Państwo: jest to wielka zasadniczo suwerenna instytucja polityczna. Kontrolująca obszar danego kraju, obejmująca swoim działaniem wszystkich członków społ. lub społeczeństw, który zamieszkują jego terytorium, wyposażona w prawo stosowania przymusu wobec jednostek i grup społ. nie przestrzegających obowiązujące prawa. Swoistym typem państwa jest państwo obywatelskie, które powstaje wraz z rozwojem gospodarki rynkowej i nowych stosunków społ.
3 orientacje mówiące na temat państwa:
-absolutna negacja wartości państwa: krytyka formy, państwowej ; państwo jest kondensacją przemocy, stosowania siły i niedogodnych środków w celu zachowania dominacji jednych grup społ. nad drugimi i podkreśla się to, że państwo jest zaprzeczeniem wolności indywidualnej jak również zaprzeczeniem innych wartości np. godności osobistej.
-absolutyzacja wartości i roli państwa: państwo traktuje się jako dobro samoistne i nadrzędne w stosunku do innych dóbr a szczególnie w stosunku do życia jednostki; całkowicie podporządkowuje się jednostkę społeczeństwu , najważniejsze są interesy państwa. Państwo jest wyrazicielem woli i interesów zbiorowości
-relatywizacja wartości państwa: ze względu na jego charakter i konkretne funkcje ; negacje jednych rodzajów państwa i aprobata innych, jedne państwa są uważane za dobre inne za złe , unika się generalizowania.
Bardzo ważna kwestią z punktu widzenia wych. obywatelskiego jest stosunek człowieka do samego siebie- aspiracje własne i stawiania sobie zadania.
-stosunek człowieka do innych jednostek określony przez wartości i zasady kultury współżycia.
-stosunek jednostek do zbiorowości i jej potrzeb.
2 pierwsze elementy odnoszą się do kwestii moralnych. W trzecim oprócz moralnego dochodzi aspekt polityczny i prakseologiczny , a więc sposób postępowania w stosunku do zbiorowości.
Elementy wychowania obywatelskiego:
wych. obywatelskie odwołuje się do kwestii moralnych w ścisłym tego słowa znaczeniu:
prosty [uczciwość, skromność] -złożony [kwestie moralne związane z dobrem, czy z relacjami społ.]
kwestie polityczne- w wychowaniu obywatelskim to świadomość celu i wola jego realizacji.
Element intelektualny- w wych. obywatelskim obejmuje wiedzę związaną z teoriami opisującymi rzeczywistość społ. Tą pożądaną i tą faktycznie istniejącą ze zjawiskami pozytywnymi i negatywnymi.
Aby społeczeństwo mogło funkcjonować każdy musi wypełniać role społ. w ich zakresie mieszczą się podstawowe powinności obywatelskie:
-tolerancja, -pluralizm, -uczciwość obywatelska
Jeżeli deklaracje rozmijają się z działaniami to wych. obywatelskie jest nieskuteczne:
-poczucie obywatelskie odpowiedzialności za losy narodu i państwa- za wych. dorastających pokoleń i przygotowanie ich do życia w rozwijającej się cywilizacji
-respektowanie zasad demokracji- czyli rządów większości
-podejmowanie działań- na rzecz dobra narodowego i ogólnoludzkiego
-wych. obywatelskie zmierza do kształtowania elementu idealnego obywatela. -przestrzeganie zasad i norm prawnych, kontroli , oceny i krytyki społ.