PSYCHO (dusza)- LOGOS (słowo-nauka) - jest nauka o zachowaniu się człowieka. Jest to nauka o zachowaniu człowieka. Bada relacje człowieka z otaczającym światem poprzez:

• Źródeł działalności (motywacje, emocje)

• Procesów poznawczych (myślenie, pamięć, postrzeganie)

• Poprzez określenie powstania doświadczenia człowieka (uczenie się, doświadczenie)

SOCJOLOGIA - grupy społeczne, społeczeństwa, państwa. Nie zajmuje się jednostką.

PSYCHOLOGIA - odwrotnie do socjologii - zajmuje się jednostką.

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - łączy socjologię i psychologie. Zajmuje się jednostką w grupie; bada wpływ jednostki na grupę i grupy na jednostkę.

PSYCHIATRIA - nauka zajmująca się zmianami chorobowymi w psychice człowieka; geneza zmian ich przebiegiem, skutkami, i sposobami rozpoznawania, leczeniem i profilaktyką

Historia psychologii to IV i V w p.n.e.w Chinach TAO-izm. Zajmował się rozwojem wszechświata, twierdził że człowiek musi żyć w zgodzie ze wszechświatem i światem.

Konfucjusz (V w p.n.e.) - badał wiedzę człowieka, twierdził że człowiek jest z natury dobry.

Buddyzm - bardzo mocno zajmuje się człowiekiem.

Demokryt (IV w p.n.e.) - przyroda składa się z atomów i organizm ludzki też składa się z atomów.

Kartezjusz (XVI-XVII w) „Myślę więc jestem” człowiek jako istota myśląca.

XIX w. - oddzielenie psychologii od filozofii. 1879 r Lipsk - pierwsze laboratorium psychologii eksperymentalnej. Założyciel Wilhem Wundt.

KIERUNKI

1. Strukturalizm (W. Wundt)

2. Introspekcja - wewnętrzne przeżycia człowieka

3. 
   Bechawioryzm - człowiek jest układem z zewnątrz sterownym. Jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne. System nagród i kar określa dążenie człowieka. Bechawioryzm nie interesował się wnętrzem człowieka.

BODZIEC (S) S R

Psychologia dynamiczna (odpowiedź na bechawioryzm) - głośny jej rodzaj to psychoanaliza Z. FREUD. (ur. w połowie XIX w zmarł w 1939 r) - twierdził ze przyczyny naszych problemów leżą w przeszłości(doświadczenie). Nic nie jest zapominane.

STRUKTURA OSOBOWOŚCI

• SUPER EGO - „nad ja” (ok. 13 lat) wszelkie przepisy, kodeksy

• EGO - „ja” sfera odpowiadająca za relacje z otoczeniem i innymi ludźmi (7-9 lat)

• ID - „ono” sera popędowa, kieruje się zasadą przyjemności (4-5 rok zycia)

Psychologia poznawcza - człowiek jest układem przetwarzającym informacje, jego zachowanie zależy nie tylko od bieżących informacji płynących od świata zewnętrznego ale również od tz. Struktur poznawczych - myśli zakodowanych w pamięci, wiedzy zdobytej:

• Informacja

• Decyzja

Psychologia humanistyczna - człowiek dąży do samorealizacji i aktualizacji swoich szans w celu osiągnięcia harmonicznego rozwoju zdrowej jednostki.

METODY BADAWCZE PSYCHOLOGII

1. Bezpośrednie

1. Rejestracja interesujących form zachowania u badanych ludzi lub zwierząt (obserwacje lub eksperyment)

2. Pośrednie

3. pomocnicze

1. wywiad

2. ankieta

3. introspekcja

STRES

Hans Selye - wg niego jest to nie swoista reakcja organizmu na stawiane mu żądania. Stres mobilizuje siły do tego by pokonać tzw. stresora (czynnik wywołujący stres).

Emocjonalne oznaki organizmu na stres: ból głowy, trudności w koncentracji, suchość w ustach, sztywność karku, bóle pleców, nadmierna potliwość, duszność, wysokie ciśnienie tętnice, kołatanie serca, niestrawność i wrzody żołądka, biegunka, problemy natury seksualnej.

