Dr Małgorzata Rosin

Komunikacja społeczna

EFEKTY SZKOLENIA,

uczestnik potrafi:

Współtworzyć normy grupowe

~   Sformułować zasady współpracy

~   Identyfikować role pełnione w zespole

~   Rozpoznawać fazy rozwoju grupy

~   Zreflektować własne umiejętności pracy w grupie

~   Określić wady i zalety komunikacji jedno- i dwukierunkowej

~   Scharakteryzować rolę komunikacji werbalnej i niewerbalnej

~   Rozpoznawać bariery komunikacyjne

~   Konstruować wypowiedź empatyczną.

~   Zamieniać komunikaty „TY” w komunikaty „JA”

~   Rozpoznawać własne kłopoty z „byciem sobą” także w relacjach zawodowych

~   Określić sytuacje wychowawcze, w których następuje naruszanie terytoriów psychologicznych

~   Odróżniać zachowania asertywne od agresywnych i uległych

~   Odnaleźć związek między postrzeganiem siebie a realizacją zadań, które człowiek ma przed sobą

~   Poszukiwać mocnych stron swoich i wychowanków

~   Określić, co może zrobić nauczyciel, by wzmacniać poczucie wartości wychowanków

~    Formułować pozytywne informacje zwrotne

~    Dokonywać refleksyjnej analizy zachowań zarówno własnych, jak i innych ludzi, dla uzyskiwania większej skuteczności w porozumiewaniu się

OGÓLNE WIADOMOŚCI O KOMUNIKACJI

Komunikowanie się:

1. Jest procesem złożonym, polegającym na przekazywaniu wiadomości pomiędzy ludźmi za pośrednictwem symboli, którymi są słowa oraz sygnały pozawerbalne, czyli wyraz twarzy, pozawerbalne dźwięki mowy, ruchy ciała, gesty. Jest to proces dwukierunkowy, w którym aktywnie uczestniczą co najmniej dwie osoby: MÓWCA I SŁUCHACZ.

2. Umiejętność porozumiewania się określa stosunki między ludźmi i wpływa na poczucie własnej wartości. Brak tych umiejętności może prowadzić do samotności i poczucia bezsilności, niezadowolenia z pracy i rozczarowań w życiu osobistym.

3. Dobra komunikacja oznacza, że odbiorca nie zniekształca intencji nadawcy, nadawca dokładnie przekazuje treść komunikatu, obaj tak samo rozumieją znaczenie komunikatu; to m.in. niezbędny warunek, by młodzi ludzie mogli rozmawiać z dorosłymi na różne tematy.

Komunikacja interpersonalna

to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie, przez cały czas, swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją słowami przekazujemy określone informacje

Komunikacja interpersonalna

• To komunikowanie się bezpośrednie.

• To proces przekazywania i odbierania informacji między dwiema osobami lub pomiędzy małą grupą osób, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych [W.Głodowski]
  

Cechy komunikacji interpersonalnej

• dynamika

• kontekst społeczny

• symbolika

• interakcyjność

• celowość i świadomość

• nieuniknioność

• złożoność

Komunikowanie ma charakter dynamiczny - polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji.

Komunikacja jako proces symboliczny posługuje się symbolami i znakami.

Interakcyjność komunikacji - między jego uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania.

Celowość i świadomość - działaniem każdego uczestnika procesu kierują określone motywy.

Komunikowanie jest nieuchronne

• „nikt nie może się nie komunikować” Watzlawick, Beavin,

• Jackson: ludzie zawsze się komunikują bez względu na ich uświadomione lub nieuświadomione zamiary.

Komunikowanie to proces złożony

• wieloelementowy i wielofazowy,

• może mieć charakter dwustronny lub jednostronny, werbalny lub niewerbalny, bezpośredni lub pośredni.

W przeciwieństwie do pewnych procesów fizycznych czy chemicznych, komunikowanie jest nieodwracalne, nie da się go cofnąć, powtórzyć czy zmienić jego przebieg.

Komunikowanie to proces społeczny - odnosi się co najmniej do dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym

Czym jest komunikacja społeczna?

Wszystkie procesy przebiegające z udziałem ludzi mają charakter społeczny, zatem i komunikacja jest społeczna, gdyż jej uczestnikami są zawsze członkowie społeczeństwa. Stąd mówimy o komunikacji społecznej, jako o najszerszym zbiorze procesów porozumiewania się jednostek i grup. Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki.

Komunikacja społeczna jest procesem wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami społecznymi, mający na celu dynamiczne kształtowanie, modyfikację bądź zmianę wiedzy, postaw i zachowań w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących na nie podmiotów.

Płaszczyzny komunikacji uzależnione są od zasięgu, formuły oraz uczestników.

Poziomy komunikowania się wg D.McQuail'a

• Masowe

• Instytucjonalne

• Międzygrupowe

• W grupie

• Interpersonalne

• Intrapersonalne (wewnątrzosobowe)

Komunikując się na różnych poziomach, płaszczyznach, dostosowujemy język, środki, określamy od nowa cel, używamy innych strategii.

ALARM!

Coraz mniej rozmawiamy z sobą twarzą w twarz.

Komunikowanie z udziałem technologii (komputery, telefony) wypiera komunikację bezpośrednią.

Niestety, to za mało, by mogły wytworzyć się więzi i relacje społeczne czy mógł zajść proces wychowawczy.

Trzy poziomy komunikacji:

1. poziom faktyczny - jego zadaniem jest podtrzymanie rozmowy, rozmawiamy tylko na bezpieczne tematy, nie wymagające od nas zaangażowania emocjonalnego. Jest to poziom instrumentalny i afektywny. Nie jest warunkowany intencjami.

