Konie W8, hodowla koni

Konie wykład 8: 19.01.2007r.

Egzamin 12 piątek, test wielokrotnego wyboru.

Ocena wartości użytkowej klaczy - metody stacyjne i polowe.
Próba polowa - właściciel sam przygotowuje klacz i przeprowadza trening, w tym samym dniu co ocena stacyjna.
Ocenia się:

Skoki luzem (w korytarzu)
Ruch
Jezdność

Ogiery - tylko Szwecja w ocenie ogierów robi próby polowe. Ogier dostaje licencję na określony okres czasu, musi się wykazać wynikami aby licencja została przedłużona. Musi się też wykazać jakością potomstwa.

Mistrzostwa Polski młodych koni:

Zalety championatów:

Koń startuje w ujeżdżeniu w skokach, WKKW i zaprzęgach.
Może startować bardzo duża liczba koni (konkursy eliminacyjne - ta forma oceny powszechna we Francji - kilka tys. koni/rocznie, można sprawdzić dużo koni.
Do tych konkursów wprowadza się specjalne rygory.
Mają podwójne znaczenie:

Służą do oceny wartości użytkowej koni.
Wynik uzyskany w championacie służy do wartości użytkowej konia w modelu osobniczym i w modelu ojcowskim - potomstwo.

Można obliczać przewidywaną wartość hodowlaną.
Dość niskie koszty przeprowadzania tych prób (sprawdzian predyspozycji konia).
Wyniki uzyskane w championatach są najlepszą reklamą dla hodowcy konia, promują konia. Koń wygrywający championaty - kilka razy wzrasta jego wartość.
Promocja produktów końskich, sprzętu jeździeckiego, cała oprawa marketingowa.

Wady championatów:

Zróżnicowane warunki środowiskowe - kompensowane tym, że koń ma prawo kolka razy startować.
Prawo startu mają ogiery, wałachy i klacze (dużo ogierów, które mają zaliczony test 100 dniowy).
Dla 4 latków organizowane konkursy na styl skoku konia (3 osobowe komisje, 1 sędzia zagraniczny. Oceny 1-10 pkt., komisja uzgadnia werdykt).
Folia - sposób liczenia błędów.
Znacznie mniej punktów karnych jest za błędy.
Tempo 350/min.
1 konkurs rozgrzewkowy nieobowiązkowy, półfinał i finał.
Wysokości przeszkód dla koni 5,6,7-letnich - dla nich konkursy dokładności. Rozgrzewka na zasadach konkursu zwykłego (koń 5-letni trudność, bo nie jest przyzwyczajony do bardzo krótkich najazdów, najazdy ukosem na przeszkodę).

Ocena na podstawie dzielności sportowej:

Trudna do wykorzystania w szacowaniu wartości hodowlanej.
Dotyczy tylko ok. 30% startujących koni.
Zróżnicowanie konkursów - różna klasa trudności.
Duża liczba stałych czynników środowiskowych np. Sprzężenie pary koń - jeździec.
Robimy analizę wariancji - gdy normalność, symetria rozkładu, konieczność unormalnienia rozkładu cecha jest logarytmowana.

Wady metody:

Informacje o koniu dostajemy w późnym wieku (konie startują w wieku 7-8 lat i w wieku kilkunastu lat dopiero informacja co koń wart - ta ocena tylko dla skoków i ujeżdżenia.

Ocena wartości wyścigowej:

Ważne:

Liczba wygranych gonitw.
Z jakimi końmi wygrywa gonitwę.
Styl wygranej.

Gonitwy handicapowe - startują konie o zróżnicowanej klasie wyścigowej, gorsze - mniejsze obciążenie na grzbiecie, lepsze - większe. Koń słabszy dostaje extra 20m - lepszego się karze, słabszego nagradza.

Handicap generalny - ocena klasy wyścigowej konia przez teoretyczne obciążenie, jakie by musiał unieść na grzbiecie. Dobra metoda oceny dzielności wyścigowej konia.

Cele i programy hodowlane:

Użytkowość wierzchowa, zaprzęgowa.
Prawidłowość budowy pod względem funkcjonalnym (eliminacja sztuk wadliwych).
Uzdolnienia ujeżdżeniowe i skokowe (duży udział przodków pełnej krwi w rodowodzie, aby wytrzymać odcinki wytrzymałościowe).
Zdrowie ocena:

Dychawica świszcząca (ROER) - nadmiernie rozrośnięte podniebienie miękkie i charczący oddech u konia.
Osteochondroza - zaburzenie kostnienia chrząstek nasadowych kości.
Płodność - u klaczy, cecha nisko odziedziczalna 0,05.

