1.Demografia - nauka o prawidłowościach rozwoju ludności żyjącej w określonych warunkach społ - ekonomicznych terytorialnych.
Demografia zajmuje się badaniem:
-stanu liczebnego ludności
-rozmieszczenia ludności
-struktury ludności pod względem określonych cech
-procesów wchodzących w skład ruchu naturalnego (zmiana liczby ludności na skutek urodzeń i zgonów)i ruchu wędrówkowego (migracje)
Obiekt badań demografii:
Zbiorowości ludzkie traktowane jako podsystem w systemie społeczeństwo -ludność-obejmuje ona te same klasy i warstwy, które tworzą społeczeństwo, lecz funkcjonowanie tego podsystemu nie zawiera w sobie wszystkich procesów społecznych.
Ludność jako podsystem charaktery zują tylko procesy demograficzne.
2.Subdyscypliny demograficzne powstałe w wyniku podziału: powiązanie socjologii z demografią:
Podział demografii:
a)Demografia opisowa naukowy opis skutku i procesów demograficznych
Demografia formalna-matematyczna, zajmująca się pomiarem za pomocą obliczeń matematycznych.
2.Subdyscypliny demograficzne powstałe w wyniku podziału: powiązanie socjologii z demografią:
Demografia społeczna-zajmuje się społecznymi uwarunkowaniami i konsekwencjami procesów demograficznych
Demografia ekonomiczna- zajmująca się ekonomicznymi uwarunkowaniami i konsekwencjami demografii ekonom.
b)Demografia analityczna. Skupia się na konkretnych populacjach, opisuje je metodami ilościowymi-statystyka.
c)Demografia teoretyczna-opisuje stosunki ludnościowe
d)Demografia porównawcza-bada podobieństwa i różnice oraz ich przyczyny, które występują w stosunkach ludnościowych w określonym czasie i przestrzeni.
Przedmiotem badań demograficznych- są cechy ludzi ( stan, struktura, dynamika)
Stan ludnościowy- liczba osób zamieszkujących dane terytorium w danym momencie
Struktura ludnościowa wg cech demogr.- zdefiniowanie zasobu ludzkiego i jego wybranych cech w określonym momencie np. ;początek lub koniec roku.
Pod wpływem czego kształtuje się dynamika zmian -rozrodczość, umieralność, ruch wędrówkowy
f)Polityka ludnościowa- celowe oddziaływanie państwa, za pomocą odpowiednich bodźców, na kształtowanie się stosunków ludnościowych w celu osiągnięcia założonej liczby ludności oraz (lub) jej struktury wg płci i wieku, a także założonego tempa przyrostu i rozmieszczenia terytorialnego.
Podstawowe jednostki badane: jednostka, rodzina, gosp. Domowe
Populacja- ludność, ogół mieszkańców określonego terenu.
Rodzina- zbiór osób powiązanych ze sobą więzami reprodukcji biologicznej, usankcjonowanymi przez prawo lub normy zwyczajowe.
Gosp. Domowe- zbiorowość wszystkich osób żyjących we wspólnym mieszkaniu i wspólnie utrzymujących się
Metody badawcze: analiza demograficzna ( sposób statystycznego opisu jego interpretacja o zjawiskach ludnościowych z zakresu demografii), źródła danych ( rejestry ludności, powszechne spisy ludności), Metoda szacunkowa.
Zakres analizy demogr.- wybór miernika badanego zjawiska, obserwacja i pomiar zjawiska, identyfikacja cech strukturalnych zjawiska.
Źródła informacji: powszechny spis ludnościowy, rejestracja urodzeń i zgonów, stanu cywilnego, miejsca zamieszkania. Badania ankietowe
Rejestr ludności-zbiory jednostkowych danych dotyczących podstawowych faktów demograficznych, wykorzystywane do celów administracyjnych i będące podst. Źródłem statystyki ludności: cechuje je ( obowiązkowość, aktualność, systematyczność i ciągłość rejestracji).
Ewidencja ludności: urodzenia, zgony, zawarcia małżeństw, ustanie małżeństw.
Cechy monitorowane stale przez państwo: geograficzne, demograficzne, ekonomiczne, wykształcenie, cechy gosp. Domowego i rodziny.
Liczba ludności na danym terenie zależy od wielkości przestrzeni gosp. Tzn: produktywność ziemi, natężenie aktywności gospod. Pracochłonność podejmowanej działalności gosp. Pracochłonność stosowanych technik, efektywność prowadzonej gosp, wielkość przestrzeni potrzebnej do życia, dystansu społecznego uwarunkowanego kulturowo, form organizacyjnych życia społ. I gosp.
Przejście demograficzne-
historyczny proces zmian reprodukcji ludności związany z modernizacją społeczeństwa, polega na radykalnym obniżeniu współczynnika urodzeń i zgonów.
