ORGANIZACJA ZAJĘĆ I ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS NAUCZANIA PŁYWANIA
Miejsce nauczania. Nauczanie pływania można organizować na: -pływalniach krytych, -pływalniach otwartych, -na wodach śródlądowych i morskich posiadających wyznaczone akweny do pływania (kąpieliska). Najbardziej odpowiednim miejscem są pływalnie kryte, gdzie temp. wody wynosi 26-28 stopni. Nauczanie pływania dla początkujących należy prowadzić na wodzie sięgającej uczniowi do klatki piersiowej.
Formy organizacyjne nauczania. W zależności od obiektu nauczanie może odbywać się w formie: -pojedynczych lekcji pływania prowadzonych systematycznie w ciągu roku, -kursu trwającego od kilku do kilkunastu dni.
Ze względów bezpieczeństwa lekcje pływania mogą odbywać się w grupach do 15 osób pod nadzorem jednego nauczyciela. Na wodach otwartych wypływając poza obręb kąpieliska, należy zabezpieczyć ratownika i asekuracją z łodzi wiosłowych lub motorowych w liczbie co najmniej jedna łódź na 5 osób. Czas trwania lekcji uzależniony jest od wieku, sprawności i umiejętności ruchowych uczniów, temperatury wody i powietrza i może wynosić od kilkunastu minut dla początkujących do kilkudziesięciu minut dal zaawansowanych. Zaleca się tworzenie grup (klas) jednorodnych pod względem wieku i umiejętności. Organizacja zajęć w grupie będzie zależeć od różnych czynników między innymi od: -celów i zadań nauczyciela, -osobowości nauczyciela, -wieku, płci, umiejętności pływackich, stanu liczebnego, osobowości uczniów, -warunków pracy (rodzaj i stan urządzeń, przybory, temp. wody i powietrza). Formy organizacji: 1.Frontalna dla całej klasy- stosowana w nauczaniu zespołowym zwłaszcza w fazie początkowej, kiedy pokazy i objaśnienia kierowane są do wszystkich uczniów. Zalety: poczucie wspólnoty, jedność nauczania, skrócenie czasu nauczania, wszyscy uczniowie ćwiczą, ułatwiona organizacja, optymalne wykorzystanie miejsca, łatwa kontrola. 2.Grupowa (podział klasy na grupy) -szczególnie wskazana w fazie doskonalenia i treningu, jak również w nauczaniu metodą stacyjną. Stosunkowo łatwe prowadzenie, uwaga i intensywność pracy są lepsze niż w formie frontalnej, motywacja przez poczucie wspólnoty. 3.Indywidualna -często stosowana jako indywidualna instrukcja treningowa lub specjalne ćwiczenia poprawiające błędy. Możliwość traktowania szczególnych problemów, nauczanie dostosowane do każdego ucznia, brak problemów organizacji miejsca. Wybór odpowiedniej formy organizacji ma znaczny wpływ na efekty nauczania i uczenia się, wpływają bezpośrednio na: -zdyscyplinowanie grupy, -poczucie bezpieczeństwa u uczniów, intensywność ćwiczeń i natężenie lekcji, możliwość poprawienia błędów.
Na pierwszych lekcjach oswajających z wodą, wskazane jest aby nauczyciel przebywał wraz z dziećmi w wodzie. Nauczyciel przez swoją obecność w wodzie wzbudza u uczniów pewność siebie i zmniejsza lęk. W odniesieniu do pozostałych lekcji wskazane jest prowadzenie zajęć z lądu z uwagi na lepszą widoczność całej grupy, słyszalność, a tym samym również efektywność oddziaływań nauczyciela na ucznia. Ustawienie uczniów w trakcie pierwszych lekcji tworzyć należy w kierunku wody płytkiej wykonując ćwiczenia od strony głębszej ku płytszej.
