Paulina Wolanin
Etnologia I MU
Uniwersytet Śląski, WEINOE
„Niezakorzeniony” (pozbawiony domu, bezdomny w sensie duchowym i społecznym) wyraża diagnozę zasadniczej sytuacji człowieka żyjącego w zróżnicowanej kulturowo społeczności. Współczesny, neoliberalny świat, gdzie człowiekowi owładniętemu wieloma wybujałymi tęsknotami psychicznymi i duchowymi popkultura proponuje swoją moc. Jak piszą Wojciech Burszta i Waldemar Kuligowski w swojej książce Dlaczego kościotrup nie wstaje, „kultura popularna jest dziś matecznikiem ludzkości, kołyską nowych pokoleń(…) każdy z nas jest w jakiś sposób pop (…) nasiąka on światem zmienności i nietrwałości - zanurza się w te strefy codzienności, w których dominuje kultura popularna”.
Stan niezakorzenienia przede wszystkim wpływa na sposób, w jaki na siebie patrzymy, jak samych siebie definiujemy. Najwięcej problemów związanych z własna tożsamością pojawia się na studiach (humanistycznych przede wszystkim), kiedy to młody człowiek już na własną rękę zaczyna poznawać otaczający go świat. Szeroki, dotychczas niedostępny, wachlarz możliwości jest na wyciągnięcie ręki. Poziom uczestnictwa oraz świadomości kulturalnej studenta ściśle wiąże się z możliwościami dostępu do oferty kulturalnej, która nie ogranicza się do instytucji, ale pozwala na indywidualne wybory treści kultury. Odrobina kreatywności i determinacja wystarczą aby koszty spełnienia marzeń pokrył ktoś inny. Współczesny student nie jest już siedzącym po nocach w uniwersyteckiej bibliotece molem książkowym. Oczywiście zdarzają się i tacy, i na nich patrzą przychylnym okiem wykładowcy. Jednak coraz bardziej popularny staje się obraz studenta- podróżnika, który całą swoja wiedzę i doświadczenia czerpie z podróżowania po najdalszych zakątkach świata. Podkreślić należy, że dwutygodniowe wczasy w Egipcie się nie liczą. Taki młody studiujący podróżnik musi z przynajmniej kilkumiesięcznym wyprzedzeniem zaplanować wielką wyprawę. Na portalach społecznościowych można śledzić wyścig coraz to nowszych i bardziej ekstremalnych tras wypadowych, którymi młodzi zdobywcy pragną osiągnąć swoje podróżnicze cele. Tułając się po różnych krajach, poznając różne kultury, a co za tym idzie różne style życia, studenci szukają własnego ja. Nigdzie nie mogą zagrzać dłużej miejsca. Studia stały się dziś sposobem na oderwanie się od szarości życia codziennego.
Jednym ze sposobów na to typowe- nietypowe oderwanie się od codziennej rutyny jest wykazanie się kreatywnością i determinacją. Wystarczy uzewnętrznić motywy, które popychają do odbycia dalekiej podróży, aby uzyskać dofinansowanie na podróż marzeń. W taki oto sposób student staje się ekshibicjonistą na sprzedaż. Ludzie z natury są podglądaczami, dlatego też sprawia im przyjemność śledzenie losów młodych, pełnych pasji studentów, którzy poniekąd stają się bohaterami życiowego serialu. Oddając głos na dana aplikację np. na stronie www.stypendiumzwyboru.pl Internauta jest poniekąd mistrzem gry, mogącym wpłynąć na cudze życie. Brian McNair stwierdza, „pod nazwą „kultura obnażania” rozumiem medialną dostępność seksu, nagości na pokaz i ekshibicjonizmu, których obfitość rzucała się w oczy w społeczeństwach kapitalistycznych końca dwudziestego wieku i które nadal, już w wieku dwudziestym pierwszym, stanowią jedną z ich najbardziej widocznych i kontrowersyjnych cech. W tym kontekście obnażanie ma znaczenie zarówno dosłowne, jak i metaforyczne, obejmując szeroki wachlarz tekstów i przedstawień od pornografii, przez seksualnie nacechowaną sztukę ciała, filmy dokumentalne o striptizerkach i striptizerach oraz telewizyjne wyznania podczas programów typu talk-show”. „Choć jednak kultura obnażania obejmuje także formy odkrywania się i odsłaniania o seksualnych konotacjach, które czasami bywają zupełnie jednoznacznie, nie da się jej określić jako pornografii”. Tak rozumianą kulturę obnażania odnaleźć można między innymi w programach typu talk-show, mediach drukowanych czy Internecie, wszędzie tam gdzie ludzie mają możliwość wyrażenia swojej opinii czy podzielenia się z innymi problemami. Termin ten można zastosować również w przypadku podjętych tu rozważań. Obnażanie się dziś nie dotyczy tylko telewizyjnych rozmów czy internetowych blogów i nie ogranicza się wyłącznie do cielesności i seksualności. Marzenia również są na sprzedaż i w dodatku można na nich całkiem nieźle zarobić.
