Choroby odzwierzęce, antropozoonozy, zoonozy - zakaźne lub pasożytnicze choroby zwierząt, bądź przez zwierzęta tylko roznoszone, przenoszące się na człowieka poprzez kontakt bezpośredni lub surowce pochodzenia zwierzęcego, rzadziej drogą powietrzną
Wirusowe (np.wścieklizna), Bakteryjne (np.tularemia, brucelloza, salmonelloza, ornitoza) pasożytnicze (np.tasiemczyce, włośnica), pierwotniakowe (np.toksoplazmoza), prionowe (choroba Creutzfeldta-Jacoba), grzybice
Pałeczki Salmonella spp. (Gram-ujemna pałeczka klasyfikowana w serogrupach A-E, ok.. 2000)
pałeczka duru brzusznego S. typhi stanowi jeden z serotypów grupy D, zakaża wyłącznie ludzi pozostałe serotypy są s. odzwierzęcymi
w przewodzie pokarmowym zwierząt hodowlanych: bydło, trzoda chlewna, drób, gryzonie, gady, płazy
Droga zakażenia gł. fekalno-oralna, przez przez: skażona żywność, od chorego do zakażonego (małe dzieci), kontakt ze zwierzęciem-nosicielem (gady,kot,pies)
Okres wylęgania u niemowląt od 3-60 dni, najczęściej 7-14 dni, w przebiegu piorunującym 5-72 godzin
U 50% niemowląt kilkumiesięczne nosicielstwo, u 1% nosicielstwo po roku
Objawy i postacie choroby - dzieci
Pierwotne nosicielstwo bezobjawowe
Biegunka o różnej ciężkości
Posocznica z gorączką, leukocytozą, zajęciem narządów wewnętrznych, w tym wątroby z objawami żółtaczki
Postać duropodobna z bakteriemią o długotrwającej gorączce i z heptosplenomegalią
Postacie narządowe: phyleonephritis, pneumonia, otitis media, osteomyelitis, meningitidis purulenta
W latach 70. 30% niemowląt ulegało zakażeniu szpitalnemu w trakcie hospitalizacji z innych powodów usposabiających do zakażenia szpitalnego, czynnikiem sprzyjającym było karmienie sztuczne
Pałeczki Salmonella w przewodzie pokarmowym zwierząt hodowlanych: bydło, trzoda chlewna, drób, gryzonie, gady, płazy
Droga zakażenia = fekalno-oralna przez: skażona żywność, od chorego do zakażonego (małe dzieci), kontakt ze zwierzęciem-nosicielem (gady,kot,pies)
Okres wylęgania: 5-72 godzin zazwyczaj u dorosłych
Postacie: żołądkowo-jelitowa, septyczno-durowa, narządowe (zap. opon mg-rdz., szpiku, kości, płuc), bezobjawowe nosicielstwo
Objawy u człowieka (2-7 dni): rozlany ból brzucha, biegunka ze śluzem i krwią, wymioty, gorączka, powikłania (odwodnienie, zab. Wodno-elektrolitowe, narzadowe j.w.)