Opiekun i nauczyciel pływania. Opiekun doprowadza uczniów na pływalnię, a po zakończeniu lekcji do szkoły lub na wyznaczone miejsce. Nauczyciel pływania bezpośrednio naucza dzieci. Między nimi musi istnieć współpraca w trakcie organizacji i przeprowadzenia każdej lekcji pływania, szczególnie w zakresie bezpieczeństwa uczniów jak również udzielania im pomocy w różnych sytuacjach. Nauczyciel pływania, lekcje powinny być prowadzone przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i umiejętności do prowadzenia nauczania pływania, a więc: -trenerów i instruktorów, -nauczycieli wf, posiadających dyplom ukończenia uczelni AWF, -ratowników WOPR, którzy ukończyli odpowiedni kurs do prowadzenia nauczania pływania. Obowiązki nauczyciela pływania: 1)opracowanie programu, 2)sprawdzenie miejsca ćwiczeń, oznakowania, stanu technicznego, 3)przygotowanie i przemyślenie każdej lekcji pod względem merytorycznym, metodycznym i bezpieczeństwa, 4)wyegzekwowanie zaświadczeń lekarskich od uczniów, 5)przygotowanie przed lekcją odpowiednich przyborów i pomocy dydaktycznych, 6)realizowanie założonych celów lekcji zgodnie z programem nauczania i wychowania, 7)stała obecność w miejscu ćwiczeń, 8)natychmiastowe reagowanie na każdy sygnał wzywania pomocy, 9)sprawdzanie stanu liczebnego grupy wchodzącej i wychodzącej z wody, stała kontrola wzrokowa, 10)zachowanie ostrożności podczas nauczania skoków do wody, ćw. na głębokiej wodzie i pod wodą, 11)znajomość zasad i umiejętność ratowania tonących oraz udzielania pierwszej pomocy, 12)przekazanie po lekcji grupy opiekunowi, 13)po zakończeniu lekcji sprawdzenie wzrokowo całego dna pływalni.
Ponadto powinien na wstępie zapoznać uczniów z regulaminem pływalni oraz egzekwować bezwzględne posłuszeństwo i dyscyplinę na zajęciach.
Regulamin. W obiekcie na którym prowadzone jest nauczanie powinien znajdować się: -regulamin pływalni krytej, lub kąpieliska lub pływalni odkrytej, -regulamin kąpieli, -odpowiedni sprzęt ratunkowy i pomocniczy(koła ratunkowe z linką długości 25m i średnicy 6-7mm, żerdzie długości co najmniej 4m, rzutki ratunkowe), apteczka pierwszej pomocy medycznej. Należy również zapewnić bezpośrednią łączność telefoniczną z pogotowiem ratunkowymi jednostka policji.
Zasady higieniczno-zdrowotne. Wskazówki dla nauczyciela: -dopuszczać do zajęć w wodzie osoby zbadane przez lekarza i posiadające pisemne zaświadczenie lekarskie. Każde przeciwwskazanie lekarskie musi być kategorycznie respektowane przez nauczyciela, -przeziębienia, zapalenia oczu i uszu, rany i zakażenia skórne, a także inne objawy złego samopoczucia ból brzucha czy głowy, eliminują z udziału w zajęciach, -w razie objawów zziębnięcia należy wysłać osobę pod ciepły prysznic i kazać się ubrać, -jeżeli temp. wody jest poniżej 19 stopni należy skrócić zajęcia i uzupełnić je grą czy zabawą na lądzie, -unikać pozostawiania uczniów w mokrym kostiumie bez ruchu zwłaszcza jeśli powietrze jest chłodne, -stale kontrolować liczbę uczniów. Dla uczniów. Każdy uczeń powinien być wyposażony w: mydło lub szampon, duży ręcznik, klapki, strój kąpielowy, czepek pływacki, okularki pływackie, zaciski do nosa, krem do twarzy i ciała. Przed wejściem na pływalnię uczeń powinien: -załatwić potrzeby fizjologiczne korzystając z WC, -umyć mydłem całe ciało pod natryskiem kończąc obmyciem się chłodna wodą, -nie wchodzić do wody w stanie spoconym, -zbadać temperaturę wody, -nie popychać się, -wyjąć gumę do żucia, -nie biegać wokół pływalni.
Pływanie na wodach otwartych i pływalniach odkrytych. Przejście z płytkiej na głęboka część pływalni czy kąpieliska musi być dobrze oznakowane i widoczne. Ubezpieczać stale grupę, praca w grupach ułatwia to zadanie. Unikać miejsc nieznanych i wodorostów. Ubezpieczać wszystkich łodzią pływających wpław na jeziorze lub podczas pływania wytrzymałościowego lub na długim dystansie. Sprzęt ratunkowy zabrać do łodzi. Wykluczyć próby nurkowania bez specjalnego ubezpieczenia, tylko w wodzie czystej do klatki piersiowej wzdłuż brzegu.