1 2 3

1. 
   
   
   faza alarmowa

2. stadium odporności

3. 
   
   stadium wyciszenia

Reakcje na stres:

1. załamanie (przygniecenie przez stres)

2. ucieczka (próba odsunięcia problemu)

3. agresja

Sposoby na stres:

1. Rozpoznać sytuację wywołującą stres

2. Przejąć kontrolę nad sytuacją

3. pomoc otoczenia.

SOCJOLOGIA

Nauka o strukturze i prawach rozwoju społeczeństwa. U socjologów wyróżnia się podział na dwa główne działy:

1. Socjologia ogólna - (dział socjologii teoretycznej) oparty o wyniki badań pochodzących z obszaru socjologii szczegółowej dotyczącej wiedzy o całości życia społecznego.

2. Socjologia szczegółowa - dział oparty o badania dostarczające materiały służące do uogólnień (teorii) opracowanych w ramach socjologii ogólnej.

Istnieją między innymi: socjologia miasta, wsi, organizacji, pracy, prawa, przemysłu, stosunków politycznych, zakładów pracy.

Psychologia społeczna - twórcami są socjologowie (pocz. XXw) w tym Polak Florian Znaniecki.

Metody badawcze:

1. Obserwacja - metoda naukowa, polegająca na systematycznym planowanym, kierowaniu celem badania. Warunki obserwacji:

• badacz nie może ingerować w naturalny przebieg zjawisk które chce obserwować.

• Systematyczna, planowa, jej ważnym elementem jest dokumentacja. Dane pochodzące z obserwacji stanowią punkt wyjścia do formułowania ogólnych prawidłowości określających przyczyny zachowań ludzi.

• Sprawozdania z obserwacji powinny być dokładne i pełne.

• Obserwator musi unikać jakiegokolwiek oddziaływania na osoby i zjawiska obserwowane. Musi być dyskretny.

2. Sondaż ankietowy (lustracja) - charakteryzuje się tym, że badacz posługuje się technikami obserwacyjnymi i nie ingeruje w zjawisko. Można również posługiwać się ankietą, w której zawartych jest kilka pytań na insteresujący badacza temat.

3. Studium w terenie - jest to metoda zbliżona do sondażu ankietowego, badacz jednak ogranicza terytorium w którym bada określone zjawisko. Badacz ma większy stopień kontroli nad zjawiskiem (przestrzeń).

4. Eksperyment naturalny - badacz wie wcześniej, że pewien czynnik pojawi się w sposób naturalny i nie zależy od jego woli. Czynnik ten może wpłynąć na interesujący badacza proces, lecz badacz nie jest wstanie wpływać na ten wynik i nie wie kiedy dokładnie się pojawi.

5. Eksperyment laboratoryjny - można wpływać na wyniki.

POSTAWY

Spencer (początek XXw) - psychiczny stan gotowości do słuchania i uczenia się czegoś. Stan który jest podstawowym warunkiem przyswajania wiedzy.

Postawy angażują motywację, pamięć, myślenie, spostrzeganie. Znaniecki i Thomas wg nich postawa jest to stan umysłu wobec pewnej wartości o charakterze społecznym.

Sfera poznawcza

Sfera emocjonalna POSTAWA

Sfera behawioralna

Def. Postawa to pewien względnie stały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu, bądź też dyspozycja do występowania takiego stosunku, wyrażająca się w kategoriach: pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.

Wymiary postaw:

1. Znak postawy

2. Siła postawy - pokazuje stopień ustosunkowania się do zdarzenia, sytuacji czy zjawiska.

3. Treść przedmiotowa - to co związane jest z postawą

4. Zakres postawy - czy postawa dotyczy czegoś jednostkowego czy też grupy zagadnień.

5. Złożoność postawy

6. Zwartość postawy - stopień zgodności między trzema sferami.

7. Stopień powiązania danej postawy z innymi postawami.

8. Trwałość postawy

Warunki mówienia o postawie:

1. W otoczeniu jednostki musi zaistnieć pewien przedmiot czy też fakt

2. Jednostka spostrzega ten przedmiot, tworzy obie o tym określone przekonanie, utrwala je.

3. Jednostka w trakcie swoich kontaktów z przedmiotem w miarę kształtowania sobie o nim przekonań ustosunkowuje się do niego.

