Rachunkowość - system gromadzenia i przetwarzania danych oraz prezentacji informacji ekonomiczno - finansowych dla potrzeb podejmowania decyzji kierowniczych

KLASYFIKACJA ŚRODKOW GOSPODARCZYCH (AKTYWOW)

Skladniki majątkowe, którymi rozporządza każda jednostka gospodarcza nazywamy środkami gospodarczymi określanymi także jako aktywa. Pod pojęciem aktywow rozumie się środki gospodarcze (zasoby) jakie jednostka kontroluje (włada, dysponuje nimi) najczęściej na podstawie prawa własności do nich, o wiarygodnie ustalonej wartości, które przyniosa jej przypuszczalnie w przyszłości bezpośrednio lub pośrednio - w przypadki ich sprzedaży, zużycia, wymiany itp. - korzyści ekonomiczne w postaci środków pieniężnych lub ich odpowiedników. Środki gospodarcze (aktywa) mimo różnej postaci są dla potrzeb ewidencji ujmowane w jednorodne grupy. Podstawowym kryterium grupowania środków, stosowanym w większości krajów, a także w Polsce jest ich podział według stopnia możliwości ich „spieniężenia” (upłynnienia), a więc zgodnie z tak zwaną zasadą wzrastającej płynności.

Z tego punktu widzenia składniki majątkowe dzieli się na trwale zaangażowane w jednostce (praktycznie dłużej niż rok) - jest to majątek trwały, oraz składniki pozostające w stałym obrocie gospodarczym - jest to majątek obrotowy.

W ramach tych grup następuje dalszy podział środkow według postaci w jakiej one występują.

Podzial środków gospodarczych jednostki na grupy ilustruje schemat .

Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte prawa majątkowe (np. prawa autorskie, licencje, oprogramowanie komputerow) i inne składniki traktowane z nimi na równi, przy czym okres korzystania z tych praw będzie dłuższy od jednego roku.

W skład rzeczowych składników majątku trwałego wchodzą środki trwałe.

Środki trwałe są to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Do środków trwałych zalicza się w szczególności:

1. nieruchomości - w tym grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębna własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego,

2. maszyny i urządzenia, środki transportu i inne rzeczy (np. wyposażenie biur, magazynów, kin, narzędzia, przyrządy),

3. ulepszenia w obcych środkach trwałych,

4. inwentarz żywy

Pod pojęciem środków trwałych w budowie rozumie się wydatki poniesione pod budowę lub zakup i montaż nowych lub ulepszenie istniejących środków trwałych, jak długo te czynności nie zostały jeszcze zakończone.

Cechą wspólną środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jest stopniowa utrata ich wartości (umarzanie), po której zostały nabyte i wykazane w księgach rachunkowych, na skutek zużywania się lub wygasania praw.

Należności długoterminowe są to należne jednostce sumy z innych tytułów niż dostawy wyrobów i towarów oraz usług, które zostaną spłacone po okresie dłuższym od jednego roku, gdyż np. uzgodniono z odbiorcą, że zapłata za sprzedane mu dobra będzie następowała ratalnie przez klika lat

Pod pojęciem inwestycji (lokat) rozumie się składniki majątku nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych polegających na :

• przyroście wartości tych składników majątku, np. wniesionych udziałów do spółki z.o.o., zakupionych akcji, przedmiotów o wartości muzealnej, ziemii, domów mieszkalnych, praw itp., które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte, licząc że pozwoli to na osiągnięcie większych korzyści niż np. ulokowanie wolnych środków pieniężnych na terminowych rachunkach bankowych,

• uzyskaniu z nich przychodów w formie: dywidend (udziałów w zyskach w spółkach z.o.o. i akcyjnych), odsetek od nabytych obligacji, pieniędzy ulokowanych na terminowych rachunkach bankowych, pożyczek udzielonych innym jednostkom itp.

W przypadku, gdy tego rodzaju skladniki majątku będą w posiadaniu danej jednostki dłużej niż przez 12 miesięcy od dnia kończącego rok obrachunkowy - wówczas tego rodzaju inwestycje określa się jako długoterminowe.

Majątek obrotowy z punktu widzenia funkcji jakie pełni, dzieli się na :

• zapasy to rzeczowe składniki majątku obrotowego, do których zalicza się:

• materiały służą na ogół do jednorazowego zużycia, które następuje całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym, i przenoszą na wytwarzane produkty całą swoją wartość. Do materiałów zalicza się zapasy surowców, które stanowią istotę produkowanych wyrobów (np. skóra przy produkcji obuwia), nadaja im pewne cechy (np. farby do barwienia skór), sa źródłem energi (np. paliwa płynne, stale i gazowe), albo służą do celów ogólnogospodarczych (np. materiały na utrzymanie czystości, maszyn w ruchu) i administracyjnych (np. materiały biurowe)

• produkty gotowe są to wytworzone przez jednostkę produkty zakończone, wyroby i usługi przyjęte przez kontrolę techniczną, przeznaczone do sprzedaży

