T. Biesaga, ETYKA OGÓLNA
WPROWADZENIE
Struktura i treść przedmiotu
W wykładzie przedstawia się podstawowe sposoby uzasadnień moralności: utylitaryzm, deontonomizm i personalizm, oraz omawia się wybrane systemy etyczne, czyli deontonomizm T. Hobbesa, formalizm etyczny I. Kanta, etykę aksjologiczną fenomenologów M. Schelera i D. v. Hildebranda, etykę egzystencjalistyczną F. Nietzschego, P. Sartre'a, G. Marcela), etykę czci dla życia A. Schweitzera, etykę godności osoby K. Wojtyły.
Po historyczno-krytycznym przeglądzie różnych nurtów etycznych, wykłada się etykę klasyczną, arystotelesowsko-tomistyczną w interpretacji personalistycznej. Omawia się wybrane tematy z traktatów tej etyki, jakimi są: eudajmonologia - nauka o celu ostatecznym i szczęściu, aksjologia - naukę o wartościowaniu czynów ludzkich, deontologia - nauka o prawie naturalnym, synejdezjologia - nauka sumieniu oraz aretologia - nauka o cnotach.
Metoda wykładu
W prezentowaniu etyki ogólnej łączy się ze sobą metodę fenomenologicznego opisu faktu moralności, stosowaną w tego typu personalizmie, z jego metafizycznym wyjaśnieniem, stosowanym w etyce klasycznej, arystotelesowsko-tomistycznej. Łączy się autoteleologię osoby z teleologią jej natury, co pozwała uzgodnić normę personalistyczną z normą prawa naturalnego; samospełnianie się osoby z jej najwyższym celem-dobrem, szczęściem człowieka. W tym kontekście ujawnia się pozorność antynomii miłości i szczęścia, wolności i powinności. Sumienie interpretowane jest jako norma normans i norma normata. Normowane jest ono naturą ludzką, a ostateczny swój fundament znajduje w stwórczej miłości Boga.
Cele wykładu
Student powinien poznać najważniejsze systemy etyczne oraz z punktu widzenia personalizmu realistycznego, krytycznie ocenić podawane w nich sposoby poznania i uzasadnienia tego, co jest dobre i powinne moralnie.
Powinien zapoznać się ze zinterpretowaną personalistycznie etyką klasyczną, czyli arystotelesowsko-tomistyczną; umieć operować pojęciami i argumentacjami tej etyki, oraz starać się ją zinterpretować i ubogacić tym, co w opisie osoby i moralności wniosły nurty nowożytne i współczesne.
PROGRAM PRZEDMIOTU
SYSTEMY ETYCZNE W UJĘCIU J. MARITAINA
UZASADNIANIE NORM W ETYCE I BIOETYCE
DEONTONOMIZM HETERONOMICZNY TH. HOBBESA
DEONTONOMIZM AUTONOMICZNY I. KANTA
ETYKA AKSJOLOGICZNA D. V. HILDEBRANDA
ETYKA EGZYSTENCJALISTYCZNA (F. NIETZSCHE, J. P. SARTRE)
ETYKA CZCI DLA ŻYCIA ALBERTA SCHWEITZERA
DOBRO-CEL RACJĄ DZIAŁANIA MORALNEGO
WYZNACZNIKI MORALNEJ WARTOŚCI CZYNU
PRAWO NATURALNE
NATURA MORALNA CZŁOWIEKA
SUMIENIE NORMA NORMANS I NORMA NORMATA
SPORY O SUMIENIE I JEGO WOLNOŚĆ
NAUKA O CNOTACH
BONUM EST FACIENDUM CZY PERSONA EST AFFIRMANDA
ZALECANA LITERATURA
T. Styczeń, Zarys etyki, KUL, Lublin 1974.
T. Ślipko SJ, Zarys etyki ogólnej, wyd. 4, WAM, Kraków 2004
J. Maritain, Dziewięć wykładów o podstawowych pojęciach filozofii moralnej, tlum. J. Merecki, Lublin 2001.
K. Wojtyła, Człowiek w polu odpowiedzialności, Rzym - Lublin 1991
T. Biesaga Zarys metaetyki, Kraków 1996;
T. Biesaga, G. Hołub, Etyka - wprowadzenie historyczno-systematyczne, skrypt pdf, Kraków 2006
A. Szostek, Pogadanki z etyki, Częstochowa 1993
T. Biesaga, Spór o normę moralności, Kraków 1998
A. Szostek, Wokół godności, prawdy i miłości, Lublin 1998;
M. A. Krąpiec OP, Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1975.
R. Spaemann, Osoby. O różnicy miedzy czymś a kimś. Tłum. J. Merecki, Warszawa 2001
SŁOWNIK
Jako słownik polecam:
Leksykon filozofii klasycznej, red. Józef Herbut, TN KUL, Lublin 1979;
Słownik wybranych terminów filozoficznych, J. Wojtysiak, w: A. B. Stępień, Wstęp do filozofii, TN KUL, Lublin 2001, s. 327-435
dla głębszego zrozumienia trzeba sięgnąć do:
Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk, PTTA, t. 1-10, Lublin 2000-2009,
Encyklopedia Bioetyki, red. A. Muszala, Polwen, Radom 2005
2