Typy nieprzystosowania społecznego
Koncepcja Cz. Czapówa:
Czapów wyróżnił ze względu na różne czynniki etiologiczne , trzy typy nieprzystosowania społecznego:
zwichnięta socjalizacja :będąca wynikiem niedostatków w zakresie socjalizacji dziecka np. niewłaściwa opieka rodzicielska lub jej brak, zaniedbanie społeczne, pedagogiczne, odtrącenie emocjonalne. Jest to więc przypadek dziecka żyjącego w rodzinie, która nie potrafi prawidłowo zaspokoić potrzeb emocjonalnych dziecka, stymulować dziecko do rozwoju poznawczego i społecznego. Dziecko jest głęboko sfrustrowane, wzrasta w poczuciu krzywdy i reaguje na świat lękowo lub agresywnie.
Demoralizacja: pojawiająca się gdy dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływy innej obyczajowości i kultury niż ta, w jakiej było wychowane. Proces demoralizacji wiąże się z przewartościowaniem wartości tradycyjnych na rzecz nowych, do których jednostka nie potrafi się w pełni dostosować. Demoralizacja zachodzi najczęściej w okresie dojrzewania.
Socjalizacja podkulturowa: socjalizacja przebiega prawidłowo z punktu widzenia poprawności funkcjonowania mechanizmów psychologicznych. Jednostka popada w konflikt z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własną podstawową grupą, respektującą normy podkulturowe, chuligańskie lub przestępcze
Koncepcja C.E. Sullivana i M.Q. Granta:
Typologia nawiązuje do charakterystycznych form dewiantywnego zachowania się.
3typy jednostek ,wyodrębnione ze względu na jakość stosunków interpersonalnych, jakie utrzymuje ona z osobami z najbliższego otoczenia społecznego:
Jednostki aspołeczne: postrzegają inne osoby jako teren potencjalnej eksploatacji. Nie są w stanie przewidzieć zachowań innych osób wobec siebie, dlatego w sytuacji niepewności lub lekkiego zagrożenia reaguje złością i agresją. Działają impulsywnie, dlatego w pełni nie są w stanie kontrolować swojego zachowania.
Jednostki konformistyczne: jednostka próbuje manipulować swym konformizmem w celu uzyskania doraźnych korzyści i nagród poprzez utajnienie wewnętrznego sprzeciwu. W sytuacji braku kontroli zewnętrznej postępuje zgodnie z własnymi przekonaniami i upodobaniami.
Jednostki neurotyczne: takie , które w wyniku zabiegów socjalizacyjnych zinternalizowały już pewien zbiór wartości nakazujących im postępowanie zgodnie z ich treścią, tzn akceptowanych społecznie. Przeżywają nieustanny lęk, iż nie sprostują tym wartościom i normom, co prowadzi je do poczucia niemocy i bezradności to może być przyczyną pojawienia się u nich zachowania agresywnego.
Zbigniew Zaborowski:
Cechy jednostek niedostosowanych społecznie:
niezgodność zachowań z wartościami i normami uznawanymi społecznie
nieumiejętność lub niemożność rozwiązywania sytuacji trudnej
reakcje dewiantywne, takie jak: aspołeczność, antyspołeczność, dyssocjalność.
brak obiektywizmu w ocenie własnej osoby oraz innych osób, co wynika z wadliwie funkcjonującej samoświadomości i samowiedzy
zaburzenia w rozwoju sfery emocjonalno- popędowej osobowości.
Z. Zaborowski uważa, że jednostki popełniające przestępstwa podlegają rozległym przekształceniom w zakresie sprawiedliwości wewnętrznej. Ich standard sprawiedliwości wewnętrznej jest z reguły niski z związku z niską samooceną i lękiem. Przestępcy przeżywają na ogół poczucie krzywdy wyniesione z dzieciństwa (odrzucone przez rodziców, brutalnie traktowane). W związku z karami jakie ich spotkały ze str. społeczeństwa, poczucie krzywdy ulega generalizacji i przestępcy przyznają sobie prawo do „zemsty” na społeczeństwie. U jednostki niedostosowanej występuje wysoki poziom agresji, który potęguje się w warunkach izolacji, a więc w sytuacji deprywacji wielu istotnych potrzeb psychicznych wychowanków. Skutkiem deprywacji jest zjawisko „drugiego życia” , dezorganizujące właściwy proces resocjalizacji.