Teoria kultury

Socjologiczna teoria kultury

Kultura zrelatywizowana jest do określonej społeczności, w celu jej poznania bada się członków tego społeczeństwa.

Bierstedt

Trójpodział kultury:

Co ludzie - myślą

- czynią w związku z tym istnieją trzy segmenty kultury

- posiadają

1. Normy wartości

(Florian Znaniecki) Normy stanowią trzon kultury, są jej podstawą. W obrębie kultury normatywnej istnieją:

- powinności

- zakazy

2. Kultura idealna (symboliczna)

(Geertz) Kultura idealna to system znaczeń, symboli regulujących działania społeczne. Zawiera idee i przekonania.

- uznanie dla wiedzy, osiągnięć badań naukowych - specyficzne dla społeczeństwa scjentystycznego

- zakaz wiary w czary, powszechne w kulturach tradycyjnych

3. Kultura materialna.

Zawiera przedmioty, narzędzia stworzone przez człowieka, cywilizacja materialna, techniczna.

Anatomia kultury

• Rys kulturowy - najmniejszy „atom” kultury, np.

III segment - krawat

II segment - ukłon, zdjęcie kapelusza

I segment - przykazanie „nie zabijaj”

• Kompleks kulturowy - zespół rysów kulturowych, np.

III sposoby ubierania się w danej epoce

II sposoby przywitania

I dekalog

• Konfiguracja kulturowa - zbiór kompleksów, różne pod względem treści kultury skupiają się wokół czegoś, np. samochód - sieć dróg, przepisy drogowe, szkoły jazdy, warsztaty, przemysł samochodowy

Konfiguracja może skupiać się także wokół wartości.

Konsumpcjonizm opiera się na kulcie przedmiotów materialnych oraz presji ich posiadania w myśl zasady „większe, lepsze, droższe”.

Konfiguracja funkcjonuje prawidłowo, gdy wszystkie jej elementy współgrają, jednakże może wystąpić asynchronia

- zapóźnienie: niespójności między elementami konfiguracji, jeden element nie nadąża za pozostałymi

- niekompetencja kulturowa: wzrost pozycji książek, ale ludzie przestają czytać albo czytają bez zrozumienia

W kulturze głównego nurtu mogą pojawić się subkultury, a także grupy anarchistyczne, nihilistyczne, tzw. Kontrkultura - przeciwstawia się kulturze głównego nurtu.

UNIWERSALIA KULTUROWE

Antropologowie od wielu lat poszukiwali uniwersaliów kulturowych, wartości wspólnych dla wszystkich kultur. Mogłyby one pojawić się równolegle, ale niezależnie od siebie, ale mogłyby one pojawiać się jako zapożyczenia z innych kultur. Zapożyczenia te miałyby miejsce w wyniku dyfuzji kulturowej. Pojęcie to oznacza rozproszenie się kultur, wzajemne przenikanie i może mieć związek z dominacją jednej kultury.

G. Murdock prowadził badania porównawcze różnych kultur i wyodrębnił dwie wspólne cechy: reguła „nie zabijaj” oraz zakaz kazirodztwa (incest).

Istnieją podobieństwa kulturowe, ale nie ma dwóch identycznych kultur, stąd liczne podobieństwa, lecz niewiele uniwersaliów. Obecnie postępuje proces unifikacji kultur, a jego przyczyną są: wymieszanie kultur w społeczeństwach wielokulturowych oraz globalizacja - przekaz poprzez środki masowego przekazu.

______________________________________________________________

Etnocentryzm - stawianie własnego narodu lub grupy etnicznej w centrum zainteresowania i wywyższanie go ponad inne. Działania takie mogą doprowadzić do nacjonalizmu czy izolacjonizmu. Pogląd ten manifestuje się w działalności jednostek czy organizacji, które koncentrują się wokół własnego narodu i zwracaniem uwagi na interesy jedynie własnej grupy etnicznej.

Wyrazem etnocentryzmu jest nauczanie szkolne nastawione wyłącznie na problematykę własnego państwa, nierzadko własnego narodu, z pominięciem innych narodów czy też prowadzenie polityki międzynarodowej zgodnie tylko z własnymi interesami narodowymi. Z drugiej strony zdrowy etnocentryzm wynika z powinności wobec własnego narodu i państwa, może być rozumiany jako postawa patriotyczna.

Przejawem etnocentryzmu jest stosowanie określania położenia innych krajów ze swojego punktu widzenia np. dla Polaków Irak to Bliski Wschód, ale dla Hindusów to raczej Bliski Zachód. Jaskrawym przykładem etnocentryzmu są Chiny, czyli dla Chińczyków "Państwo Środka" (por. sinocentryzm).

Etnocentryzm jest to afirmacyjny stosunek do własnej kultury, jednocześnie deprecjonujący inne.

Relatywizm - pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim funkcjonuje. Takie spojrzenie doprowadziło obserwatorów do powstrzymania się od ocen oraz sądów wartościujących obce praktyki z punktu widzenia własnej kultury. Relatywizm kulturowy odrzuca więc możliwość wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości, prowadząc do większego obiektywizmu w postrzeganiu "swojej" i "obcej" kultury.

Tolerancja - oznacza on postawę wykluczającą dyskryminację ludzi, których sposób postępowania oraz przynależność do danej grupy społecznej może podlegać dezaprobacie przez innych pozostających w większości społeczeństwa. W okresie reformacji pojęcie to było stosowane w odniesieniu do mniejszości religijnych. Obecnie termin ten obejmuje również tolerancję różnych orientacji seksualnych oraz odmiennych światopoglądów.

Pluralizm kulturowy - taka sytuacja społeczna, w której grupy mniejszościowe uczestniczą w pełni w dominującym społeczeństwie, zachowując przy tym swoje kulturowe różnice, swoją tożsamość i odrębność od innych grup.

Pluralizm kulturowy jest obecnie dominującą doktryną społeczeństw demokratycznych, które uważają różnorodność kulturową za swoje bogactwo. Zasadę pluralizmu poprzedzają wcześniejsze doktryny, które zakładały, że "obcy" jest jakimś problemem do rozwiązania - proponowano wówczas ich izolację (zobacz: getto), segregację (zobacz: apartheid) lub asymilację.

Równowartość kultur - brak wartościowania kultur

Poprawność polityczna - sposób używania języka w dyskursie publicznym, którego głównym celem jest zachowanie szacunku oraz tolerancji wobec przeciwnika w dyskusji.

Poprawność polityczna ma w zamierzeniu polegać na unikaniu w dyskursie publicznym stosowania obraźliwych słów i zwrotów oraz zastępowaniu ich wyrażeniami bardziej neutralnymi. Obejmuje również samoograniczanie w posługiwaniu się symbolami i określeniami, które potencjalnie mogłyby naruszać uczucia niektórych grup społecznych.

Jej celem jest obniżenie poziomu antyspołecznych uprzedzeń i dyskryminacji danych grup społecznych. Używanie zwrotów bardziej neutralnych może być także motywowane chęcią uniknięcia protekcjonalności i respektowania godności osób, do których odnoszą się pejoratywne określenia.

Poprawność polityczna opiera się na założeniu, że stosowanie obraźliwego, atakującego języka przyczynia się do zwiększenia poziomu uprzedzeń oraz wyrządza krzywdę przedstawicielom dyskryminowanych grup.

Poprawność polityczna nie jest skodyfikowanym ani spójnym zbiorem zasad, których przestrzegania broni jakaś instytucja, lecz zjawiskiem społecznym występującym w dyskursie publicznym.

2

---