Kontrola użytkowości:

Próby stacyjne - test 30-dniowy? Na podstawie którego wstępna kwalifikacja ogiera do hodowli (jak przekazuje cechy pokrojowe i użytkowe - też ocena na jego potomstwie).

(Test stacyjny do 70-dni?)

Test ogierów:

Ocena: temperament, charakter, skoki, ujeżdżenie.

Zalety:

Duża odziedziczalność 0,4-0,5.
Bardzo duża korelacja genetyczna między wynikami w teście a innymi wynikami w zawodach sportowych (0,4-0,5 bardzo wysoka).

Wada:

Ocena robiona na materiale selekcjonowanym (ocena ok. 10% populacji ogierów).

Test klaczy:

Zaleta:

Odziedziczalność trochę niższa, wysoka korelacja.

Zawody jeździeckie:

Ujeżdżenie i skoki.
Niższa h² = 0,1.
Asymetria rozkładów.
Ocena prowadzona późno, mało dokładna.

Wiarygodność szacowania wartości hodowlanej:

20% - jeśli mamy tylko wiarygodność rodowodową.
Użytkowość rodowodowa + własna - 38% wiarygodności oceny wartości hodowlanej.
Ocena potomstwa - 47% wiarygodności.
Powyżej 80% - musi być 100 sztuk ocenianego potomstwa (tylko u wybranych ogierów!).

Etapy selekcji u koni:

Ocena źrebiąt ssących, roczniaków i dwulatków.

Kryteria: prawidłowość budowy, ruch, wzrost, rozwój, zdrowie.

Wstępna kwalifikacja do hodowli na podstawie rodowodu i pokroju (w większości programów hodowlanych).
Selekcja na podstawie wartości oceny użytkowej własnej.
Selekcja na podstawie ocenionej wartości hodowlanej (indeks selekcyjny).

Ad.1. Ocena u młodych źrebiąt:

Wysokonożność.
Umięśnienie - mocne, nabite, wyraźnie zaznaczone.
Długość, skośność ustawienia łopatki.
Wyraźnie zaznaczone stawy pęcinowe, skokowe, w miarę proste kończyny.
Kłoda - najsłabsza ocena, bo najpóźniej się formuje.
Całość: ruchliwa, energiczna, żywa, błyszczący połysk sierści, chęć do życia.

Dobór hodowlany:

Chów w czystości rasy (konie huculskie, koniki polskie, CKA, PKA).

Cenne zachowanie tych ras.
Metoda kojarzeń, aby nie dopuścić do nadmiernego spokrewnienia.
Możliwość chowu w pokrewieństwie.
Chów na linię.

Krzyżowanie: najczęściej krzyżowanie uszlachetniające (wybieranie rasy - PKA, którą chcemy uszlachetnić dane pogłowie). Większy lub mniejszy dolew PKA.

Podstawowe kryteria:

Dzielność własna na torze wyścigowym (handicap generalny, długość użytkowania rozpłodowego lub system oceny tj. ogiery półkrwi).
Prawidłowość oceny.
Spokojny temperament.

Cel do osiągnięcia w hodowli półkrwi: dzielność, wytrzymałość (te cechy chcemy poprawić).

Krzyżowanie twórcze - przy wytwarzaniu nowych ras.
Krzyżowanie wypierające - stosowane w CKA i u koni zimnokrwistych.
Krzyżowanie towarowe - irlandzkie huntery

UŻYTKOWANIE ROZPŁODOWE:

Aby nie dochodziło do przypadkowych pokryć.
Kastracja ogierków.
Konie cenne genetycznie kastrowane?, ogier wygrywa rekordową sumę na torze.

Dojrzałość hodowlana (dojrzałość do użytkowania rozpłodowego):

Rasy wcześnie dojrzewające.
Rasy późno dojrzewające.

Selekcja opóźnia dojrzewanie.
Rasy prymitywne - mają późniejszy okres dojrzewania.
Dość wcześnie zaczyna się kryć rasy zimnokrwiste (zahamowanie wzrostu, kłopoty przy porodach, nieprzystosowanie do laktacji).
Klacz będzie trudno zaźrebić.
Wiek 1 ocielenia (im później kryjemy - gorszy rozwój gruczołu mlekowego i gorsza mleczność).
Zastępowało się umiejętności treningowe podawaniem anabolików u klaczy.
W wyścigu nie powinien startować koń, który nie ma rozwiniętych odpowiednio kości długich (stany zapalne nasad kości).
Pod względem aktywności płciowej klacze należą do samic sezonowo poliestralnych. W okresie sezonu rozpłodowego (XI/XII - VI/VII) występuje w miarę regularna aktywacja jajników (zwierzę dnia długiego).
Obecnie bardzo duże wydłużenie sezonu rozpłodowego (lepsze żywienie, warunki utrzymania).