Skoki. Gwarancją bezpieczeństwa skaczących jest surowe przestrzeganie przez nich dyscypliny oraz właściwe kierowanie przez nauczyciela zespołem ćwiczących. Nauczyciel powinien doskonale widzieć skaczących, kontrolować ich zachowanie, wyznaczać kolejność skaczących oraz określać rodzaj wykonywanego skoku. Oznacza to, że skacze tylko jedna osoba (nigdy grupowo),asekurowana przez dobrego pływaka lub ratownika od strony wody, bądź nauczyciela wyposażonego w żerdź ratowniczą od strony lądu.
Uwzględniając głębokość wody przed każdym skokiem. Głębokości min.: skok z bloku startowego 140cm, bez bloku 130cm, wchodzenie do wody z brzegu pływalni 220cm, skok na główkę z trampoliny 1m - 3,50m, z trampoliny 3m - powyżej 380cm. Zabezpieczyć uczniów przed każdym skokiem tak, aby nie była możliwa żadna kolizja z pływającymi. Podczas nurkowania nie nurkować bez ubezpieczenia, obserwować nurkującego pod wodą aż do jego wynurzenia.
Warunki i zasady bezpieczeństwa. Warunki bezpieczeństwa regulują następujące akty prawne: 1)Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny w miejscach publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. 2)Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 roku w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób pływających kapiących się i uprawiających sporty wodne.
Za wszelkie niedociągnięcia w zakresie bezpieczeństwa nauczyciel pływania odpowiada z Kodeksu Prawa Karnego i Kodeksu Prawa Cywilnego.
PRZEZWYCIĘŻANIE LĘKU PRZED WODĄ
Postępowanie nauczyciela pływania wymaga od niego przestrzegania określonej kolejności działań. Można je sprowadzić do następujących czynności: 1)Zapobieganie sytuacjom lękotwórczym. Gwałtowne działanie nauczyciela, nie do końca przemyślane ćwiczenia, zimna i głęboka woda - to wszystko na pierwszych lekcjach może powodować niechęć dziecka do zajęć i wyzwalać lęk przed wodą. Szczególnie lękotwórczo działają sytuacje, w których woda zalewa dziecku twarz uniemożliwiając oddychanie, najsilniejszą reakcję lękową wywołuje brak tlenu. 2)Natychmiastowe rozpoznanie dzieci przejawiających lęk przed wodą. Pozwoli to już na wstępie nauczania dostosować zadania dydaktyczne do możliwości tych uczniów i zmniejszyć uczucie lęku. Metodą tutaj może być rozmowa z dziećmi przed zajęciami oraz obserwacja. Dzieci lękliwe będą się ustawiać na końcu grupy będą się chować, unikać wykonania pewnych zadań, niektóre będą płakać lub odmówią wejścia do wody. 3)Indywidualne podejście do dzieci, u których wystąpił lęk. Indywidualizacja zadań oraz indywidualny, osobisty kontakt z uczącym się pozwala na kształtowanie u niego mechanizmów redukujących lęk. Czasowe i przestrzenne zbliżanie się do przyczyny lęku powoduje oswojenie z zagrożeniem, pobudza do walki z zagrożeniem, wzmacnia odwagę i nie paraliżuje podczas wykonania zadań. Odporność psychiczną można kształtować przez odwracanie uwagi od czynnika wywołującego lęk i koncentrowaniu się na zadaniu, przez ćwiczenia oddechowe, trening relaksacyjny i zabawy. 4)Określenie przyczyn wystąpienia lęku. Lęk jest na ogół uczuciem obawy przed czymś nieokreślonym, tajemniczym. Uczeń boi się wody, dlatego że jej nie zna i jej nie rozumie, nie wie co go czeka po wejściu do wody. Jest to lęk, który może się przerodzić w strach przed utonięciem. Kolejna przyczyna mogą być przykre przeżycia związane z wodą, własne lub innych osób. Źródłem lęku są też sytuacje na lekcji, takie jak: zalewanie twarzy wodą, wlewanie się wody do ust i do nosa, utrata równowagi, utrata kontaktu z podłożem, uderzenie o wodę podczas skoków. 