TECHNIKA PROWADZENIA WYWIADY
REGUŁY BUDOWANIA PYTAŃ
FUNKCJE PYTAŃ - POSZUKIWANIE INFORMACJI O ODCIENIU SUBIEKTYWNYM (OCENA PRZEŻYTYCH ZDARZEŃ,EMOCJI, DĄŻEŃ, POSTAW) I PRZEKAZANIE SUBIEKTYWNEGO ŚWIATA PRZEŻYĆ.
WYRÓŻNIA SIĘ DWIE FUNKCJE PYTAŃ:
FUNKCJĘ INFORMACYJNĄ
FUNKCJĘ MOTYWUJĄCĄ.
OBNIŻAJĄCO NA MOTYWACJĘ WPŁYWAJĄ PYTANIA O TREŚCI LUB FORMIE ZAGRAŻAJĄCEJ, PYTANIA ZASKAKUJĄCE, NIEZROZUMIAŁE, NIE AKCEPTOWANE SPOŁECZNIE.
KONSTRUKCJA PYTAŃ:
PYTANIA OTWARTE I ZAMKNIĘTE - NA OGÓŁ BARDZIEJ UŻYTECZNE SĄ PYTANIA TYPU OTWARTEGO;
PYTANIA ZAMKNIĘTE STOSUJE SIĘ RACZEJ WTEDY, GDY CHODZI NAM O KLASYFIKACJĘ OSOBY BADANEJ. PYTANIA ZAMKNIETE SĄ NA OGÓŁ MNIEJ ZAGRAŻAJĄCE, ALE I MNIEJ TRAFNE, NADAJĄ SIĘ DO BADANIA TEMATYKI MNIEJ ZŁOŻONEJ I JASNO ZDEFINIOWANEJ.
WIĘKSZOŚĆ PYTAŃ, SZCZEGÓLNIE W WYWIADZIE KLINICZNYM BĘDZIE MIAŁA CHARAKTER OTWARTY.
PYTANIA WPROST I NIE WPROST
WIĘKSZOŚĆ PYTAŃ W WYWIADZIE TO SĄ PYTANIA NIE WPROST ( NIE MOŻEMY PYTAĆ OB CZY CHARAKTERYZUJE SIĘ DUŻĄ ZŁOŻONOŚCIĄ POZNAWCZĄ, CZY DOBRZE ROZWINIĘTYM POCZUCIEM TOŻSAMOŚCI). NALEŻY TAK PRZEFORMUŁOWAĆ PYTANIA TEORETYCZNE ABY BYŁY ZROZUMIAŁE DLA OB. W TYM SENSIE PYTANIA W WYWIADZIE ZADAJEMY NIE WPROST.
FORMY PYTAŃ NIE WPROST:
PYTANIA UWIKŁANE (UKRYTE W CIĄGU INNYCH PYTAŃ);
PYTANIA PROJEKCYJNE ( PROSI SIĘ OB. O OPIS DRUGIEJ OSOBY, LUB OPIS JAKIEJŚ SYTUACJI INTERPERSONALNEJ, KTÓRA WYDAJE SIĘ BYĆ DIAGNOSTYCZNA DLA NASZEJ OB., ZAKŁADAJĄC, ŻE OB. IDENTYFIKUJE SIĘ Z OSOBAMI PRZEZ SIEBIE OPISYWANYMI.
PYTANIA SUGERUJĄCE (NAPROWADZAJĄCE)
TYPU „NIE SĄDZI PANI CHYBA, ŻE MATKA PANIĄ NIE KOCHAŁA”. TEGO TYPU PYTAŃ NALEŻY W WYWIADZIE W ZASADZIE UNIKAĆ, CHOĆ CZASEM SĄ DOBRYM NARZĘDZIEM DIAGNOSTYCZNYM DO SPRAWDZENIA NA ILE BADANY POTRAFI PRZECIWSTAWIĆ SIĘ SUGESTII, NA ILE MA OKREŚLONE PRZEKONANIA. PYTANIA SUGERUJĄCE UŁATWIAJĄ OB. ODPOWIEDŹ NA PYTANIE POTENCJALNIE ZAGRAŻAJĄCE NP.”JAK CZĘSTO KŁÓCI SIĘ PANI Z MĘZEM”.
PYTANIA ODROCZONE
ZADAJE SIĘ ABY NIE PRZERYWAĆ TOKU WYPOWIEDZI OB. LUB WTEDY KIEDY ZMNIEJSZA SIĘ LĘK U OB.
PYTANIA PRZEJŚCIOWE
ZADAJE SIĘ CELEM ŁAGODNEJ ZMIANY TEMATU ROZMOWY.
SEKWENCJE PYTAŃ
ELEMENTEM ORGANIZUJĄCYM WYWIAD SĄ TEMATY, W RAMACH KTÓRYCH BUDOWANE SĄ CIĄGI PYTAŃ.
