utwór dobitnie ujawnia inną ważna cechę gatunku: formę otwarta budowy dramatu.

Wedle zasad formy otwartej dramat romantyczny może być fragmentem z zamierzenia nieukończonej całości oraz, co ważniejsze, ma prawo operować dowolna kompozycją scen i szczegółów dramaturgicznych( złamanie zasady jedności czasu, miejsca i akacji), jak tez bardzo swobodnie pojętą grą techniki i stylów wypowiedzi( złamanie zasady decorum - stosowności stylu do danej wypowiedzi). Ta swobodna kompozycja, stwarza możliwość dalszej pracy wyobraźni odbiorcy utworu, uzasadnia tajemniczą niejasność lub niedopowiedzenie losów bohatera, otwartych ku różnym ciągom dalszym. Taki zamysł struktury dramatu zdaje się wyrażać przeświadczenie romantyków, iż forma zamknięta jest mało użyteczna dla literatury traktującej człowieka i byt w innych kategoriach czasu niż czas historyczny.

Dramat romantyczny cechuje skrajne odejście od zasad opartych na konwencjonalnych regułach porządku czasowego. Jest to różnica w stosunku do dramatu klasycznego i antycznego. Dramat klasyczny charakteryzuje się jedności czasu, miejsca i akcji. W tragedii antycznej czas akcji wynosi dwanaście godzin, w tragedii klasycznej dwadzieścia cztery godziny. W dramacie romantycznym wymieszane są konwencje i gatunki literackie, może on zawierać partie liryczno - dramatyczne i epickie, sceny realistyczne i fantastyczne, komiczne i tragiczne itp.

  1. Dziady jako dramat romantyczny

  • Zerwanie z zasadą „decorum” - sąsiedztwo patetycznej sceny Wielkiej Improwizacji ze scena egzorcyzmów, kiedy to wypędzany z duszy Konrada diabeł klnie po francusku.

  • 2. Kordian jako dramat romantyczny