• produkcja nie zakończona są to wytworzone przez jednostkę wyroby lub usługi jeszcze nie zakończone, które w zależności od stopnia ich zaawansowania w procesie produkcyjnym przybierają postać produkcji (robot) w toku i półfabrykatow. Na ogół za półfabrykaty uważa się te produkty, które przeszły określoną, zamkniętą część cyklu produkcyjnego, są odrębnie magazynowane i mogą stanowić przedmiot sprzedaży (np. przędza w przemyśle włókienniczym, surówka w przemyśle hutniczym lub pozyskane dobra przyrody)

• towary są to wytworzone przez inne jednostki gospodarcze wyroby nabywane przez jednostkę i przeznaczone do odsprzedaży w niezmienionej postaci. Okoliczność, że towary są niekiedy przed sprzedażą pakowane, porcjowane, butelkowane itp. U sprzedającego nie zmienia istoty rzeczy

• należności krótkoterminowe (lokaty) obejmują ogół należności z tytułu dostaw, a więc sprzedaży wyrobów, towarów i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów, które wymagają zapłaty przez dłużników w ciągu 12 miesięcy od dnia kończącego rok obrachunkowy.

• inwestycje krótkoterminowe zalicza się do nich głównie krótkoterminowe aktywa finansowe tj. składniki majątku, które będą w posiadaniu jednostki przez okres krótszy niż 12 miesięcy, od dnia kończącego rok obrachunkowy, a w szczególności:

• akcje i inne papiery wartościowe przeznaczone do sprzedaży

• udzielone innym jednostkom pożyczki

• środki pieniężne ulokowane na terminowych rachunkach bankowych

• środki pieniężne, którymi w danej chwili może dysponować jednostka gospodarcza; w zależności od miejsca przechowywania dzieli się je na:

• gotówkę w kasie

• środki pieniężne w banku

ŻRÓDŁA POCHODZENIA ŚRODKÓW GOSPODARCZYCH (PASYWA)

Z faktu majątkowego wyodrębnienia danej jednostki gospodarczej wynika, że środki gospodarcze (aktywa), jakimi ona dysponuje, zostały jej powierzone przez właścicieli tych środków w trwale lub czasowe użytkowanie. Źródła pochodzenia środków gospodarczych, czyli źródla finansowania, wykazują „kto” wyposażył jednostkę gospodarczą w odpowiednie środki gospodarcze.

Odpowiednio do tego źródła pochodzenia środków gospodarczych dzieli się na kapitały (fundusze) własne i zobowiązania.

Klasyfikację źródeł pochodzenia środków gospodarczych przedstawia poniższy schemat. Podstawą klasyfikacji jest wymagalność (obowiązek spłaty i termin zapłaty).

Kapitaly (fundusze) własne stanowią równowartość środków gospodarczych wniesionych na stałe (trwale) do jednostki gospodarczej przez jej właściciela (właścicieli) oraz wygospodarowanych (wypracowanych) przez samą jednostkę w toku jej działalności, w rezultacie zatrzymania na wlasne potrzeby części zysku.

Kapitały własne, które w spółkach nazywane są kapitałami, zaś w przedsiębiorstwach państwowych i spółdzielnach - funduszami, można podzielić dalej na:

• kapitały (fundusze) powierzone - jest on głównym źródłem finansowania środków gospodarczych. Reprezentuje on wkład majątkowy pieniężny (środki pioeniężne i papiery wartościowe) lub (i) rzeczowy . Kapitał (fundusz) powierzony przybiera różne nazwy, w zależności od formy własności i formy prawnej jednostki gospodarczej.

• kapitały (fundusze) wypracowane - jest to głównie kapitał (fundusz) tworzony z pozostającej w jednostce części wygospodarowanego zysku, która jest przeznaczona na uzupełnienie kapitałów (funduszow) własnych jednostki.

W zależności od formy własności i formy prawnej jednostki gospodarczej kapitały (fundusze) wypracowane przybierają różne nazwy.

Rodzaj kapitału (funduszu)	Spółka akcyjna	Spółka z.o.o.	Spółka jawna, komandytowa, partnerska, cywilna, osoba fizyczna	Spółdzielnia	Przedsiębiorstwo państwowe i komunalne
Kapitały (fundusze) powierzone	Kapitał zakładowy	Kapitał zakładowy	Kapitał wspólników (wkład właściciela)	Fundusz udziałowy	Fundusz założycielski
Kapitały (fundusze) wypracowane	Kapitał zapasowy Kapitał rezerwowy	Kapitał zapasowy Kapitał rezerwowy		Fundusz zasobowy	Fundusz przedsiębiorstwa

Źródłem pochodzenia wszystkich pozostałych środków gospodarczych są szeroko rozumiane zobowiązania.

