Różnice indywidualne w reagowaniu emocjonalnym.
Zróżnicowanie w zakresie emocjonalności stworzyło potrzebę zdefiniowania kategorii różnic indywidualnych, zwanej temperamentem. Możemy wyróżnić dużo definicji temperamentu. Jest on w szczególności związany z reagowaniem emocjonalnym. W zależności od koncepcji jeden lub kilka wymiarów jest związany ze stylem afektywnym. Jest to taki zespół właściwości jednostki, które mają podstawy biologiczne związane przede wszystkim z budową i funkcjonowaniem układu nerwowego. Występuje również względna stałość cech temperamentu na przestrzeni życia. Mechanizm, w jaki temperament określa sposób reagowania emocjonalnego można opisać na trzy sposoby:
Temperament może być związany z progiem reagowania emocjonalnego,
Może być związany z intensywnością reakcji emocjonalnych,
Może być związany z czasem trwania reakcji emocjonalnych.
Lazarus => jeżeli jednostka ocenia swoją relację z otoczeniem w określony sposób, pojawia się specyficzna emocja=> ocena wyznacza emocję. Dlatego właśnie zróżnicowanie indywidualne w reagowaniu emocjonalnym wynika ze zróżnicowania w ocenie tej samej sytuacji.
Styl afektywny. Tempera mentalne zróżnicowanie w reagowaniu emocjonalnym.
Wyróżniamy trzy wymiary opisujące zróżnicowanie emocjonalne:
Pozytywna emocjonalność,
Negatywna emocjonalność,
Ograniczanie.
Clark i Watson => różnice indywidualne w reagowaniu emocjonalnym można wyjaśnić za pomocą dwóch (z trzech) wymiarów: negatywnej i pozytywnej emocjonalności. Wymiar trzeci: impulsywność- hamowanie nie ma bezpośredniego związku z cechami reagowania emocjonalnego=> dotyczy właściwości związanych z kontrolą impulsów. Osoby zakwalifikowane wysoko na wymiarze negatywnej emocjonalności łatwiej i intensywniej doświadczają negatywnych emocji. Drugi wymiar jest niezależny od pierwszego. Wymiary te są uwarunkowane procesami biologicznymi. U osób z negatywną emocjonalnością bardziej aktywne jest ciało migdałowate. W przypadku pozytywnej emocjonalności bardziej aktywne jest jądro półleżące przodomózgowia. U tych osób stwierdzono również wyższy poziom dopaminy. Większa aktywność lewego obszaru okolic przednich płata czołowego kory wiąże się ze skłonnością do emocji pozytywnych, a prawego negatywnych.
Eysenck => trzyczynnikowa teoria. Podstawowe wymiary opisu różnic indywidualnych:
Neurotyzm (zbliżony do negatywnej emocjonalności),
Ekstrawersja (pozytywna emocjonalność),
Psychotyzm (impulsywność- hamowanie).
Gray => wyodrębnił trzy systemy emocjonalne, które określają styl afektywny:
System zbliżania behawioralnego- aktywizowany przez nagrodę- podstawa pozytywnych emocji,
System hamowania behawioralnego- aktywizowany przez sygnał kary oraz nowe i wrodzone bodźce lękotwórcze,
System walki i ucieczki- aktywizowany przez sygnały kary i związany z negatywnymi emocjami gniewu i paniki.
Różnice indywidualne w reaktywności systemu hamowania behawioralnego są powiązane z neurotycznością i introwersją, z tym, że związki z neurotyzmem są silniejsze. System zbliżania jest natomiast powiązany z neurotyzmem i ekstrawersją.
Buss i Plomin => trzy wymiary temperamentu:
Emocjonalność;
Aktywność ;
Towarzyskość.
Styl afektywny jednostki jest określony przez jej miejsce na wymiarze emocjonalności. Wysoki jej poziom oznacza łatwość reagowania silnym pobudzeniem.