5)Rozładowanie napięcia przez ograniczenie wpływu przyczyn lęku. Sytuacje lękotwórcze powstają nie tylko na samej pływalni, ale i w szkole, często nawet w domu, w obrębie rodziny, w każdych warunkach życia społecznego. Zaradzić im można jedynie dzięki profilaktyce i to we współpracy ogniw odpowiedzialnych za wychowanie zdrowotne dzieci i młodzieży. 6)Wyjaśnienie dziecku przyczyn jego niepokoju. Należy przede wszystkim przekonywać i wyjaśniać dziecku, że wywołane zagrożenie już nie istnieje, że niema się czego bać. Trwa to czasem bardzo długo, wymaga cierpliwości i konsekwencji. Podczas zajęć należy stworzyć dziecku możliwość samodzielnego sprawdzenia, że zagrożenie, którego się obawiało, nie jest tak wielkie, a może nawet nie istnieje. 7)Zapewnienie dziecku bliskiego kontaktu w wodzie z zaufana osobą. Dzieci te powinny mieć świadomość więzi z grupą. Często właśnie poczucie samotności jest źródłem lęku. Rówieśnicy mogą bardzo skutecznie pomóc koledze w przełamaniu lęku, gdy on się z nimi identyfikuje i ma do nich zaufanie. Osoba którą dziecko darzy zaufaniem powinien być nauczyciel pływania lub ratownik. 8)Zastosowanie atrakcyjnych przyborów pływackich. Siła pozytywnych emocji wywoływanych przez przybory pływackie musi być większa niż siła emocji lękowej. Przybory muszą być atrakcyjne, estetyczne, najlepiej w formie zabawek, zestawów do gier zespołowych w wodzie, do konstruowania. 9)Stosowanie wesołych, ciekawych i bezpiecznych zabaw w wodzie. Dzięki zabawom można przezwyciężyć lęk, lecz tylko wówczas, gdy zainteresujemy nimi dzieci bojące się wody. Nauczyciel musi mieć pewność, że dzieci autentycznie się bawią, a nie są do zabawy przymuszane. Radość z zabawy jest subiektywnym odczuciem każdego dziecka. 10)Rezygnacja z nauczania pływania dziecka, które przejawia zbyt silny lęk przed wodą. Dzieci takie maja szczególny typ osobowości, reagujący nieadekwatnie do zagrożenia, określany jako osobowość lękowa. Głównym zadaniem nauczyciela w takich sytuacjach jest przekonanie dziecka, że nie musi wcale wchodzić do wody. Ważne jest tylko aby systematycznie przychodziło na zajęcia. Kiedy dziecko przestanie przychodzić na zajęcia to stracimy szansę prowadzenia jakichkolwiek działań pedagogicznych. Przez bierny udział w zajęciach utrzymuje ono kontakt z pływalnia, z kolegami a zwłaszcza z nauczycielem. Taki uczeń może aktywnie pomagać nauczycielowi w prowadzeniu lekcji, czuje się wtedy doceniony i bardzo ważny. Obserwując zadowolenie swoich kolegów oswaja się z sytuacja która go przerażała.
Nie wolno stosować silnych metod ingerujących w osobowość dziecka, lepiej dać spokój i czas niż wywołać jeszcze większy stres. Kształtowanie i rozwijanie pozytywnych emocji ucznia jest pośrednim celem uczenia się i nauczania pływania. Wzmocnienia emocjonalne przyśpieszają proces uczenia się i utrwalają jego skutki. Przezwyciężanie lęku wymaga bowiem wolniejszego tempa nauczania, ostrożności w postępowaniu z uczącym się a także czasu i spokoju. Pomocne będą poniższe warunki: -estetyczne i atrakcyjne miejsce zajęć, -znajomość środowiska wodnego, -poczucie bezpieczeństwa uczących się, -zaufanie i akceptacja nauczyciela, -poczucie więzi z kolegami, -przyjemna i spokojna atmosfera na zajęciach, -atrakcyjność stosowanych metod, -umiarkowane trudności w realizowanych zadaniach.
PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI PŁYWACKIE
Adaptacja do warunków fizycznych wody. Jednym z najważniejszych zadań etapu wstępnej adaptacji w nauczaniu pływackich czynności ruchowych będzie poznanie przez ćwiczących cech środowiska wodnego. Polega ona na zapoznaniu się: 1) z pozornym zmniejszeniem ciężaru ciała, Siła wyporu działająca w środowisku wodnym powoduje, iż ciężar ciała pływaka ulega pozornemu zmniejszeniu tyle, ile waży woda wyparta przez to ciało (prawo Archimedesa). Siła wyporu jest szczególnie odczuwana przez dziecko ćwiczące w wodzie, gdyż ciężar właściwy jego ciała jest bardzo niewielki, toteż jest ono wypierane przez wodę do góry z dużą siłą. Mimo oparcia się o dno jest ono wciąż wypierane do góry, stąd przy przypadkowym przewróceniu się dziecka nie oswojonego z wodą może dojść do paniki lub zachłyśnięcia się wodą. 2) ze zmianą gęstości środowiska, i zwiększonym oporem wody, (około 820 razy niż powietrza) zwiększona gęstość powoduje znacznego oporu czołowego, odczuwanego przy każdym ruchu pod powierzchnią wody. Dziecko ćwiczące w wodzie zauważa, że w nowym środowisku trudno szybko chodzić i biegać, także nie można pod wodą klaskać ani mocno uderzać ręką. Po pewnym czasie uczeń stwierdza, że wiosłujące ruchy ramion z przodu w tył pomagają w chodzeniu. Uczymy tutaj przyjmowania pozycji opływowej w wodzie, stwarzającej warunki minimalizacji oporu czołowego. 3) ze zwiększonym ciśnieniem wody, Ciśnienie wody najbardziej odczuwane jest podczas nurkowania. Nawet na małej głębokości u osoby nie zaadoptowanej woda może powodować ból uszu wywołany jej naciskiem na błonę bębenkową. Powoduje to również zmianę warunków oddychania pod względem biochemicznym i funkcjonalnym. 4) z falowaniem wody, występuje na większych akwenach, fale mogą utrudniać lub często uniemożliwiać naukę pływania nie tylko ze względu na powstający u ucznia lęk przed nimi oraz zalewanie ust i nosa, ale też dlatego, że kołysząc ciało nie pozwalają pływakowi przyjąć poziomej pozycji w wodzie. 5) ze zmianą warunków równowagi ciała, Poziome położenie ciała w wodzie, jakie przyjmuje pływak, powoduje zmianę czucia kinestetycznego, kształci zmysł równowagi i czucie mięśniowo-stawowe. 6) ze zmianą warunków termicznych. Woda dzięki dużemu przewodnictwu cieplnemu (około 25 razy większe niż powietrze) jest dla organizmu człowieka przede wszystkim bodźcem termicznym. Znaczne ochładzanie ciała, z jakim się spotyka organizm podczas przebywania i ćwiczeń w wodzie, stawia przed nim trudne zadanie utrzymania stałej temperatury. Siła działania wody jako bodźca termicznego zależy od: -różnicy temperatur między powierzchnia skóry a wody, -gwałtowności oddziaływania, -szybkości oddziaływania, -czasu trwania działania, -wielkości powierzchni ciała, -miejsca oddziaływania na skórę, -powtarzalności, -osobniczych właściwości ustroju. U wielu pływaków stwierdza się cechy zahartowania, obniża się punkt zerowy tzw. Ciepłota obojętna.
Adaptacja wstępna ma więc na celu przede wszystkim usunięcie barier hamujących, nawiązanie właściwego kontaktu dydaktycznego między nauczycielem a uczniem, jak też przyzwyczajanie do nowego, specyficznego środowiska, a więc między innymi wzmocnienie odporności na bodźce termiczne i mechaniczne. Najbardziej skutecznymi, celowymi i odpowiednimi formami adaptacji są: zabawy i gry, elementarne skoki do wody, pierwsze próby leżenia na wodzie, próby kontaktów twarzy z wodą, przyzwyczajanie dzieci do panujących w wodzie stanów nieważkości.
Ćwiczenia pierwszego etapu uczenia się i nauczania pływania: 1. Opanowanie podstawowych czynności ruchowych w środowisku wodnym, 2. Zanurzanie twarzy, otwieranie oczu, orientacja pod powierzchnią wody, 3. Opanowanie specyficznego oddychania w środowisku wodnym, 4. Zapoznanie z wyporem wody, 5. Opanowanie leżenia na piersiach i grzbiecie, 6. Wykonanie elementarnych skoków do wody, 7. Opanowanie poślizgów na piersiach i grzbiecie, 8. Opanowanie ruchów kończyn dolnych podczas pływania na piersiach i grzbiecie, 9. Pływanie elementarne: pływanie elementarne na grzbiecie, żabka szkolna, pływanie elementarne na piersiach „pieskiem”.