Zobowiązanie jest to wynikający najczęściej z przepisów prawa obowiązek jednostki do wykonania świadczenia pieniężnego lub w naturze, o wiarygodnie ustalonej wartości, co spowoduje wykorzystanie jej aktywów (środków gospodarczych). Do zobowiązań zalicza się:

• pożyczki i kredyty bankowe stanowią zobowiązanie z tytułu pożyczonych przez jednostkę gospodarczą środków pieniężnych. W ramach pożyczek i kredytów można wyróżnić :

• pożyczki i kredyty krótkoterminowe, których celem jest przezwyciężenie przejściowych trudności płatniczych względnie pokrycie krótkookresowego zwiększenia zapotrzebowania na środki, np. wobec sezonowego spiętrzenia stanu zapasów

• kredyty i pożyczki długoterminowe o okresie spłaty dłuższym niż rok, o charakterze kapitałowym, finansującym stałe potrzeby jednostek gospodarczych.

Pożyczki tym różnią się od kredytów, że udzielają je osoby prawne lub fizyczne nie będące bankami.

• zobowiązania wobec dostawców powstają na skutek przejściowego nieuregulowania dostawcom ich należności za dostarczone przez nich materiały, towary, usługi. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług spowodowane prawem ich zapłaty z pewnym opóźnieniem nazywane są niekiedy kredytem towarowym (kupieckim).

• inne zobowiązania wynikają np. z regulowania zobowiązań wobec pracowników w odstępach miesięcznych. Do innych zobowiązań zalicza się również zobowiązania wobec urzędów skarbowych z tytułu podatków, wobec ZUS z tytułu składek ubezpieczeniowych itp. Również zobowiązania podobnie jak należności, mogą wymagać spłaty w okresie dłuższym niż rok (są to zobowiązania długoterminowe), lub krótszym od roku (zobowiązania krótkoterminowe).

Rezerwa na przyszłe zobowiązania jest to szczególny rodzaj zobowiązań, kiedy to - mimo nieznajomości w danej chwili osób i terminu, wobec których zobowiązanie zaistnieje - istnieje duże prawdopodobieństwo powstania obowiązku wykonania świadczenia, którego kwotę można wiarygodnie określić. Np. przyszłe zobowiązania z tytułu napraw gwarancyjnych.

BILANSOWANIE ŚRODKÓW GOSPODARCZYCH (AKTYWÓW) I ŹRÓDEŁ ICH POCHODZENIA (PASYWÓW)

Na majątek jednostki gospodarczej można patrzeć z dwóch punktów widzenia, uzyskując odmienne informacje.

Majątek ten może być rozpatrywany z punktu widzenia rodzaju środków (aktywów), które się na ten majątek składają, bądź źródeł jego pochodzenia (pasywów).

Dzięki klasyfikacji rodzajowej środków gospodarczych (aktywów) można ustalić wartość każdej wyodrębnionej grupy tych środków. Umożliwia to wykazanie składu (udziału w łącznym majątku środków trwałych, zapasów, należności itp.) czyli struktury majątku posiadanego przez jednostkę gospodarczą.

Spojrzenie na majątek z punktu widzenia źródeł pochodzenia, czyli pokrycia (sfinansowania) środków gospodarczych, pozwala na umowne przypisanie poszczególnych części tego majątku poszczególnym źródłom ich pochodzenia (finansowania), to jest kapitałom (funduszom) własnym i zobowiązaniom. Przyjmuje się, że majątek trwale zaangazowany w jednostce pochodzi przede wszystkim z kapitałów (funduszów0 wlasnych, wniesionych na stałe do jednostki.

Do oceny stanu majątkowego i finansowego (źródel pochodzenia środków) jednostki gospodarczej niezbedne są informacje dotyczace zarówno struktury, jak i źródeł pochodzenia majątku. Schematyczne ujęcie takich danych i zachodzących miedzy nimi zwiazków przedstawia się nastepująco:

Środki gospodarcze ( AKTYWA )		Źródła pochodzenia ( PASYWA)
Majątek trwały		Kapitały (fundusze własne)
	Zapasy (materiały, towary, wyroby gotowe, produkcja nie zakończona)	Kredyty bankowe i pożyczki
		Pozostałe składniki majątku obrotowego (należności krótkoterminowe, środki pieniężne itp.)		Zobowiązania wobec dostawców, zobowiązania inne Rezerwy na przyszłe zobowiązania

Zestawienie majątku (środków gospodarczych) i źródeł jego pochodzenia, sporządzone na określony dzień z nieco większą szczegółowością oraz uwzględniające wartość poszczególnych pozycji określa się mianem bilansu. Ogólna suma aktywów musi się równać ogólnej sumie pasywów. Określa się to mianem równowagi bilansowej

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Wartości niematerialne

i prawne

Zapasy

Należności krótkoterminowe

Majątek obrotowy

(aktywa obrotowe)

Majątek trwały

(aktywa trwale)

Należności długoterminowe

Inwestycje (lokaty) długoterminowe

Środki gospodarcze

(AKTYWA)

Inwestycje (lokaty) krótkoterminowe

Rzeczowy majątek trwały

Kapitały (fundusze)

powierzone

Kapitały (fundusze) wypracowane

Kapitały (fundusze) własne

Kredyty bankowe i inne pożyczki

Zobowiązania własne

Rezerwy na przyszłe zobowiązania

Zobowiązania

Źródła pochodzenia

środków gospodarczych

(PASYWA)

---