4. Stosunek emocjonalny do przedmiotu motywuje jednostkę do określonych zachowań wobec niego. Mogą one być ujęte w kategorie: zbliżenie, unikania, agresji

Badanie postaw: Postawy bada się głównie w oparciu o obserwacje, oraz w oparciu o uzyskane danych werbalnych w postaci ankiet i kwestionariuszy. Ważnym elementem badania postaw jest analizowanie wypowiedzi spontanicznych. Innym rodzajem badań jest mierzenie fizjologicznych objawów emocji.

Kształtowanie i zmiany postaw.

Zależy wyłącznie od czynnika społecznego. Uwarunkowania wew. nie mają wpływu na kształtowanie postaw.

Zmiany postaw społecznych:

1. Brak jest jakichkolwiek postawy, a zatem jest ona kształtowana. Tego typu postępowanie występuje wobec dzieci, we wczesnym procesie socjalizacji.

2. Zmiana postawy polega na zmianie siły.

3. Zmiana postawy dot. zmiany znaku.

Procesy zmiany postaw:

1. Uleganie - polega na tym, że dana osoba akceptuje jakiś wpływ, ponieważ ma nadzieję wywołania pozytywnej reakcji innej osoby czy też grupy. Chcąc w ten sposób uzyskać określoną nagrodę, czy też uniknąć kary.

2. Identyfikacja - jest to akceptacja przez jednostkę danego wpływu, ponieważ chce ona uzyskać lub otrzymać satysfakcjonujący związek z innym człowiekiem lub grupą, przez co akceptuje nową postawę ponieważ jest ona elementem tego zjawiska.

3. Internalizacja - występuje wtedy gdy akceptuje się jakiś wpływ, ponieważ jego treść jest sama w sobie nagradzająca, a to dla tego że jest zgodna z systemem wartości człowieka.

Schemat zmiany postawy:

Instytucja społeczeństwo

Nadawca przekaz kanał odbiorca

Nadawca (skuteczny) - gdy pod wpływem jego zabiegów u odbiorcy kształtuje się postawa zbliżona do postawy nadawcy. Cechy nadawcy: wiarygodny, kompetentny, powinien być autorytetem, wtedy potęguje swoja skuteczność.

Przekaz (skuteczny) - może mieć charakter racjonalny lub emocjonalny, może być jednostronny lub dwustronny.

SOCJALIZACJA (wychowanie)

Mechanizm transmisji międzypokoleniowej:

Nadawca PrzekazKanałOdbiorca

Mechanizmy:

1. Naśladownictwa - opiera się na wyuczonych skojarzeniach, jest to odtwarzanie wzorca.

2. Modelowanie - przejmuje pewne symboliczne równoważniki zachowań modela. Różni się od naśladownictwa tym, że zachodzą próby zrozumienia zachowań modela. Cechy modela:

1. Kompetencja (łatwość nawiązywania kontaktów)

2. Wysoka pozycja społeczna

3. Możliwość dysponowania dużymi środkami pieniężnymi.

4. Czynny udział w procesie wychowawczym

5. Skutki wpływu modela (pozytywne)

3. Identyfikacja - pojawia się chęć bycia takim samym jak bohater na którym się wzorujemy.

Funkcje kary:

1. Ograniczająca - ma za zadanie zapobiegać występowaniu zachowań społecznie nie akceptowalnych.

2. Wychowawcza - polega na karaniu za zachowania naganne, a nie karaniu za zachowania dozwolone.

3. Motywacyjna - ma powodować unikanie zachowań nie aprobowanych.

Kryteria stosowania kary

1. Kara musi być właściwa i dostosowana do wieku rozwojowego. Człowiek musi być w stanie zrozumieć to, za co został ukarany.

2. Kara musi spełniać trzy wymienione wcześniej funkcje.

Kara cielesna łączy się najczęściej z gniewem dorosłego, a nie z popełnionym czynem.

Skuteczne warunki stosowania kar cielesnych:

1. Karę należy wymierzyć w trakcie czynności lub bezpośrednio po.

2. Jeżeli nie można dziecku inaczej zakomunikować zakazu

3. Kara musi być adekwatna do czynu.

Istotne elementy właściwej kary:

1. Kara musi być odpowiednia do wykroczenia, i powinna nastąpić bardzo szybko po jego popełnieniu.

2. Kara musi być konsekwentna

3. Forma kary musi być bezosobowa

4. Kara musi motywować do zachowań pro społecznych

5. Karze musi towarzyszyć wyjaśnienie przyczyn

6. Kara musi prowadzić do wyrzutów sumienia

7. Kara nie może upokarzać dziecka

NAGRODY

Funkcje nagród:

1. Wychowawcza - wzmacniane zachowanie akceptowane, pokazując w ten sposób drugiemu człowiekowi jakie zachowania są społecznie użyteczne.