HYDROFIZYKA
Przewodnictwo cieplne wody jest 25-krotnie większe niż powietrza. Pojemność cieplna jest to stosunek ilości ciepła pobranego przez organizm do wywołanego tym przyrostu temperatury. Poj. cieplna wody jest 4 razy większa niż powietrza. Gęstość wody jest około 770 razy większa niż powietrza, przy naturalnym ciśnieniu i temp. 15 stopni. Wzrost głębokości o każde 10m powoduje zwiększenie ciśnienia o 1 atmosferę.
Prawa fizyki. Ciało zanurzone w wodzie podlega podstawowym prawom hydrostatyki i hydrodynamiki. I zasada dynamiki Newtona - (zasada bezwładności) jeżeli na ciało nie działają żadne siły lub siły się równoważą, to ciało trwa w spoczynku lub porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym. II zasada dynamiki Newtona -przyspieszenie ciała jest proporcjonalne do przyłożonej siły i odwrotnie i odwrotnie proporcjonalne do jego masy. III zasada dynamiki Newtona - (zasada akcji i reakcji) każdemu działaniu odpowiada mu równe, lecz skierowane przeciwnie działanie. Prawo Archimedesa - ciało zanurzone w cieczy traci pozornie na ciężarze tyle, ile waży ciecz wyparta przez to ciało. Prawo Bernoulliego - wraz ze wzrostem prędkości przepływu cieczy, ciśnienie jakie ona wywiera, spada. Pływalność. Na ciało człowieka zanurzonego w cieczy działają dwie podstawowe siły: siła ciężkości skierowana prostopadle do środka masy Ziemi (pionowo w dół) i siła wyporu działająca przeciwnie do siły wyporu (ku górze). Człowiek nieruchomo zanurzony w wodzie będzie tonął, jeśli ciężar jego ciała będzie większy od ciężaru wody wypartej przez niego. Pływalność - jest to zdolność utrzymania się ciała w równowadze statycznej na powierzchni wody. Zależy ona między innymi od gęstości, ciężaru właściwego i temperatury cieczy. W wodzie o dużej gęstości ciało tego samego człowieka może mieć pływalność dodatnią, a w wodzie o małej gęstości - ujemną. Ciężar właściwy wody waha się od około 1g/mm³ (woda destylowana przy 4ºC) do 1,25g/mm³ (woda o dużym zasoleniu). Im wyższa temperatura wody tym mniejsza gęstość. Pływalność zależy od gęstości ciała człowieka (im mniejsza tym lepsza). Gęstość ciała zależy od stosunku ilościowego tkanek: kostnej, mięśniowej i tłuszczowej, które charakteryzują się rożną gęstością: kości 1,7-1,9 g/mm³, mięśnie 1,04-1,06 g/mm³, tłuszcz o,92-0,94 g/mm³. (powietrze 0,0012 g/mm³). Punkt przyłożenia siły ciężkości leży w wektorowym środku masy ciała, punkt przyłożenia siły wyporu leży w geometrycznym środku ciała człowieka. W praktyce nigdy się nie pokrywają (środek wyporu -żołądek, środek ciężkości - 10cm wyżej). Efektem tego zjawiska jest powstanie momentu obrotowego (do położenia pionowego).
Siły napędowe. Ruch postępowy ciała człowieka w wodzie powstaje w wyniku aktywnych ruchów kończyn pływaka, współdziałania sił mięśniowych i hydrodynamicznych. Związane jest to z wytworzeniem tzw. Siły napędowej. Pod pojęciem tym należy rozumieć wypadkową wszystkich sił wprowadzających ciało pływaka w ruch. Podczas ruchu ciała pływaka rozkład działania siły ciężkości i wyporu zmienia się. Im większa masa zostanie wynurzona tym bardziej maleje siła wyporu (ciało szybciej zanurza się). Lokomocji pływaka w wodzie towarzyszy powstawanie siły oporu wody(R) oraz siły nośnej(Fn) która jest tym większa im szybciej się płynie. W rezultacie wzajemnego oddziaływania kończyn pływaka i wody powstaje miedzy innymi siła ciągu. W celu zwiększenia prędkości pływania należy dążyć do optymalizowania siły ruchów wiosłujących, tempa ich wykonywania, zakresu i precyzji ruchów oraz ułożenia ciała w wodzie. Zmniejszenie oporu czołowego w wodzie można osiągnąć poprzez stosowanie specjalnych kombinezonów i czepków pływackich lub golenie ciała pływaka.
