Administracja publiczna w Szwecji
- Szwecja: monarchia konstytucyjna o parlamentarnej formie rządów
· ustawę zasadniczą tworzą 4 tzw. prawa fundamentalne:
· Naczelne Zasady Ustroju
· Ustawa o Sukcesji
· Ustawa o Wolności Prasy
· Ustawa o Wolności Słowa z 1994 roku
· najważniejsze są Naczelne Zasady Ustroju (NZU), które można nazwać konstytucją - uchwalone w 1974 roku na miejsce Ustaw z 1809
· w NZU są określone podstawowe wyznaczniki formy rządów:
· suwerenność narodu
· demokracja przedstawicielska
· parlamentaryzm
· ochrona praw i wolności obywatelskich (wprowadzone w latach 70.)
- głowa państwa: król, funkcje reprezentacyjne, otwiera pierwsze posiedzenie parlamentu (Riksdag), ale nie może brać udziału w ich posiedzeniach
· premiera mianuje przewodniczący parlamentu Spiker (Talman)
· od 1971 parlament Szwedzki jest jednoizbowy
- aktem o najwyższej mocy prawnej jest ustawa zasadnicza, pod nią znajdują się ustawy zwykłe
· konstytucja wspomina również o regulacjach, które może wydawać rząd
- sądownictwo:
·sądy okręgowe, Sąd Apelacyjny oraz Sąd Najwyższy
· od decyzji apelacyjnych sądów administracyjnych można się odwołać do Sądu Najwyższego
· sądownictwo adm. zaczęto tworzyć w 1809 jednak ukształtowało się w latach 60. i 70. XX wieku
- Szwecja kształtowała swoją administrację od XVII wieku w izolacji, tj. bez żadnych wzorców z innych państw
· rząd jest oddzielony od adm. centralnej
· w 1634 roku powstały tzw. kolegia, będące prekursorem obecnie działających agencji i urzędów centralnych. Nie podlegały one poszczególnym członkom ówczesnego rządu - Senatu, a później Rady Stanu - a jedynie Radzie Stanu jako ciału kolegialnemu. Stąd wywodzi się silnia tradycja obsadzania stanowisk państwowych przez stałych urzędników, niezależnie od zmiennej koniunktury politycznej. Do 1840 nie istniał resortowy podział zadań rządu
- kandydat na premiera jest przedstawiany w parlamencie przez Spikera - o wyborze decyduje zwykła większość głosujących deputowanych
· premier powołuje i odwołuje ministrów do gabinetu
· Gabinet liczy około 13 osób i jest odpowiedzialny kolektywnie za kreowanie polityki publicznej
· członkowie gabinetu są zazwyczaj deputowanymi - na czas pełnienia urzędu zawieszają swoje mandaty, także prawo głosowania, ale mogą brać udział w posiedzeniach parlamentu
· wspólne decyzje dotyczą najważniejszych spraw; wiele postanowień pozostawia się w kompetencjach poszczególnych ministrów - są one następnie formalnie akceptowane przez Gabinet
- w ministerstwach pracuje stosunkowo mało osób - tylko w kilku ich liczba przekracza 200
· pracownicy ministerstw przygotowują projekty ustaw
· ministrowie podejmują jedynie decyzje o najwyższym ciężarze gatunkowym
· kwestie ich wprowadzanie są pozostawione niezależnym agencjom i urzędom centralnym oraz administracji terytorialnej
· szwedzkie ministerstwa wypełniają raczej funkcje rządzenia niż administrowania państwem
· urzędnik polityczny w ministerstwie: podsekretarz stanu - odpowiada przed ministrem za zarządzanie ministerstwem
- pracę premiera wspomaga Urząd Premiera
· odrębnie doradztwo polityczne i prawne
·sekcję prawną tworzą apolityczni urzędnicy - odpowiadają za regulacje konstytucyjne i prawne
· urząd premiera odgrywa istotną rolę w planowaniu oraz koordynacji działań urzędów administracji państwowej
- urzędników służby cywilnej wśród krajów Europy Zachodniej w Szwecji jest najwięcej
· służbę cywilną wyróżnia wysoki stopień sprawności i skuteczności
· urzędnicy podlegają ścisłej kontroli - możliwości nadużywania władzy są bardzo ograniczone
· liczebny wzrost administracji należy wiązać z rozbudową usług socjalnych - państwo opiekuńcze (welfare state)
- urzędnicy służby cywilnej mają zagwarantowany duży stopień niezawisłości i stabilności swoich działań - ich status był porównywalny z pozycją urzędu sędziowskiego
· polityka personalna w agencjach i urzędach państwowych jest zdecentralizowana, ponieważ poszczególne instytucje publiczne posiadają dużą swobodę w naborze pracowników
· 80 instytucji wprowadza w życie decyzje rządu
· na czele każdej instytucji stoi dyrektor generalny mianowany przez rząd na 6- letnią kadencję
· agencje mogą przedstawiać swoje propozycje decyzji Gabinetowi, które są przez nie następnie wdrażane
· niektóre agencje występują tylko na poziomie centralnym (Krajowy Urząd Patentowy), a niektóre posiadają oddziały w jednostkach terytorialnych (Urząd Pracy)
- część agencji i urzędów państwowych należy do tzw. korporacji usług publicznych, mających status służby cywilnej
· urzędnicy służby cywilnej pracują w przedsiębiorstwach państwowych
· rząd planuje zmniejszenie wydatków na adm. państwową poprzez działania długookresowe
- nadzór nad prawidłowym działaniem adm. państw. sprawuje ministerstwo finansów - ich funkcje wypełniają: Agencja Rozwoju Administracji oraz Krajowy Urząd Kontroli
· są one odpowiedzialne za wdrażanie reform w zarządzaniu w sektorze agencji publicznych
· Ministerstwo Adm. Publ. sprawuje nadzór nad adm. rządową w terenie
- instytucja rzecznika praw obywatelskich (ombudsman) powstała w XVIII wieku
· parlament wybiera, co najmniej jednego (obecnie czterech) rzecznika, w celu nadzoru nad wdrażaniem ustaw i rozporządzeń dotyczących władzy publicznej
· rzecznik może występować karnie przeciw urzędnikowi służby cywilnej jednak ogranicza się do krytyki postępowania takiej osoby
· urząd nie jest podporządkowany ani parlamentowi ani rządowy
- w Szwecji obywatel ma łatwy i szeroki dostęp do dokumentów państwowych
- administracja rządowa w terenie
· gubernator mianowany przez rząd na 6-letnią kadencję
· członków rady regionalnej mianują przedstawiciele regionalnego samorządu
· zadania: planowanie rozwoju regionalnego, koordynacja działań adm. krajowej, regionalnej oraz gminnej
- samorząd centralny działa pod nadzorem władz centralnych
· bezpośrednio wybieralne rady regionalne: podatki dochodowe oraz służba zdrowia
· gminy: podatki, pobieranie opłat za świadczone usługi publiczne
· na świadczenie obligatoryjnych usług państwowych gminy zyskują dotacje ze skarbu państwa - należą do nich: mieszkalnictwo, utrzymanie dróg, zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, edukacja na poziomie podst., kultura, rekreacja
· na szczeblu regionalnym i lokalnym widoczne jest wyraźne rozgraniczenie kompetencji i zadań administracji samorządowej i państwowej.
3