Objawy u zwierząt: ronienie klaczy i owiec, gorączka, zapalenie stawów, płuc, pochewek ścięgnistych, brak apetytu, osłabienie, kaszel, zab. oddychania, zgon prosiąt
Zapobieganie: myć i gotować produkty odzwierzęce, higiena osobista, pasze i pokarmy wiadomego pochodzenia, izolacja i leczenie chorych zwierząt, zgłoszenie choroby i/lub nosicielstwa u ludzi
Nosicielstwa nie leczy się antybiotykiem ponieważ antybiotyki znacznie przedłużają nosicielstwo
Nie stosuje się antybiotyków w lekkiej niepowikłanej biegunce
Salmonelloza z wyjątkiem duru brzusznego nie podlega obowiązkowi hospitalizacji, chyba że wymaga tego ciężki stan kliniczny
Istnieje obowiązek zgłaszania sanitarnego zachorowania lub nosicielstwa i mikrobiologicznej kontroli nosicielstwa
Toksoplazmoza-choroba pasożytnicza wywołana przez T. gondii występującego w moczu, kale, ślinie oraz narządach wszystkich ssaków domowych (koty,psy), gryzoni i ptaków
Zakażenie przez: błony śluzowe przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, przez uszkodzoną skórę, łożysko, bardzo rzadko - transfuzja, przeszczepy, preparaty krwiopochodne
Objawy u człowieka 2-4 tyg, od zarażenia, często bezobjawowo lub skąpoobjawowo, najczęściej węzły szyjno-karkowe z podwyższoną temp., bólami mięsni i stawów, wysypką, rzadziej postać brzuszna (atakująca wątrobę, śledzionę), postać neurologiczna (OUN) czy uogólniona
Bardzo niebezpieczna toksoplzmoza wrodzona gdy dochodzi do zakażenia płodu (poronienie, wodogłowie, żółtaczka, padaczka, zapalenie wątroby, płuc, wady wrodzone, niedokrwistość, zmiany skórne)
Toksoplazmoza wrodzona:
W 60% - III trym, 30% - II, 15% - I (ale w 80% dochodzi do poronienia lub ciężkiego uszkodzenia płodu)
Najbardziej niebezpieczna gdy zachoruje po raz pierwszy ciężarna - bezobjawowa parazytemia
Wyjątkowo rzadko pojedyncze przypadki zarażenia płodów z kolejnych ciąż (reaktywacja zakażenia u matki)
Postaci: bezobjawowa, oczna, op-mg, pełnoobjawowy zespół tokso wrodzonej (triada Pinkertoan: wodogłowie, chorioretinitis, zwapnienia wewnątrzczaszkowe
Toksoplazmoza u zwierząt: bezobjawowa z podwyższoną temperaturą
Zapobieganie: kobiety ciężarne nie powinny pracować ze zwierzętami, praca w rękawicach gumowych, dezynfekcja kocich kuwet, mycie rąk silnym środkiem myjącym i dokładne mysie naczyń zabrudzonych resztkami surowych produktów odzwierzęcych, nie jedzenie surowego mięsa, jaj, nie picie nie przegotowanego mleka czy wody. Mięso tylko z wiadomego źródła! Zwalczanie owadów i gryzoni.
Wścieklizna wywoływana jest przez wirusa wścieklizny RABV, wirus ssRNA(-). Wirus w ślinie zakażonych zwierząt -kotów, psów, lisów, wilków, zajęcy, borsuków, jenotów i w ślinie chorych ludzi
Wirus przenoszony na człowieka przez pogryzienie lub oślinienie uszkodzonej skóry lub błony śluzowej
Wylęganie u psa: mniej niż 10 dni
Wylęganie u człowieka: od 5 dni do ponad roku, średnio 2 miesiące
Wędrówka wirusa z szybkością 50-100mm dziennie!!!
Osiąga zwoje i tam następuje namnażanie, dalsza wędrówka z rdzenia do mózgu
Nie ma wiremii - brak skuteczności leczenia, wirus ukryty wewnatrz neurocytów
Choroba kończy się letalnie po 7-10 dniach
Dostępne szczepionki: Rabivac, Verorab, Rabipur
Jeśli bez ran tylko oślinienie przez zwierzę nieznane, rozpoczęcie szczepienia po weryfikacji, najczęściej 5 dnia przerwanie (obserwacja zwierząt 10 dni)
Pogryzienie, rany szarpane przez podejrzane zwierzę: uodpornienie bierno-czynne: surowica + szczepionka
Po ekspozycji: umycie rany wodą z mydłem, opatrzenie chirurgiczne, szczepienie w stacjach sanitarnych lub wyznaczonych szpitalach, w mięsień deltowaty ramienia lub w udo w dniu: 0,3,7,14,30 (5 dawek po + rewakcynacja po 90 dniach)
Gamma-globulina swoista (RIG), połowa domięśniowo, połowa wokół rany, najpóźniej 8 dnia po pogryzieniu
Trzy stadia objawów:
Zwiastunowe (u zwierząt: światłowstręt, wodowstręt, osowiałość, lękliwość, niepokój, brak apetytu ale i zjadanie przedmiotów niejadalnych, np.drewno, piskliwy zmieniony głos, zez, przeczulica, u człowieka: bóle i swędzenie rany, podniecenie lub senność)
Podniecenia (u zwierząt: agresja, napady szału z bieganiem i chwytaniem za ogon, gryzienie ciała, karmideł, żłobów
u człowieka: napady szału, wodowstręt, wymioty, sztywność karku, kurcze przełyku i krtani z obfitym wydzielaniem śliny, zmieniony głos, oddech zatrzymuje się, dochodzi do sinicy, chory krzyczy ochrypłym głosem, podwyższona temperatura ciała
Porażenne (u zwierząt: otępienie, zataczanie się, porażenie kończyn, opadanie szczęk, wypadanie języka z jamy ustnej, zgon, u człowieka: śpiączka i porażenie ruchowo-czuciowe prowadzące do zgonu)
Zapobieganie:
Obserwować dzikie zwierzęta, zbyt blisko - uwaga
Obowiązkowe szczepienie psów i kotów
Tępić szczury i inne gryzonie
Nie przynosić znalezionych zwłok dzikich zwierząt, nie zdejmować z nich skór (lisy)
W razie pogryzienie przez zwierzę domowe- zwierzę do natychmiastowej obserwacji u weterynarza
W razie pogryzienia przez nieznane, wałęsające się lub dzikie zwierzę - jak najszybciej zaszczepić się przeciw wściekliźnie! Tylko szczepionka może uratować życie!