Pod względem aktywności jajników klacze dzielimy na:

Poliestralne
Sezonowo poliestralne

Po okresie spoczynku rozwój pęcherzyków jajnikowych.
W miarę wydłużania dnia świetlnego ruje są wyraźnie zaznaczone, krótsze, łatwiej ustalić termin skutecznego pokrycia.

Ruja krótka:

Występuje po wyźrebieniu. Między 7-13 dn9em po wyźrebieniu samica w rui.
W wyniku intensywnej laktacji może nastąpić przesunięcie 1 terminu krycia - ruja krótka.
Normalny cykl płciowy z rują 4-7 dni.
Przy ustaleniu terminu skutecznego pokrycia trzeba wziąć pod uwagę:

owulacja na 2 doby przed końcem rui (tyle czasu estrogeny we krwi i wywołanie zewnętrznych objawów rui).
inseminacja 2 godziny po owulacji

Plemniki przeżywają 1,5 doby.
Do 100h - u ogierów z dobrym nasieniem.
Do 1h po pokryciu w jajowodach dobra koncentracja plemników do zapłodnienia. Zapłodnienie w górnej części jajowodu.
Pierwsze podziały w jajowodzie, po 6-7 dniach komórka wchodzi do macicy - stadium moruli.

Metody wykrycia optymalnego terminu skutecznego pokrycia:

Zewnętrzne objawy rui (ogier tabunowy - krycie z ręki).
Badanie rektalne stanu pęcherzyków jajnikowych - stadium F4 (pęcherzyk nie wypełniony płynem).
Badanie USG - unasiennienie klaczy - co 4h kontrola stanu pęcherzyków jajnikowych. Nawet przy inseminacji nasieniem mrożonym można 100% zaźrebień zyskać.

Powinno się diagnozować ultrasonograficznie źrebność (można już zdiagnozować 2 tygodniową ciążę). Następne badanie po 2-4 tygodniach.
Kolejne badanie ma zdiagnozować rozwój płodu, a przy poronieniu powtórne wprowadzenie klaczy w ruję.

Ciąża mnoga - w większości poronienia lub 1źrebię przeżywa, 2 wyjątek, lecz mniejsze i wolniej rosną.

Interwencja: gdy w dwóch rogach macicy - 1 róg usuwany, 50% szans że drugi się rozwinie. Gdy w 1 rogu oba zarodki - PGG - rozpuszczenie ciałka żółtego i poronienie. Zabieg ten przed 7 tygodniem źrebności musi być wykonany (wytwarzają się kubki endometrialne - endotropina kosmówkowa, która zahamowuje ruję na kilka miesięcy).

żywo urodzonych źrebiąt 70-70kilka%.
Odchowanych źrebiąt 60-60kilka%.

Przyczyny niskiej rozrodczości:

Trudności w ustaleniu właściwego terminu pokrycia (kryjemy za wcześnie lub za późno).
Wrodzone lub nabyte nieprawidłowości dróg rodnych (często występują np. nie wykształcenie macicy lub szyjki macicznej).
Zaburzenie w regulacji hormonalnej cyklu płciowego (tu cicha ruja, ciągła ruja lub brak rui).
Występowanie rui u części klaczy źrebnych (krycie kończy się poronieniem).
Schorzenia infekcyjne dróg rodnych (ropomacicze, kwaśny odczyn ropny - uśmiercanie plemników).
Resorpcja płodów i wczesne poronienia.
Arteritis - wirusowe zapalenie tętnic, wywołuje ronienie u klaczy (wirus Herpes, klacze które przechoruj odporne).
Wirusowe ronienie zakaźne u klaczy (stosuje się szczepienia ochronne) i wirusowe zapalenie płuc u źrebiąt.
Upadki źrebiąt, które mogą wynosić do kilkunastu procent (stany zapalne płuc wirusowe lub bakteryjne, biegunki i schorzenia przewodu pokarmowego, upadki losowe).
Niewłaściwe żywienie klaczy i ogierów oraz źrebiąt (niedobory żywieniowe - 10% ogierów kiepska jakość nasienia).
Zła jakość nasienia ogierów.