Opór wody. Opór całkowity rozpatrywany jest jako wypadkowa siła hamująca ruch postępowy pływaka. Nie jest ona wielkością jednorodną i można ja podzielić na opór czołowy, tarcia, wirowy i falowy. Siła oporu czołowego jest skierowana przeciwnie do kierunku ruchu. Siła ta zależy m.in. od przekroju poprzecznego ciała pływaka. Powierzchnia przekroju poprzecznego jest najmniejsza, gdy oś długa ciała jest zbieżna z kierunkiem ruchu. Ciało pływaka leży zawsze pod pewnym katem tzw. kątem natarcia (ataku). Kąt natarcia jest zawarty między osią długa ciała a kierunkiem ruchu przechodzącym przez środek ciężkości. Im prędkość większa tym kąt natarcia mniejszy. Opór tarcia zależy od lepkości, gęstości wody, gładkości powierzchni ciała oraz ubioru pływaka. Opór wirowy jest wynikiem różnicy ciśnień wody z przodu i z tyłu ciała pływaka. Mechanizm jego powstawania: strumienie wody opływające ciało, na skutek oporu tarcia o jego powierzchnię, ulegają rozszczepieniu i tworzą różnej wielkości zawirowania wody wzdłuż ciała pływaka. Znane jest również zjawisko „ssania oporowego”, gdzie strumienie rozszczepionej wody kończąc opływanie ciała pływaka łączą się tworząc wiry. W miejscu tym powstaje ujemne ciśnienie, które jest tym większe im większa jest prędkość. Im bardziej wrzecionowaty i gładki kształt płynącego ciała tym oporu wirowe są mniejsze. Opór falowy. Związany jest z wytwarzaniem fal przez ciało pływaka i innych zawodników, a także fal odbitych od ściany pływalni. Jest on szczególnie odczuwalny podczas pływania na zewnętrznych torach oraz na płytkiej wodzie. Prędkość pływania na skrajnych torach jest o 1-2% mniejsza (w zależności od odległości od ściany ) niż na torach środkowych.
BEZPIECZEŃSTWO NAD, NA I W WODZIE
Zajęcia w wodzie ze względu na specyficzne środowisko mogą być potencjalnie niebezpieczne dla uczestników. Przepisy na pływalni i kąpielisku obowiązują zarówno prowadzących zajęcia, jak i osoby przebywające w wodzie. Właściciel obiektu powinien wymagać od organizatorów i instruktorów znajomości przepisów, a ci musza zapoznać z nimi osoby im podległe. Aby zajęcia w wodzie były bezpieczne, musza odbywać się w przeznaczonych do tego celu obiektach - pływalniach krytych, odkrytych, kąpieliskach zorganizowanych i prowizorycznych. Liczba i skład personelu do prowadzenia zajęć i pomocy w nagłych wypadkach powinny być zgodne z przepisami. Normuje to Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 roku w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób pływających kapiących się i uprawiających sporty wodne. Prowadzący zabawy, konkursy i gry powinien wiedzieć, że: kąpieliska mogą być zorganizowane i prowizoryczne. Kąpieliskiem zorganizowanym jest teren położony nad obszarem wodnym, z plażą, na stale przystosowanym do kąpieli, z wyznaczonymi trwale oznakowanymi strefami kąpieli, wyposażony w urządzenia sanitarne oraz inne urządzenia, jak: pomosty, natryski i szatnie. Kąpieliskiem prowizorycznym jest teren położony nad obszarem wodnym, z plażą, przystosowany do sezonowego wykorzystania, z miejscem do kapieli, prowizorycznie oznakowanym oraz wyposażonym w urządzenia sanitarne. Pływalnią jest obiekt wyposażony w sztuczny zbiornik wodny /basen/ przeznaczony do kąpieli, mający trwałe brzegi i dno, zaopatrywany w wodę przepływową oraz mający urządzenia sanitarne, szatnie i natryski. Pływalnie mogą być kryte i odkryte. Szybkość prądu wody w obrębie kąpieliska zlokalizowanego nad wodami bieżącymi nie