KWESTIONARIUSZ OSOBOWOŚCI EYSENCKA
EPQ - R
CZYM JEST OSOBOWOŚCI WG. EYSENCKA
„Osobowość to względnie trwała organizacja charakteru, temperamentu, intelektu i właściwości fizycznych, które determinują specyficzne sposoby przystosowania się do otoczenia”.
Zdaniem Eysencka to genotyp wspólnie ze środowiskiem decydują o powstaniu szeregu cech fenotypicznych, w tym o właściwościach anatomicznych i fizjologicznych układu nerwowego. Układ nerwowy z kolei, razem ze środowiskiem, determinuje pojawienie się podstawowych cech osobowości i zachowania.
Podstawowymi cechami (typami) osobowości są:
neurotyzm,
ekstra - introwersja,
psychotyzm
oraz inteligencja.
CHARAKTERYSTYKA WYMIARÓW OSOBOWOŚCI
EKSTRAWERSJA - INTROWERSJA:
ekstrawertycy - są towarzyscy, posiadają wielu przyjaciół, odczuwają potrzebę prowadzenia rozmów z innymi ludźmi, potrzebują podniet zewnętrznych, działają pod wpływem sytuacji, w której aktualnie się znajdują. Są to osoby impulsywne działające bez zastanowienia, lubiące zajmować się działalnością praktyczną. Lubią zmiany i nie przejmują się zwykle z powodu doznawanych niepowodzeń. Są optymistycznie nastawieni do przyszłości. Lubią być w ruchu. Łatwo wpadają w gniew, są agresywni. Życie uczuciowe poddają kontroli intelektualnej i obowiązujących w danym środowisku zasad współżycia. Osoby te w postępowaniu kierują się przede wszystkim zasadą przyjemności.
Introwertycy - wolą raczej czytać książki niż przebywać w towarzystwie, są powściągliwi, mają niewielu przyjaciół, a w ich doborze są bardzo wymagający. W działaniu nie są impulsywni, możnaby o nich powiedzieć, że kierują się maksymą „Sto razy pomyśl, a raz zrób”. Sprawy dnia codziennego traktują bardzo poważnie i lubią wieść uporządkowany tryb życia. Uczucia poddają bardzo dokładnej kontroli. Z przyjętych zobowiązań wywiązują się bardzo sumiennie i zwykle posiadają opinię ludzi, na których można polegać. Dużą wagę przywiązują do wartości etycznych, a ich stosunek do przyszłości zabarwiony jest pesymizmem.
-Towarzyski, żywy, aktywny, asertywny, poszukujący doznań, beztroski, dominujący, wybuchowy, śmiały
Z badań wynika, że zgodnie z rozkładem normalnym w populacji najwięcej jest ambiwertyków, którzy mają część cech intro-, a część ekstrawertywnych.
NEUROTYZM „stałość emocjonalna”-„niezrównoważenie emocjonalne”
Osoby neurotyczne są mało odporne na działanie stresu. Jest to związane ze szczególną wrażliwością autonomicznego układu nerwowego, która sprawia, że powstające emocje są silne i długotrwałe. Neurotycy często uskarżają się na dolegliwości somatyczne i narzekają na ciągłe kłopoty. Łatwo ulegają nastrojom, są drażliwi i skłonni do stanów lękowych oraz załamań nerwowych. Zdarza im się popadać w depresję i cierpieć na bezsenność.
- lękliwy, depresyjny, poczucie winy, niska samoocena, spięty, irracjonalny, płochliwy, markotny, emocjonalny
PSYCHOTYZM normalność stanów umysłowych, zdrowie psychiczne - zaburzenia obserwowane u pacjentów psychotycznych.
Psychotyzm to skłonność do psychoz, głównie do schizofrenii i dwubiegunowych zaburzeń afektywnych.
Podwyższone wyniki w skali P uzyskują: więźniowie, schizofrenicy, alkoholicy, narkomani i dzieci przejawiające liczne zachowania antyspołeczne. Eysenck definiuje psychotyka jako osobę samotną, nie zważającą na ludzi, często sprawiającą trudności, nigdzie nie zadomowioną. Osoba taka może być okrutna i nieludzka, pozbawiona wszelkich uczuć empatycznych, całkowicie nieczuła. Bywa złośliwa w stosunku do ludzi, nawet do przyjaciół i krewnych, wykazuje agresję, nawet do tych, których kocha. Charakteryzuje ją zamiłowanie do dziwacznych i niezwykłych przygód, bez względu na niebezpieczeństwa.