Przyczyny przejścia dem: rozwój przemysłu farmaceutycznego, organizacja służby zdrowia w krajach słabo rozwiniętych, upowszechnienie oświaty sanitarnej i szczepień , utrzymanie modelu rodziny tradycyjnej.
Skutki przejścia dem: eksplozja demograficzna ( podwojenie liczby ludności w ciągu 18-35 lat np.; w Afryce), niska stopa śmiertelności, wydłużenie życia, ludność krajów 3 świata- ludzie młodzi poniżej 20 r. życia, niski odsetek osób w wieku produkcyjnym, społ uboga. Problem głodu.
Transformacja demog.- doktryna wyjaśniająca zmiany dynamiki składników ruchu naturalnego w kontekście przekształceń strukturalnych społeczeństw.
Falowanie demogr. -zjawisko związane z cyklicznie powtarzającymi się głębokimi zmianami poziomu kształtowania się składników ruchu naturalnego ludności, urodzeń, przyrostu naturalnego i liczby zawieranych małżeństw. Charakteryzuje się występowaniem w kilkuletnich odstępach
Reprodukcja ludności: odtwarzanie liczby i struktury ludności pod względem ruchu naturalnego i ruchu wędrówkowego, również według wyniku strumienia urodzeń i zgonów, pomija się cechy jakościowe, biorąc pod uwagę tylko cechy jakościowe.
Mierniki reprodukcji ludności- 1.współczynnik przyrostu naturalnego( wyraża natężenie rzeczywistych zjawisk demograficznych: różnica pomiędzy współczynnikiem urodzeń a zgonów, przyrost naturalny w ciągu roku do liczby ludności w tym roku *100, dynamika zmian 2.Współczynnik reprodukcji (miara hipoteczna, wyraża średnią liczbę żywo urodzonych córek, które dożyją wieku, w jakim były ich matki gdy je urodziły, potencjalna matka 15-49 lat, =1 -prosta reprodukcja, >1- rozszerzona, <1- zwężona
Przyrost naturalny- różnica pomiędzy liczbą urodzeń i liczbą zgonów.
Przyrost rzeczywisty- przyrost naturalny powiększony lub pomniejszony o saldo migracji.
Rozrodczość- strumień urodzeń w określonej populacji w jednostce czasu np. 12 miesięcy
Poziom rozrodczości mierzy się : za pomocą współczynnika urodzeń, płodności, dzietności, modele rozrodczości(tabele płodności i tablice wymieralności)
płodność- iloraz liczby urodzeń żywych w ciągu 1 roku kalendarz. Oraz średniej liczby kobiet w wieku rozrodczym
dzietność- średnia liczba żywo urodzonych dzieci przypadających na jedną kobietę
Regulacja urodzeń- działalność zmierzająca do realizacji pożądanej przez potencjalnych rodziców liczby potomstwa i pożądanego kalendarza urodzeń.
Umieralność- strumień zgonów w danej populacji w danej jednostce czasu.
Stan cywilny- wolny, stan małżeński, niemałżeński, osoba spoza grup wolnych
Małżeńskość- kompleksowy proces składający się ze zjawisk demograficznych wywołujący zmiany wg. Stanu cywilnego w strukturze populacji
Sumaryczny współczynnik małżeństw- mówi o liczbie związków małżeńskich przypadających na jednostkę populacji
Rodzaje migracji- emigracje(odpływ),imigracje (napływ), repatryjacja (przesiedlanie, powroty)
Mig międzynarodowe-częściej migrują M. Na obszarach napływu tj. imigracji rośnie odsetek M. Na obszarze odpływu tj. emigracji spada on.
Mig wewnętrzne- tworzą się ośrodki z zawodami mężczyzn (N. huta) i K (Łódź)
Wieś/miasto- częściej ze wsi wyjeżdżają K, następuje defeminizacja wsi (brak K).
Migracje stałe-deklaruje ,że wyjeżdża na stałe,
Migracja czasowa- np. zarobkowa
Migracja wahadłowa- krótki czas trwania np.; jeździ do pracy wraca na weekend
Przyczyny migracji- ekonomiczna i polityczna
Konsekwencje migracji: odpływ młodych i wykształconych, zwolnienie tempa gosp.
zwolnienie postępu technicz. Problemy demograficzne w kraju napływu.
Korzyści: szansa dla mniej wykwalifikowanych, aspekt gospodarczy
Urbanizacja- proces społeczno-ekonomicznej integracji ludności w miastach i rozprzestrzeniania się miejskiego stylu życia.
Poziom urbanizacji mierzymy proporcja ludności miejskiej do ogólnej liczby ludności danego obszaru.
3 typy urbanistyczne:
1.aglomeracja duże miasta np.; każda stolica ze strefą podmiejską
2.konglomeracja- miasta o tym samym znaczeniu, żadne nie jest dominujące
3.Megapolis- największe miasta na świecie w USA i w Japonii.
Skutki: rejony biedy, patologie, przestępstwa