Biorąc pod uwagę fakt, że współcześnie nie doświadczamy problemów z komunikacją, a wręcz przeciwnie, jest ona jednym z podstawowych czynników społeczeństwa nowoczesnego, niewiele miejsc zostało człowiekowi do odkrycia. Kamery telewizyjne zbadały najgłębsze otchłanie morskie i najwyższe szczyty. Cytując Jakuba Isańskiego „jeżeli gdzieś turyści nie jadą, to znaczy, że nie ma tam po co jechać”. Zorganizowane wycieczki straciły na znaczeniu (biorąc dodatkowo pod uwagę ostatnie wydarzenia związane z upadkiem licznych biur turystycznych). Turystyka zamieniła się w indywidualne podróżowanie. Nie liczy się zwiedzanie a „odkrywanie” i „zdobywanie”. Samotne lub grupowe wyprawy studenckie stały się nowym typem turystyki, zawierającym w sobie cechy turystyki ekstremalnej. Niekiedy przeżywane emocje podczas wypraw są tylko namiastką prawdziwych emocji związanych z uprawianiem pewnych gałęzi sportu. W większości przypadków podróże łączą wyjazdy w niebezpieczne miejsca z ekstremalnymi zajęciami.
Przekraczanie swoich barier czy to psychicznych, duchowych czy fizycznych nabrało wymiaru ludycznego. Dotychczas pojęcie ludyczności, odnoszące się „do zabaw gier, rozrywek, a także świąt(…) o charakterze czynności zbiorowych raczej niż indywidualnych, mających określonych przez grupę sens i znaczenie oraz zamykających się w społecznie wyznaczonych granicach czasu i przestrzeni”, realizowane było w ramach wolnego czasu. Współcześnie kiedy wszystko w naszym życiu jest „pop” nawet studia potrafią przybrać charakter ludyczny. Nie twierdzę, że czas studiów nie sprzyjał zabawie i podróżowaniu. Mam na myśli to, że dziś na studia idzie się przeważnie po to, aby zaspokoić swoje wewnętrzne pragnienia i tęsknoty, po to, aby podróżować, gdyż pop kultura proponuje moc swoich możliwości…
Bibliografia:
W. J. Burszta, W. Kuligowski, Dlaczego kościotrup nie wstaje. Ponowoczesne pejzaże kultury, Warszawa 1999.
W. Grodzic, Oglądanie i inne przyjemności kultury popularnej, Kraków 1996.
J. Isański, Turystyka ekstremalna - poszukiwanie utraconej autentyczności podróżowania, w: J. Grad, H. Mamzer, Karnawalizacja: Tendencje ludyczne w współczesnej kulturze, Poznań 2004.
B. McNair, Seks, demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania, Warszawa 2004.
D. Mroczkowska, Ludyczność czasu wolnego - opinie, oceny, refleksje na temat współczesnego wypoczynku, zabaw i rozrywek, w: J. Grad, H. Mamzer, Karnawalizacja: Tendencje ludyczne w współczesnej kulturze, Poznań 2004.
W. J. Burszta, W. Kuligowski, Dlaczego kościotrup nie wstaje. Ponowoczesne pejzaże kultury, Warszawa 1999, s. 11.
B. McNair, Seks, demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania, Warszawa 2004, s. 5.
Tamże, s. 180.
J. Isański, Turystyka ekstremalna - poszukiwanie utraconej autentyczności podróżowania, w: J. Grad, H. Mamzer, Karnawalizacja: Tendencje ludyczne w współczesnej kulturze, Poznań 2004, s. 55.
J. Isański, op. cit., s.54.
D. Mroczkowska, Ludyczność czasu wolnego - opinie, oceny, refleksje na temat współczesnego wypoczynku, zabaw i rozrywek, w: J. Grad, H. Mamzer, Karnawalizacja: Tendencje ludyczne w współczesnej kulturze, Poznań 2004, s.125.