2. Wzmacniająca - powtarzanie „dobrych” wzorów

3. Motywacyjna - motywuje do wykonywania zachowań akceptowalnych

Rodzaje nagród:

1. Uznanie społeczne - polega na społecznym docenieniu wysiłku drugiego człowieka.

2. Prezenty

3. Specjalne traktowanie - sposób zachowania wobec osoby nagradzanej który odbiega od schematów życia codziennego

Mechanizm społecznego uczenia się (WARUNKOWANIE KLASYCZNE) -J. Pawłow

1 etap eksperymentu: B_B R_B B_B -bodziec bezwarunkowy

2 etap eksperymentu: B_B+B_OR_B R_B - reakcja bezwarunkowa

3 etap eksperymentu: B_OB_WR_W B_O - bodziec obojetny

„TRUDNA SYTUACJA” - ma miejsce wtedy gdy zostaje zaburzona równowaga między poziomami trudności zadania, możliwościami człowieka, oraz zew. I wew. Warunkami realizacji zadania. W wyniku pojawienia się „TS” następuje zakłócenie regulacji relacji człowieka z otoczeniem. Przedłużająca się „TS” (nie rozwiązana) doprowadza do stresu.

Zadanie (cel) ~ M(możliwości) ~ W (warunki z,w)

Rodzaje sytuacji trudnych:

1. Zagrożenie

2. Przeciążenie - wykonywana czynność jest na granicy własnych możliwości

3. Zaburzenie - gdy pojawia się jakiś czynnik uniemożliwiający prawidłowe wykonanie zadania.

4. de prywacja - (pozbawienie czegoś, utrata) człowiek traci cos lub kogoś trwale.

MOTYWACJA - zespół czynników umożliwiających celowe działanie.

Właściwości motywacji:

• kierunek dążeń (jest określony przez cel lub przez stan człowieka)

• siła dążeń - większa lub mniejsza zdolność do wyłączenia konkurencyjnych dążeń

MOTYW - stan wewnętrzny charakteryzujący się poczuciem nie spełnienia i gotowością do podjęcia aktywności (nazywany też napięciem motywacyjnym). Poprzez zrealizowanie zadania, celu napięcie motywacyjne ulega redukcji.

Dwa prawa motywacji (tw. Yarkesa-Dodsona)

1. W miarę wzrostu motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, a następnie następuje spadek.

2. Im zadanie jest łatwiejsze tym lepsze osiągniemy wyniki przy dużym natężeniu motywacji. Im zadanie jest trudniejsze, tym dla sprawności działania lepsze jest małe natężenie motywacji.

Rozwiązywanie problemów

Problem - rodzaj zadania (sytuacji), którego człowiek nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy. Trzy rodzaje problemów:

1. orientacyjne - powstające w trakcie zdobywania informacji

2. Decyzyjne - gdy dysponujemy zbyt małą wiedzą do podjęcia decyzji

3. wykonawcze - utrudnienie pojawia się podczas podejmowania decyzji.

Fazy rozwiązywania problemów

1. Dostrzeżenie problemu (zadania do wykonania)

2. Analiza sytuacji problemowej (posiadanych informacji w sytuacji początkowej, w zestawieniu celu czy też naszych oczekiwań)

3. Wytworzenie pomysłów rozwiązania (pojawiają się pomysły, wynalazki)

4. Weryfikacja - sprawdzenie i ocenienie pomysłów.

5. Powrót do fazy 3 lub 2.

Czynniki utrudniające wykonanie zadania:

1. Zasada stałości - schematy, nawykowe reakcje

2. Brak nastawienia badawczego (wychowanie)

3. Efekt emocjonalny lub ojcowski - przywiązanie do „pierwszego” i często błędnego pomysłu

Temperament

Układ względnie trwałych cech zachowania się i procesów psychicznych jednostki uwarunkowanych przez: wrodzoną organizację, właściwości człowieka. Cechy temperamentu: siła i szybkość reakcji, aktywność, ruchliwość, podatność na zmęczenie.