Agresywny, chłodny, egocentryczny, bezosobowy, impulsywny, aspołeczny, brak empatii, twórczy, gruboskórny
MATERIAŁ TESTOWY
EPQ - R składa się ze 100 pytań, które tworzą cztery skale: Neurotyzmu (N), Ekstrawersji (E), Psychotyzmu (P), Kłamstwa (K), która mierzy aprobatę społeczną tj. tendencję do przestawiania się w korzystnym świetle.
Osoby badane po zapoznaniu się z instrukcją czytają kolejne pytania i przy każdym z nich na arkuszu odpowiedzi zakreślają kółkiem jedną z dwu odpowiedzi: TAK lub NIE.
Do obliczania wyników służą odpowiednie dla każdej skali klucze. Za każdą diagnostyczna odpowiedź przyznajemy jeden punkt.
EPQ -R przeznaczony jest do badania osób powyżej 16 roku życia.
INTERPRETACJA
Wyniki interpretujemy na skali stenowej.
SKALA |
1- 4 sten |
5 - 6 sten |
7- 10 sten |
Ekstrawersja |
Introwertyk
|
Ambiwertyk |
Ekstrawertyk |
Neurotyczność |
Zrównoważony emocjonalnie |
Umiarkowanie zrównoważony emocjonalnie |
Neurotyk |
Psychotyzm |
Norma |
- |
Osoba psychotyczna, niekonwencjonalna |
Skala kłamstwa |
Osoba, której nie zależy szczególnie na aprobacie społecznej, szczera i słabo socjalizowana |
- |
Osoba nieszczera, bardzo podatna na aprobatę społeczną i silnie socjalizowana. |
OSOBOWOŚĆ A CHOROBY PSYCHICZNE
Eysenck jest zwolennikiem teorii SKAZA - STRES zgodnie, z którą niektórzy ludzie rodzą się z określoną skazą, to znaczy specyficzną słabością, która wspólnie z niekorzystnymi oddziaływaniami środowiska (stres) może prowadzić do patologii. Takimi skazami są neurotyzm i psychotyzm. Również skrajne nasilenie ekstrawersji i introwersji predysponuje do określonych zaburzeń nerwicowych.
NEUROTYCZNI EKSTRAWERTYCY
WYSOKA N + EKSTRAWERSJA = HISTERIA (zaburzenia o silnej i teatralnej manifestacji złego samopoczucia oraz licznych dolegliwości fizycznych)
NEUROTYCZNI INTROWERTYCY
WYSOKA N + INTROWERSJA = DYSTYMIA/ PSYCHASTENIA (przejawiające się obniżoną aktywnością, zahamowaniem, niską samooceną, trudnościami decyzyjnymi i lękiem)
OSOBOWOŚĆ A PREDYSPOZYCJE DO CHORÓB PSYCHOSOMATYCZNYCH
NEUROTYCZNOŚĆ + EKSTRAWERSJA = OSOBOWOŚĆ TYPU A (niecierpliwość, ciągłą gotowość do reagowania, agresywność oraz skłonność do gniewu). Nakłada się na to presja kulturowa, wymuszająca agresywne dążenie do osiągnięć, rywalizację, perfekcję i wyścig z czasem: zrobić jak najwięcej, jak najlepiej, w jak najkrótszym czasie i dokonać więcej od innych. Nieustanne funkcjonowanie w stresie łączy się z podwyższonym ryzykiem choroby wieńcowej i zawału serca.
NEUROTYCZNOŚĆ + INTROWERSJA = OSOBOWOŚĆ TYPU C (obniżone poczucie własnej wartości i brak wiary w siebie, bierność, skłonność do przeżywania stanów obniżonego nastroju i pesymistyczne nastawienie wobec przyszłości). Utrzymywanie się stanów bezradności i beznadziejności łączy się z obniżeniem aktywności układu immunologicznego, co predysponuje do wystąpienia choroby nowotworowej.