Strelau => regulacyjna teoria temperamentu. Wyróżniamy poziom energetyczny i charakterystyki czasowe zachowania. Dwa wymiary poziomu energetycznego:
Aktywność,
Reaktywność- osoby wysoko reaktywne charakteryzują się małą wytrzymałością, dużą wrażliwością oraz skłonnością do silnych reakcji emocjonalnych szczególnie negatywnych.
Goldsmith i Campos => sugerują istnienie zróżnicowania w reagowaniu dla każdej z podstawowych emocji: strachu, złości, smutku, wstrętu, zaciekawienia, niezadowolenia, przyjemności, radości i zaskoczenia. Dzieci mogą ich zdaniem przejawiać skłonność do nadmiernego reagowania tylko jedną z emocji.
Izard => wykazał, że również dorośli występuje trwała tendencja do reagowania określonymi emocjami. Uważa on, że ta stałość w zakresie poszczególnych emocji wiąże się z indywidualnymi predyspozycjami, a każda osoba charakteryzuje się określonym progiem reagowania dla każdej emocji. Te tendencje do reagowania w określony sposób tworzą pewien układ powiązań, co sprawia, że możemy mówić o pozytywnej bądź negatywnej emocjonalności.
Spielberg => uważa, ze ludzie różnią się w zakresie gotowości do reagowania lękiem. Osoby charakteryzujące się wysokim natężeniem cechy lęku, częściej i łatwiej doświadczają silnego lęku .
Płeć a emocje. Różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami w zakresie reagowania emocjonalnego.
Różnice w zachowaniu mężczyzn i kobiet są wynikiem oddziaływania procesów biologicznych i kulturowych. Sposób oddziaływania otoczenia na dziewczynki i chłopców jest inny niemalże od momentu narodzin. Istnieją pewne stereotypy dotyczące płci i emocji, które sprawiają, że istnieje pewna trudność w rozpoznawaniu stanów emocjonalnych u kobiet i mężczyzn. Kobietom w większym stopniu przypisuje się doświadczanie i ekspresję radości, niż mężczyznom. Największych różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami możemy dopatrzeć się w zakresie reguł okazywania emocji. Duże zróżnicowanie może również wystąpić w przypadku procesów poznawczych prowadzących do emocji, w tym sensie, że różne wydarzenia mogą mieć różne znaczenie dla kobiet i mężczyzn, co spowoduje różne reakcje emocjonalne. Zdaniem Fishera kobiety ujawniają częściej smutek, strach, wstyd i poczucie winy, bo pozwalają na to reguły okazywania emocji kształtowane od dzieciństwa w procesie socjalizacji i określone przez kobiecą rolę społeczną. Ukrywanie emocji jest większe u dziewcząt.
Różnice indywidualne w zakresie rozpoznawania i myślenia o emocjach innych- inteligencja emocjonalna.
Inteligencja emocjonalna jest bardzo ważna z punktu widzenia dobrego funkcjonowania społecznego i sprzyjająca sukcesom życiowym bardziej niż inteligencja ogólna. Inteligencja emocjonalna => grupa powiązanych zdolności, które obejmują: trafne spostrzeganie emocji u siebie i innych, adekwatną ekspresję własnych emocji, uwzględnianie emocji w rozumowaniu, ich rozumienie i analizowanie oraz refleksyjną regulację emocji, promującą rozwój emocjonalny i intelektualny. U osób o niskim poziomie inteligencji emocjonalnej obserwujemy gorsze zdolności przystosowawcze w społeczeństwie. Roberts, Zeidner, Matthews=> przedstawili dane empiryczne wskazujące, że tego typu uzdolnienia są efektem inteligencji ogólnej i osobowości.
Izard => zaproponował alternatywne do inteligencji emocjonalnej pojęcie- adaptacyjnych właściwości emocji. Kompetencja społeczno- emocjonalna jest efektem działania systemu emocjonalnego jednostki, który niezależnie od systemu poznawczego przyczynia się do ogólnego poziomu adaptacji.