Typologia (typ z grek. wzór PLATON) - klasyfikacja i charakterystyka typów

	Hippokrates			Galenus	Pawłow
1	Powietrze	krew	lekkomyśność	Sangwinik	Silny ale zrównoważony
2	Woda	flegma	Lenistwo	Flegmatyk	Silny, powolny
3	Ogień	Żółć żółta	Gwałtowność	Choleryk	Silny typ układu nerwowego z przewagą procesu pobudzenia nad hamowaniem
4	Ziemia	Żółć czarna	Smutek	Melancholik	Słaby typ układu nerwowego

POTRZEBY

Potrzeba powstaje na podłożu zaburzenia równowagi między organizmem a środowiskiem i wynika często z braku czegoś co sprawia, że organizm nie może normalnie funkcjonować.

Pobudzenie potrzeby ma miejsce wtedy, gdy między oczekiwaniami jednostki a zaistniałą sytuacją powstaje dysonans (rozbieżność). Jednostka dąży do zlikwidowania rozbieżności, czyli do zaspokojenia potrzeby.

Podział (podstawowy) potrzeb (dwie grupy):

1. Potrzeby pierwotne bądź podstawowe (biologiczne)

2. Potrzeby wtórne (psychiczne)

Hierarchiczna teoria potrzeb (A. Masłow) - pięć poziomów:

1. 
   
   biologiczne 5

2. 
   bezpieczeństwa

3. szacunku i miłości 4

4. 
   
   osiągnięć i prestiżu 3

5. 
   samorealizacji 1

GRUPY

Def: Aby kilka osób tworzyło grupę muszą być spełnione warunki:

1. Między tymi osobami musi być bezpośrednia interakcja

2. Osoby te muszą mieć wspólny cel

3. Muszą istnieć normy

4. Musi istnieć struktura

W tłumie nie ma tych warunków.

CEL Grupy (grupowy): powstaje w wyniku interakcji członków grupy, której ostatecznym efektem jest ustalenie pewnego punktu mającego dla każdego z nich wartość pozytywną. Osiągnięcie tego punktu przez grupę zaspokaja jednocześnie potrzeby wszystkich członków grupy.

UWARUNKOWANIA

1. Im jaśniejszy jest cel grupy i sposób realizacji tym jednostki chętniej wykonują przydzieloną pracę

2. Im większa była jasność celu - tym mniej napięć przeżywała jednostka w związku z wykonywaną pracą

3. Im jaśniejszy był cel i drogi do niego prowadzące, tym mniej odczuć wrogich przeżywała jednostka przy pracy grupowej

4. Im jaśniejszy cel, tym bardziej jednostka czuje się związana z grupą zadaniową.

5. Jasny i precyzyjny cel wpływa na spełnianie przez jednostkę poleceń grupy.

Normy grupowe

1. Społeczne - określają w jaki sposób powinien zachowywać się uczestnik danej społeczności czy też grupy.

2. Kulturowe - są to przepisy określające zachowanie ludzi będącymi uczestnikami danej kultury.

Role społeczne

Do tych ról przypisany jest sposób zachowania.

Funkcje norm:

1. Normy przyczyniają się do osiągnięcia celu grupy

2. Normy pozwalają się utrzymać w grupie.

Normy formalne (kodeksy, nakazy, regulaminy, zakazy itp.) i nie formalne (zwyczajowe)

Struktury grupowe:

Jest to układ powiązanych ze sobą pozycji w grupie i ma charakter hierarchiczny. Jest kilka rodzajów struktury grupy:

1. Struktura władzy

2. struktura socjometryczna

3. struktura komunikowania się

4. struktura awansu

Struktura nie formalna - dobór na zasadach: tych lubimy, a tych nie lubimy

Badanie socjometryczne (wg. Moreno):

A B para

A B C łańcuch

A B

klika

C D

STYLE ZARZĄDZANIA

1. Styl autokratyczny - konflikty, napięcia stres, hamuje decyzje pracownika

2. Demokratyczny - Decyzje szefostwa firmy są uzgadniane i analizowane z pracownikami firmy, dokładny cel, odpowiedzialność ponosi szef firmy.

3. Liberalny - nie ma osoby podejmującej decyzje, brak celu pracy, szef firmy nie różni się od pracowników, Praca „leży”. Pojawiają się napięcia i wyłania się lider nie formalny, dąży do przejęcia władzy w firmie.

Nie świadomość

Swiadomość

Styk podświadomości

---