powinna przekraczać 1m/sek. Dzieci do lat 7 mogą korzystać z kąpieli wyłącznie pod opieką i nadzorem osób pełnoletnich. Do obowiązków kierowników kolonii, obozów i innych placówek wypoczynku dzieci i młodzieży, których uczestnicy korzystają z ogólnodostępnych kąpielisk i pływalni, należy: -zapoznanie uczestników z regulaminem danego kąpieliska lub pływalni oraz czuwanie nad jego ścisłym przestrzeganiem, -uzgodnienie z kierownikiem kąpieliska lub pływalni warunków i sposobu korzystania z kąpieliska lub pływalni, zapewniających bezpieczeństwo uczestnikom. Szczegółowe warunki bezpieczeństwa: -każde kąpielisko i pływalnia powinny być wyposażone w sprzęt ratowniczy i obsadzone przez wodne służby ratownicze, -korzystanie z kąpieliska może odbywać się w grupach zorganizowanych i indywidualnie, -przez grupę zorganizowaną rozumie się zespół osób uprawiających ćwiczenia ruchowe w wodzie pod nadzorem i kierunkiem instruktora, trenera, nauczyciela lub innej uprawnione osoby, -na zajęciach w zorganizowanych grupach na jedną osobę prowadzącą zajęcia nie może przypadać więcej niż 15 osób. Na każdej pływalni i kąpielisku winny być widocznie wyznaczone strefy dla niemiejących pływać (głębokość mniej niż 120cm). Zakwalifikowanie, na podstawie sprawdzianu praktycznego, do grupy dobrze, słabo lub nie umiejących pływać, powinno być pierwszą czynnością przy prowadzeniu jakichkolwiek zajęć ruchowych w wodzie. W łatwo dostępnym miejscu powinien być umieszczony sprzęt ratowniczy, w ilościach zgodnych z rozporządzeniem. Zasady bezpieczeństwa należy szczególnie przestrzegać na wodach otwartych, kąpieliskach zorganizowanych, zwłaszcza prowizorycznych. Jednym z podstawowych wymogów formalnych, który należy spełnić przed rozpoczęciem zajęć z grupą zorganizowaną jest zaopatrzenie się w ubezpieczenia - zarówno osób pływających (NWW) jaki instruktora (OC).
Temperatury wody: 4-14ºC - zakaz kąpieli, 15-19 ºC - zimna, 26-28 ºC - na pływalni, 29-32 ºC - dla dzieci, >37 ºC - ciepła lub gorąca.
PRZEPISY
Na pływalni 25 m w czasie rozgrywania zawodów powinno przebywać 20 sędziów oraz sekretariat. Na pływalni 50 m sędziowie w liczbie 24 oraz sekretariat. Sędzia główny daje sygnał pływakom poprzez serię krótkich gwizdków zapraszających do zdjęcia ubrania, po nim następuje długi gwizdek sygnalizujący zajęcie miejsca na platformie lub w wodzie, zależnie od rozgrywanej konkurencji. Potem przez wyciągnięcie ręki daje znak starterowi, że pływacy są pod kontrolą startera. Sędzia główny ma prawo dyskwalifikować zawodników, a dyskwalifikacja następuje po drugim naruszeniu przepisów (przedwczesnym starcie). Starter daje sygnał do startu poprzedzając to komendą „na miejsca”, stojąc wzdłuż pływalni w odległości 5m od krawędzi startowej pływalni, wyjątek: w stylu grzbietowym stoi na przedłużeniu linii startu. Sędziowie celowniczy usytuowani są na podniesionych miejscach na przedłużeniu linii zakończenia wyścigu.
Zawody rozgrywane są: na basenie 50m (IO): styl dowolny- 50, 100, 200, 400, 800, 1500m; grzbietowy- 100, 200m; klasyczny- 100, 200m; motylkowy- 100, 200m; zmienny- 200, 400m; sztafeta dowolnym- 4x100, 4x200m; sztafeta zmiennym- 4x100. Na basenie 25m: dowolny- 50, 100, 200, 400, 800, 1500m; grzbietowy- 50, 100, 200m; klasyczny- 50, 100, 200m; motylkowy- 50, 100, 200m; zmienny- 100, 200, 400m; sztafety j.w.
Składowe wyścigu pływackiego: strefa startu - 15m, strefa nawrotu - 15m, strefa finiszu - 5m, strefa czystego pływania - 30m (dys. 50m).