Toksokaroza
Larwa wędrujaca trzewna lub oczna
Inwazje u ludzi wywołane larwami nicieni, które zazwyczaj zarazają zwierzeta, wywołując eozynofilowe, ziarniniakowe reakcje tkankowe na wędrującą larwę lub upośledzenie wzroku
Jaja Toxocara canis i T. cati i Baylisacaris procyonis dojrzewają w ziemi, zazwyczaj zarażają się nimi odpowiednio: psy, koty, szopy
Ludzie połykają jaja wydalane przez zwierzęta. W jelicie z jaj wylęgają się larwy, które wnikają w ścianę jelita i wędrują do wątroby, płuc, OUN, oczu i prawie wszystkich innych narządów
Larwa nie kończy w organizmie człowieka swojego rozwoju, ale może przeżyć wiele miesięcy
Zarazić się można także przez spożycie surowej lub niedogotowanej wątroby lub mięsa zwierząt
Objawy przedmiotowe i podmiotowe
Zespół larwy trzewnej wędrującej - gorączka, utrata łaknienia, powiększenie wątroby i śledziony, wysypki skórne, śródmiąższowe zapalenie płuc, hiperglobulinemia, leukocytoza i eozynofilia
Często u dzieci 2-5 lat z geofagią
Objawy mogą ustąpić samoistnie po 6-12 miesięcy
Rzadko zgon w wyniku inwazji mózgu czy serca
Zespół larwy ocznej wędrującej
Określana również jako toksokaroza oczna, zwykle przebiega bez objawów ogólnych lub są one łagodne
W siatkówce może dojść, w wyniku reakcji ziarniniakowych, do upośledzenia widzenia
Zapobieganie i leczenie
Inwazje w USA u domowych psów i kotów do 80% - ODROBACZANIE ZWIERZAT
Nie istnieje skuteczne leczenie, ale stosuje się: dietylkarbamazyna, mebendazol, albendazol
Objawy łagodne - wystarczą leki p/histaminowe
Inwazje ciężkie - glikokortykosteroidy
W zlow - fotokoagulacja - próba zabicia larw w siatkówce
Toksokaroza przenoszona jest na ludzi wówczas, gdy nie są przestrzegane zasady higieny. - Dzieci są mniej odporne niż dorośli, dlatego tak ważne jest, by myły ręce po powrocie ze spaceru, nie brały do ust piasku i ziemi i nie jadły żywności, która spadła do piaskownicy.
Psom należy podawać tabletki odrobaczające przynajmniej raz do roku, a szczeniakom cztery razy w ciągu pierwszego roku życia.
Nie powinno się dopuszczać do kontaktów dzieci ze szczeniętami i kociętami oraz nieznanymi psami i kotami.
Konieczna jest ochrona miejsc zabaw dzieci (np. piaskownice) przed zanieczyszczeniem odchodami zwierząt.
Należy zobowiązać właścicieli psów i kotów do sprzątania odchodów swoich ulubieńców.
Ważna jest okresowa wymiana piasku w piaskownicach.
Bardzo istotne są podstawowe zasady higieny - mycie rąk po powrocie do domu, przed jedzeniem, po kontakcie ze zwierzętami.
Dzieciom powinno się często obcinać paznokcie.
Należy myć pożywienie (np. jarzyny lub owoce), które często jest skażone glebą zawierającą jaja toksokar.