KONSTRUKCJA LEJKOWA (ZAWĘŻANIE)
SEKWENCJA TA POLEGA NA ROZPOCZYNANIU TEMATU OD PYTANIA OGÓLNEGO, OTWARTEGO. DAJE TO OB. MOŻLIWOŚĆ SAMODZIELNEGO WYBORU FAKTÓW O KTÓRYCH CHCE MÓWIĆ, KTÓRE SĄ DLA NIEGO BARDZO ISTOTNE, LUB UNIKAĆ MÓWIENIA O ISTOTNYCH SPRAWACH.
DOPIERO PO WYSŁUCHANIU SWOBODNEJ WYPOWIEDZI, ZADAJE SIĘ PYTANIA BARDZIEJ SZCZEGÓŁOWE, KONKRETNE A PRZY KOŃCU NAWET ZAMKNIĘTE.
KONSTRUKCJA ODWRÓCONEGO LEJKA
NAJPIERW PYTANIA KONKRETNE, SZCZEGÓŁOWE I STOPNIOWO CORAZ BARDZIEJ OGÓLNE. Konstrukcję tę stosuje się wobec osób mniej inteligentnych, mających trudności w abstrakcyjnym myśleniu. Konstrukcję tę stosuje się również wobec osób z silnym lękiem, pobudzonych.
PROGRESJA
ZASADA PROGRESJI POLEGA NA TYM, ŻE PYTAMY NAJPIERW O SPRAWY ZBLIŻONE DO TYCH, O KTÓRYCH NAPRAWDĘ CHCEMY SIĘ DOWIEDZIEĆ, ALE MNIEJ ŻAGRAJĄCE, NASTĘPNIE PRZECHODZIMY DO SPRAWY WŁAŚCIWEJ.
ZASADA ZADAWANIA TYLKO JEDNEGO PYTANIA NA RAZ.
ZASADA UZYSKANIA PEŁNEGO ZROZUMIENIA WYPOWIEDZI OSOBY BADANEJ ( CO OB. CHCIAŁA POWIEDZIEĆ). TYLKO TAKI WYWIAD DOSTARCZA WIARYGODNYCH INFORMACJI DIAGNOSTYCZNYCH.
STRATEGIA BUDOWANIA CAŁOŚCI WYWIADU
BADAJĄCY NA OGÓŁ NIE ZACZYNA WYWIADU Z PUNKTU WIDZENIA WŁASNYCH CELÓW, ODRACZA PEWNE TEMATY CZY PYTANIA DO MOMENTU, GDY BADANY JEST GOTOWY DO ICH OMAWIANIA.
1. ROZPOCZYNANIE WYWIADU
OD TEGO JAK ROZPOCZNIEMY WYWIAD,ZALEŻY CZY OB. BĘDZIE MIAŁA MOTYWACJĘ DO KONTYNUOWANIA CZY TEŻ WYCOFANIA SIĘ. DLATEGO TEŻ WAŻNE JEST OD POCZĄTKU DĄŻYĆ DO NAWIĄZANIA KONTAKTU, A TAKŻE TAK ZADAWAĆ PYTANIA, ABY OB. MIAŁA POCZUCIE, ŻE PORADZI SOBIE Z TĄ SYTUACJĄ. NAJLEPIEJ ROZPOCZYNAĆ WYWIAD OD PYTAŃ ŁATWYCH, NIE ZAGRAŻAJĄCYCH, A ZAGRAŻAJĄCYCH WTEDY GDY OB. JEST W STANIE SILNEGO NAPIĘCIA EMOCJONALNEGO. W TAKICH PRZYPADKACH OMÓWIENIE TEMATU LĘKOTWÓRCZEGO, UMOŻLIWIENIE OB. „WYGADANIA SIĘ” MOŻE ZREDUKOWAĆ LĘK I ROZŁADOWANIE NAPIĘCIA. W TAKICH PRZPADKACH NALEŻY KIEROWAC SIĘ SPONTANICZNYMI WYPOWIEDZIAMI OB.
2. SEKWENCJE TEMATÓW W WYWIADZIE
ROZPOCZYNAMY OD TEMATÓW STOSUNKOWO NEUTRALNYCH, PRZECHODZIMY STOPNIOWO DO CORAZ TRUDNIEJSZYCH W MIARĘ ROZWIJANIA KONTAKTU.
NIE NALEŻY OMAWIAĆ PO KOLEI KILKU TEMATÓW TRUDNYCH - POWINNY ONE BYĆ PRZEDZIELONE TEMATAMI ŁATWIEJSZYMI.