ZRÓWNOWAŻENIE EMOCJONALNE + AMBIWERSJA = OSOBOWOŚĆ TYPU B (zdolność do skutecznego funkcjonowania w różnych kontekstach społecznych i sytuacjach np. pracy indywidualnej, wymagającej skupienia, jak i we współpracy, w warunkach zmiany i wielu bodźców). Z uwagi na adaptacyjność zachowania, osobowość typu B nie predysponuje do określonych chorób i zaburzeń.
UWAGA!!! Biologiczne predyspozycje do choroby somatycznej nie muszą się ujawnić, jeśli nie towarzyszy im nieadaptacyjny styl zachowania, zwiększający ryzyko zachorowania. „Niezdrowych” zachowań można uniknąć, ucząc się odmiennego sposobu reagowania.
4. OSOBOWOŚĆ A SPOSOBY REAGOWANIA NA STRES
TYP 1: PODMINOWANIE - osoby tego typu sądzą, że obiekt ważny dla nich emocjonalnie jest warunkiem ich pomyślności i szczęścia. Brak obiektu bądź jego utrata jest przeżywane jako traumatyczne zdarzenie. Przyczyną wielkiego stresu może być niepowodzenie w zbliżaniu się do cenionego człowieka, brak sukcesów w atrakcyjnej pracy. Reagują wówczas poczuciem beznadziejności i bezradnością.
TYP 2: NADMIERNE POBUDZENIE - spostrzega ważne obiekty jako przyczyny swoich stresów i nieszczęść. Ludzie tego typu mają tendencję do pozostawania w ciągłym kontakcie z zaburzającymi ich funkcjonowanie osobami i sytuacjami. Typ ten reaguje złością, agresją i silnym pobudzeniem.
TYP 3: AMBIWALENCJA - osoby tego typu reagują naprzemiennie korzystając bądź z typu 1 bądź typu 2. Raz spostrzegają obiekt jako główną przyczynę swoich nieszczęść, innym razem - uważają go za niezbędny warunek swego szczęścia. Oscylują więc między beznadziejnością a bezradnością oraz gniewem i pobudzeniem. To chroni je do pewnego stopnia przed chorobami, ponieważ ich reakcje na stres podlegają ciągłym zmianom i nie utrwalają się w postaci niekorzystnego wzorca zachowania.
TYP 4: AUTONOMIA OSOBISTA - istotnym warunkiem szczęścia i pomyślności jest dla nich własna autonomia, a także autonomia osób, z którymi pragną być w kontakcie. Są w stanie realistycznie ocenić zachowania tych osób, dzięki czemu potrafią radzić sobie z niekorzystnymi sytuacjami. Potrafią unikać stresu, co pozwala im zachować zdrowie.
PRZEZNACZENIE
PROGNOZOWANIE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH
Skala N umożliwia odróżnienie neurotyków od nieneurotyków
Skala N w połączeniu ze skalą N pozwala na odróżnienie zaburzeń nerwicowych i psychoz, gdyż pacjenci z nerwicą w porównaniu z psychotykami uzyskują wyższe wyniki w skali N i niższe w P
Skale N i E pozwalają na różnicowanie zaburzeń nerwicowych - rodzaj nerwicy (psychastenia, histeria, formy pośrednie) zależą od wymiaru ekstra - introwersji.
Wysokie wyniki jednocześnie w skalach E, N i P oraz niskie w K mogą służyć do diagnozowania predyspozycji przestępczych.
Skala P pozwala odróżniać osoby normalne od psychotyków
PROGNOZOWANIE CHORÓB SOMATYCZNYCH
Wysokie wyniki w skalach N i E mogą służyć diagnozowaniu skłonności do choroby wieńcowej, zawału, nadciśnienia, cukrzycy itp.
Wysokie wyniki w skali N i niskie w skali E mogą służyć diagnozowaniu chorób nowotworowych.
Niskie wyniki w skali N i przeciętne w skali E pozwalają na diagnozowanie zdrowia fizycznego i psychicznego. Istnieją przesłanki aby sądzić że warunkiem zdrowia psychicznego są dodatkowo niskie wyniki w skali P.
