22.02.2009

BIBLIOGRAFIA:

Susz, Szcześniak, Filozofia nauki

Nachmias, Metody badań społecznych

METODOLOGIA jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej.

Klasycznie wyróżnia się metodologie:

• nauk ścisłych;

• nauk przyrodniczych;

• nauk społecznych.

Metodologia to nauka o nauce, czyli metanauka.

W zakres ogólnej metodologii nauk wchodzą dwojakiego rodzaju zainteresowania:

• czynnościami poznawczymi badań naukowych;

• wytworami owych czynności poznawczych.

Badania nad czynnościami poznawczymi, jak i wytworami tych czynności mogą być prowadzone w dwojaki sposób, co daje podstawy do wyróżnienia dwu sposobów badań metodologicznych:

• metodologia opisowa - ogranicza się do opisu czynności poznawczych oraz ich wytworów,

• metodologia normatywna - stara się zestawić normy poprawnego postępowania naukowego i wskazywać na stopień rozwoju danej nauki.

WIEDZA - wszelka forma poznawania, całokształt informacji pozostających ze sobą w określonym (luźnym bądź systemowym) układzie będącym efektem poznania.

Rodzaje wiedzy ludzkiej:

• potoczna (zdroworozsądkowa) - związana z codziennym zmaganiem się m.in. z przyrodą, w celu zaspokojenia potrzeb; jest produktem działalności ludzkiej dotyczącej przyrody, społeczeństwa, czy psychiki. Kryterium wiedzy potocznej jest zdrowy rozsądek, który jednak nie może być daleki od prawdy obiektywnej, zwłaszcza jeśli dotyczy zakresu spraw społecznych;

• artystyczno-literacka - związana z człowiekiem, jego naturą, światopoglądem i systemem wartości; ponieważ świat duchowy nie jest przedmiotem badań naukowych, wiedzę na jego temat próbuje gromadzić literatura i sztuka; wiedza ta przybliża prawdę o człowieku za pomocą konkretnych obrazów, a dokładniej ich zmysłowych przedstawień;

• spekulatywna - dotyczy nieempirycznej rzeczywistości, w większym stopniu nie poddającej się nawet obserwacji potocznej (np. filozofowie intuicjonizmu uważali, że intuicja może być źródłem poznania; wiedza ezoteryczna, Pitagorasa koncepcja rozwijania trzeciego oka, New Age);

• racjonalna - związana z poznaniem naukowym;

• naukowa - liczy ponad 2500 lat.

Specyfiką nauki jest to, że wnioski dotyczące rzeczywistości są rezultatem zastosowania metody badawczo-naukowej, przy czym we wnioskach tych znajduje zastosowanie głębsze poszukiwanie przyczyn. Cechę charakterystyczną stanowi również intersubiektywna sprawdzalność - świat jest przedmiotem empirii i badania potwierdzające wnioski można powtarzać. Nauka przyjmuje istnienie obiektywnej rzeczywistości, która jest niezależna od podmiotu badającego (np. realizm ontologiczny - istnieje obiektywna rzeczywistość, realizm gnozeologiczny - rzeczywistość tę można badać). Istnieją jednak takie kierunki, które wątpią w istnienie tej obiektywnej rzeczywistości (np. agnostycyzm).

Istnieją takie kierunki, w których nauka traci autorytet - zanika wiara, że jest to jedyna możliwa wiedza, oparta na empirii. To podmiot kształtuje rzeczywistość, jest ona w ciągłym ruchu, dlatego jest nieprzewidywalna (np. na ruch cząsteczek wpływają emocje).

Sposoby zdobywania wiedzy według Nachmiasów:

• sposób oparty na autorytecie - ludzie poszukują wiedzy odwołując się do osób obdarzonych autorytetem (np. czarownicy w społeczeństwach plemiennych, dostojnicy kościelni w społeczeństwach teokratycznych, naukowcy w społeczeństwach współczesnych);

• sposób oparty na wierze - ludzie poszukują wiedzy odwołując się do wiary, poszukiwanie to jest uwarunkowane stanem psychicznym poszukującego;

• sposób racjonalny - ludzie poszukują wiedzy odwołując się do metod i reguł logiki (np. Kartezjusz), bez doświadczenia (czyli apriori) można odkrywać prawdy; wzorem jest matematyka;

• sposób naukowy - wiedza osiągana jest za pomocą metodologii naukowej przy założeniu, że istnieje obiektywny porządek, regularność w rzeczywistości, a więc że rzeczywistość jest poznawalna, a doświadczenie jest źródłem wiedzy.

PORÓWNANIE WEDŁUG ZBIGNIEWA SKALNEGO
POZNANIE PRZYGODNE	POZNANIE NAUKOWE
nieusystematyzowane, okazjonalne, następuje w wyniku zaistnienia zdarzeń i skupienia na nich mimowolnej uwagi	prowadzi się go systematycznie, zgodnie ze z góry przyjętym planem, przy zastosowaniu określonych badań naukowych
fakty i zjawiska będące przedmiotem poznania są przechowywane najczęściej w pamięci	prowadzi się dokumentację badań, wyniki są rejestrowane poprzez opis
wykorzystywane są pojęcia zaczerpnięte z mowy potocznej, są często wieloznaczne i nieścisłe	korzysta się z systemu pojęciowego wykorzystywanego przez daną naukę, pojęcia dotyczą mechanizmu badanych zjawisk
pozwala jedynie na fragmentaryczne i powierzchowne określenie rzeczywistości, często wnioski są błędne	systematyczny opis i klasyfikacja, dzięki należycie zebranym materiałom wnioski są bardzo wiarygodne

Pozostałe definicje nauki - pojęcie „nauki” może być używane w sensie:

• dydaktycznym - uczenia lub nauczania;

• instytucjonalnym;

• dyscypliny wykładanej w szkołach;

• funkcjonalnym - całokształt badań prowadzących do rozwijania nauki;

• historyczno-socjologicznym - dziedzina kultury obejmująca całokształt działalności poznawczej uprawianej przez uczonych oraz wytwory tej działalności (np. systemy wiedzy) i instytucje powołane do prowadzenia badań naukowych.

IDEOLOGIA	NAUKA
oferuje absolutną pewność, jest dogmatyczna	ma wyjaśnienia warunkowe, jest otwarta na udoskonalenia i modyfikacje
stała, zamknięta, skończona	otwarta, rozwija się, obejmuje nowe pola
ślepa na fakty z nią sprzeczne	dąży do spójności sądów
zaopatrzona w swoiste przekonania moralne, wartościuje	jej ideą jest wzniesienie ponad wszelkie interesy

1. NAUKA, WIEDZA I POZNANIE

1

METODOLOGIA NAUK SPOŁECZNYCH - WYKŁADY

---