Wykład XI
Ostatni ze schematów pojęciowych - kultura
Przed teoria socjologów swoją problemy;
Człowieka jak jednostki
Człowieka działającego podmiotu
Kultury
Słowo to zdaje się mieć szerszy zakres, np. dziedzina sztuki, architektura, muzyka, wydarzenie, nawet urządzenie, instytucje kulturalne - ułatwiające kontakt
Podstawowe pojęcie humanistyki. Źródło terminu już w starożytności, łac. Kultura - uprawa ziemi.
Cyceron w „Rozprawach tuskulańskich” zmienił znaczenie na „filozofia ducha”
Przez różne epoki treść była zupełnie inna (treść sensu istnienia słowa kultura).
Kultura jako wyróżniająca cecha wybranych jednostek (np. wielcy podróżnicy XVIII wieku)
W XX wieku - ujęcie uniwersalistyczne kultury - do dzisiaj
Pojęcie to jest trudne do zdefiniowania, ale często było w historii definiowane i uporządkowywane.
W literaturze:
Klasyfikacja definicji
Wielość typów definicji
Np.: - definicje opisowe (na kulturę składa się <wyliczanie>)
-definicje historyczne (dotyczące wydarzeń w przeszłości)
-definicje psychologiczne (dyspozycje psychiczne do sposobów zachowania)
-takich klasyfikacji jest więcej
Koncepcje:
Koncepcja kultury globalnej - najistotniejszy jest uniwersalistyczny charakter kultury.
Stefan Czarnowski pisał: „kultura jest dobrem zbiorowym…”, zawsze należy do jakiejś całości, wysiłki grup w wytworzonych dobrach „zbiorowy dorobek”
Kiedy przypatrujemy się materialnym dorobkom to zastanawiamy się czy możemy pojęcie kultury rozciągać na wszystko (czy wstawanie rano jest jakąś zdobyczą, zbiorowym dorobkiem?)
TEZA: kultura jest wytworem ludzkim, geograficznym (bo np. europejska, amerykańska, itd.), czyli wszystko to, co nie jest światem natury (chociaż ma on piętno naszych działań). Kultura nie jest człowiekowi dana, jest produktem jego działalności.
Kultura - gdy ludzkie dzieło zostaje zachowane i przekazywane z pokolenia na pokolenie i staję się wspólnym dorobkiem dla wielu grup, dobrem trwałym
Stefan Czarnowski: „Kultura to całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowych grup i z racji swej obiektywności zdolnych rozszerzać się przestrzennie”
Kultura to:
Wytworzyła działalność człowieka, nie jest bytem samym w sobie
Trwałe
Zobiektywizowane - utrwalone
Dostępne doświadczeniu zbiorowości, zrozumiałe
Czy ten podział pomaga nam?
Np. Leonardo da Vinci - inżynier, artysta, technik, tworzył rzeczy, które dla mu współczesnych były niezrozumiałe i w kulturę weszły później-> czyli muszą być pewne warunki aby zaliczyć do kultury
Nasze Wierzyki na święta nie należą do kultury, ponieważ proces obiektywizacji ich nie dotyczy
Społeczeństwo uczy poprzez przekaz kulturowy, proces socjalizacji, wzorce normatywne ustalone w obycie kultury zbiorowości-> jak jeść, uczyć się, zachowywać się
Kultura to nie tylko same ludzkie zachowania, ale jej wytwory, np. prądy literacki, malarskie, itp.
Pewne wzory naszych zachowań przemijają w historii, ale kulturalny charakter przedmiotów musi być ciągle podtrzymywany działaniami.
Stanisław Osowski określił naturę kultury podkreśla: „Istotą dziedzictwa są predyspozycje ludzkie” ->np. pewna tendencja do czytania ze znajomością dzieł naszych wieszczów, np. dzisiaj nie rozumie młodzież Mickiewicza. Wytwory wyłączone z naszych oddziaływań przestają być kulturą! Dziedzictwo kulturowe tworzą rzeczy wybrane
Dychotomia nowoczesności i tradycji:
Kultura to nie tylko udział przeszłości, to też w nurcie współczesności, ciągłość i zmienność - najistotniejsze atrybuty kultury globalnej
Elementy przenikania się różnych kultur to zjawisko dyfuzji kulturowej
Kultura globalizuję się, proces uniformizacji
Definicja Antoniny Kłoskowskiej:
Kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnego dla zbiorowości społeczeństwa wzorów wykształconych w toku integracji oraz całość zachowująca wytwory takich zachowań
Kultura to nie tylko zbroja na Wawelu, to też nasze zachowanie
Co to jest oddziaływanie kultury?
Prof. Piotr Sztompka (Kraków) - p prezes (były) najwyższej rangi stowarzyszenia socjologicznego
3 Obszary (segmenty) regulacji kulturowej:
Kultura normatywna - normy, wartości, społeczna antropologia kulturowa - opisy działań właściwych także w naszej kulturze, wzorzec zachowań nosi ze sobą powinności (obyczaje) i zakazy, np. starszym należy okazywać szacunek
Kultura idealna - idee standardowe, symbole, właściwości naszego myślenia i definicje znaczenia, co ważna a co mnie, sens znaczeń, kultura symboliczna, znaczenia regulujące działalność społeczną
Kultura materialna - obiekty, urządzenia (np. w skansenach), rzeczy wytworzone przez człowieka, techniczne elementy środowiska przyrodniczego, różny sposób upraw, regulacja rzek, drogi
Ad.2. Związany z systemami wartości, poglądami, cele kulturowe, procesy zaspokajania potrzeb są ograniczone nie możemy w sposób dowolny zaspokoić swoich potrzeb, wybór jednego zachowania przed drugim
Wartościami mogą być pieniądz, hasła na sztandarach rewolucji, itp.
Wartości normatywne już były, ale wprowadźmy rozróżnienie:
Wybór zachowań - coś konkretnego, to cos co realizujemy w codziennym życiu
Model zachowań - obraz bardziej symboliczny, idealny, wymyślamy go, wyraża pewne oceny, jest schematem pożądanym
Niezależnie czy kultura jest normatywna, idealna, materialna należy wskazać pewną strukturę
Składniki(od najmniejszego):
Element kultury pewnego środowiska, np. kapelusze, krawat, przykazanie: nie cudzołóż, ukłon, mit
Kompleks kultury - sposób ubierania, moda na spódnice, sposób powitania (nie tylko sam ukłon), cały dekalog, cała mitologia
Konfiguracja kulturowa - całości najbardziej ogólne, połączone różne pod względem treści i funkcji elementy kultury, skupiające się wokół jednego obiektu, np. komputer
Użyteczność koncepcji konfiguracji kulturowej:
- socjologowie określają za jej pomocą
- całość ta pozwala ukazywać wiele prawidłowości i zjawisk negatywnych w systemie społecznym
Konfiguracja kulturowa funkcjonuje dobrze, gdy wszystkie jej składniki dobrze działają, ale najczęściej pojawia się ta dysharmonia, ponieważ nic nie jest idealne
Niespójności:
- koncepcja zapóźnienia kulturowego - sytuacja gdy składnik nie nadąża za innymi, odstaje od innych składników, np. kampus UJ i jego miejsce parkingowe
- zjawisko niekompetencji kulturowej - wzrastające zagęszczenie ruchów samochodowych nie dotrzymuje kroku kompetencji kierowców, np. ktoś taranuje komuś miejsce
- zmiany funkcji/zmienność przeznaczenia - roli danego elementu - np. komputery zdobiące tylko biurko, książki stojące na półkach, ale nie służą wiedzy tylko ważniejsze jest żeby ładnie wyglądały