PROGNOZOWANIE POWODZENIA W NAUCE SZKOLNEJ I STUDIACH
Najlepsze osiągnięcia mają na ogół neurotyczni introwertycy (introwertycy są powolniejsi, ale bardziej wytrwali i dokładni niż ekstrawertycy), najgorsze zrównoważeni ekstrawertycy.
PORADNICTWO ZAWODOWE
INTROWERTYCY - są bardziej dokładni i wytrwali w związku z tym lepiej radzą sobie przy takich urządzeniach jak automaty, radar, komputery oraz w takich instytucjach jak ośrodki obliczeniowe, księgowość, banki
EKSTRAWERTYCY - mogą być bardziej przydatni wszędzie tam, gdzie konieczne są łatwe liczne kontakty z innymi ludźmi.
OSOBY Z WYSOKIMI WYNIKAMI W SKALI P, z uwagi na tendencje psychotyczne i socjalne, nie powinny być nauczycielami, duchownymi, politykami, psychologami. Z drugiej strony osoby te charakteryzują się niekonwencjonalnym stylem życia i myśleniem dywergencyjnym, co sprzyja osiąganiu sukcesów artystycznych i - prawdopodobnie - naukowych.
PORADNICTWO MAŁŻEŃSKIE I RODZINNE
EPQ - R umożliwia prognozowanie szczęścia w małżeństwie bądź szukania przyczyn niepowodzeń. Małżeństwa nieszczęśliwe charakteryzuje wyraźnie wyższy poziom neurotyzmu, niż małżeństwa szczęśliwe. Wynika to prawdopodobnie z wiążącej się z neurotyzmem nadmiernej wrażliwości, zmiany nastrojów, niecierpliwości i skłonności do martwienia się, które utrudniają rozwiązywanie codziennych problemów.
Małżeństwa nieszczęśliwe mają wyższe wyniki w skali P
W małżeństwach nieszczęśliwych tylko mężowie (nie żony) są bardziej neurotyczni
Małżonkowie z małżeństw szczęśliwych są do siebie podobni pod względem osobowości (we wszystkich czterech wymiarach).
LITERATURA:
P. Brzozowski i R. Ł. Drwal (1995), Kwestionariusz osobowości Eysencka. Polska adaptacja EPQ - R (Podręcznik). Warszawa: Pracownia testów Psychologicznych PTP.
Sanocki W. (1981), Kwestionariusze osobowości w psychologii. Warszawa: PWN.
Siek S. (1983), Struktura osobowości, Warszawa: ATK.
NORMY STENOWE
NEUROTYZM
STEN |
STUDENCI
|
|
|
MĘŻCZYŹNI N=166
|
KOBIETY N=359 |
|
WS |
WS |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 |
0 - 1 2 - 3 4 - 5 6 - 8 9 - 11 12 - 14 15 - 18 19 - 20 21 - 23 24 |
0 - 3 4 - 6 7 - 9 10 - 12 13 - 16 17 - 18 19 - 20 21 - 22 23 24
|
EKSTRAWERSJA
STEN |
STUDENCI
|
|
|
MĘŻCZYŹNI N=166
|
KOBIETY N=359 |
|
WS |
WS |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
|
0 - 3 4 - 5 6 - 7 8 - 10 11 - 14 15 - 17 18 - 19 20 21 - 22 23 |
0 - 2 3 - 5 6 - 7 8 - 10 11 - 14 15 - 16 17 - 18 19 - 20 21 22 - 23 |
PSYCHOTYZM
STEN |
STUDENCI
|
|
|
MĘŻCZYŹNI N=166
|
KOBIETY N=359 |
|
WS |
WS |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
|
0 - 2 3 4 - 5 6 - 7 8 - 9 10 - 11 12 - 13 14 - 16 17 - 18 19 - 32 |
0 - 2 3 4 5 - 6 7 8 - 9 10 - 11 12 - 13 14 - 16 17 - 32 |
KŁAMSTWO
STEN |
STUDENCI
|
|
|
MĘŻCZYŹNI N=166
|
KOBIETY N=359 |
|
WS |
WS |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
|
0 - 1 2 3 4 - 5 6 - 8 9 - 10 11 - 12 13 - 14 15 - 16 17 - 21 |
0 - 1 2 - 3 4 5 - 6 7 - 8 9 - 10 11 - 12 13 14 - 15 16 - 21 |