3. ZMIANA TEMATU
NALEŻY ŁAGODNIE ZMIENIAĆ TEMAT ROZMOWY, STOSUJĄC PYTANIA PRZEJSCIOWE, KTÓRE UKIERUNKOWUJĄ OSOBĘ BADANĄNA NOWY PROBLEM.
4. ZAKOŃCZENIE WYWIADU
KILKA ZASAD:
NIE NALEŻY KOŃCZYĆ WYWIADU NAGLE.
NIE NALEŻY TAK KOŃCZYĆ, ABY OB. WYSZŁA W STANIE SILNEGO WZBURZENIA - DLATEGO UNIKAĆ OMAWIANIA TEMATÓW TRUDNYCH NA KOŃCU WYWIADU.
DAĆ OB MOŻLIWOŚĆ ZWERBALIZOWANIA I ODREAGOWANIA SWOICH EMOCJI.
BADANY POWINIEN ZREKAPITULOWAĆ GŁÓWNE PUNKTY WYWIADU, WSKAZAĆ BADANEMU OBSZARY DOBREGO FUNKCJONOWANIA I OBSZARY PROBLEMOWE. UNIKAĆ INTERPRETACJI.
NIE OCENIAĆ OB., MOŻNA POWIEDZIEĆ W JAKI SPOSÓB OKREŚLONE ZACHOWANIE CZY POSTAWY MOGĄ WPŁYWAĆ NA POSZCZEGÓLNE SFERY JEJ FUNKCJONOWANIA.
JEŻELI ZACHODZI POTRZEBA DALSZYCH SPOTKAŃ, POINFORMOWAĆ OB. O TERMINACH, CHARAKTERZE ITP.
5. CZAS TRWANIA WYWIADU
ZALEŻY OD KILKU CZYNNIKÓW:
OD CELU BADANIA;
MOŻLIWOŚCI BADAJĄCEGO;
OD STANU OSOBY BADANEJ.
PRZYJMUJE SIĘ, ŻE WYWIAD NIE POWINIEN TRWAĆ DŁUŻEJ NIŻ JEDNĄ GODZINĘ. JEŻELI NIE WYCZERPIE SIĘ TEMATU, MOŻNA SIĘ UMÓWIĆ NA DALSZY CIĄG W INNYM TERMINIE.
JĘZYK WYWIADU MUSI SPEŁNIAĆ WIELE WARUNKÓW
BADAJĄCY POWINIEN MÓWIĆ JĘZYKIEM ZROZUMIAŁYM DLA OSOBY BADANEJ.UNIKAĆ JĘZYKA FACHOWEGO, TECHNICZNEGO, PRZETEORETYZOWANEGO. PO ZORIENTOWANIU SIĘ W POZIOMIE INTELEKTUALNYM OB., DOSTOSOWAĆ SWÓJ JĘZYK DO POZIOMU OB. WAŻNE ABY PSYCHOLOG BYŁ ODBIERANY JAKO OSOBA ŻYCZLIWA I AKCEPTUJĄCA.
TYPOWE BŁĘDY POPEŁNIANE PRZEZ PSYCHOLOGÓW
JĘZYK ZA TRUDNY, PYTANIA ZŁOŻONE.
JĘZYK SZTUCZNY, WYRAŻENIA SLANGOWE.
REJESTROWANIE PRZEBIEGU WYWIADU
TO NIE TYLKO TREŚĆ TEGO CO BADANY MÓWI, TO TAKŻE FORMA WYPOWIEDZI, KONTEKST, W JAKIM DANA WYPOWIEDŹ SIĘ POJAWIA, A TAKŻE POZAWERBALNE ZACHOWANIE SIĘ OB. Z TEGO WZGLĘDU NAJLEPSZY JEST ZAPIS MAGNETOFONOWY, UZUPEŁNIANY NOTATKAMI. JEDNAK Z PERSPEKTYWY OB. ZAPIS TEN MOŻE BYĆ POTENCJALNIE ZAGRAŻAJĄCY, ŻE ZOSTANIE WYKORZYSTANY PRZECIWKO NIEMU. NATOMIAST UKRYWANIE MAGNETOFONU I PROWADZENIE ZAPISU BEZ WIEDZY OB. Z PUNKTU WIDZENIA ETYKI JEST NIEDOPUSZCZALNE.
SPORZĄDZANIE NOTATEK ODRĘCZNYCH
NOTOWANIE W TRAKCIE WYWIADU STWARZA UTRUDNIENIE DIAGNOŚCIE, MOŻE BYĆ TEŻ POWODEM ZAGROŻENIA DLA OB.
NOTATKI SPORZĄDZANE BEZPOŚREDNIO PO WYWIADZIE POWINNY BYĆ WIERNE. DANE ZEBRANE O PACJECIE STANOWIĄ TAJEMNICĘ ZAWODOWĄ I NIE MOGĄ MIEĆ DO NICH DOSTĘPU OSOBY POSTRONNE.
7