2. poziom instrumentalny - założony wyraźny cel. Dialog sprowadza się do oddziaływania na rozmówcę i dążenia do wywarcia pożądanego wpływu.

3. poziom afektywny- widoczna zażyłość między nadawcą a odbiorcą, poziom, w którym ważną rolę odgrywają emocje, ujawniane bywają nasze wartości i poglądy.

Kanały komunikacyjne

• Kanały formalne - sformalizowane układy społeczne (np. podwładny - szef). Jedna ze stron jest dominująca, komunikacja ma charakter oficjalny - wykorzystuje się takie formy jak zebrania, narady, posiedzenia;

• Kanały nieformalne - interlokutorzy zajmują równorzędne pozycje w dialogu.

Komunikacyjna piramida zależności

Życie w grupie (rodzinie, plemieniu itd.) stało się podstawą do wytworzenia komunikowania grupowego (wewnątrzgrupowego).

Jest bardziej skomplikowane niż komunikowanie interpersonalne - musi uwzględniać potrzeby i oczekiwania kilku osób.

Jakość komunikowania grupowego zależy od:

• Charakteru grupy (formalna czy nieformalna)

• Intensywności spotkań

• Pracy nad wspólnym sukcesem (czy w ogóle?)

• Hierarchii istniejącej w grupie

Osoby spędzające ze sobą sporo czasu (małżeństwa, rodzina, przyjaciele, bliscy współpracownicy) rozwijają niewerbalne sposoby porozumiewania:

• określona mowa ciał,

• komunikacyjne przyzwyczajenia,

• gesty, postawy,

• przedmioty - np. ich charakterystyczny układ -podstawa to określone więzi emocjonalne.

Komunikacja międzygrupowa - W interakcje wchodzą różne grupy. Podstawą ich wytworzenia są np.:

• zjawiska historyczne lub zadania do wykonania,

• wspólne zapatrywania,

• wyznania, itp

Komunikacja organizacyjna

ten rodzaj komunikacji powstał w wyniku wykształcenia władzy politycznej i określonych struktur formalnych. Podstawową cechą są sformalizowane komunikaty.

Komunikacja masowa

W XXI w media zajmują procentowo najwięcej miejsca w komunikacji - skróciły się odległości, udostępniły informacje, powieliły komunikaty, wykreowały własny język, oddziaływujący na kilka zmysłów jednocześnie.

Funkcje komunikowania

• informacyjna (zbieranie informacji potrzebnych do wydania decyzji),

• motywacyjna (motywowanie),

• kontrolna (informowanie o standardach, powinnościach, obowiązkach),

• emotywna (wyrażanie emocji, uczuć) .

Aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa:

• Nadawca - czyli osoba, która przesyła określoną informację

• Odbiorca - czyli osoba, do której daną informację kierujemy

• Kod - czyli sposób przekazu tej informacji - obraz, gest, słowo

W celu pełniejszego poznania istoty komunikacji warto zastanowić się nad procesami i mechanizmami, które leżą u podłoża każdej rozmowy.

Podstawowa sekwencja rozmowy :

• Myśl - na wstępie w umyśle nadawcy pojawia się określona myśl

• Kodowanie - następuje w momencie przekształcenia treści pisanej na wiele gestów i symboli. Proces ten jest konieczny, gdyż komunikat przekazuje często jedna osoba, która stara się być zrozumiana dobrze przez swoich słuchaczy.

• Odkodowanie - następuje w momencie przekształcenia komunikatu przez słuchacza, który stara się go zrozumieć

• Sprzężenie zwrotne - jest to odwrócenie komunikacji, w którym to wyrażamy reakcję na komunikat nadawcy

Proces komunikacji interpersonalnej może odbywać się w formie:

- komunikacji werbalnej (słownej),

- komunikacji niewerbalnej (bezsłownej).

Na kontekst wypowiedzi składają się:

• ton głosu

• kontakt wzrokowy

• mowa ciała

Badania dowodzą, że w komunikacji interpersonalnej poszczególne kanały przekazu informacji mają zróżnicowany wpływ na kształtowanie ogólnej oceny wypowiedzi:
- Słowa wpływają w ok. 7%

- Przekaz zawarty w tonie głosu to ok. 30%

- Przekaz zawarty w m.in. w mimice twarzy to ok. 65%

ABY SKUTECZNIE KOMUNIKOWAĆ SIĘ TRZEBA POSIADAĆ:

• cel

• pozytywne nastawienie

• jasne, konkretne, precyzyjnie wyrażone myśli

• argumenty

• odpowiednie przygotowanie

• odpowiednie otoczenie

• adekwatną mowę ciała

• partnerskie podejście / szacunek, kultura /

• panowanie nad emocjami

• słuchanie z uwagą

UŁATWIENIA SKUTECZNEJ KOMUNIKACJI:

• kontakt wzrokowy

• otwartość

• skupienie się nad problemem, jasne przekazywanie informacji

• parafrazy, pytania

• nie ocenianie

• nie krytykowanie

• okazywanie zainteresowania

• dostosowanie się poziomem do rozmówcy

• stworzenie odpowiedniej atmosfery

• odpowiednia intonacja

• tolerancja

• wyrozumiałość

• nie przerywanie mówiącemu

• prywatność i dyskrecja

• zachowanie asertywne

Przeszkody w skutecznej komunikacji

• filtrowanie

• wybiórcze spostrzeganie

• płeć

• niedogodne okoliczności rozmowy;

• niejasność komunikatu;

• nieprzygotowanie do rozpoczęcia rozmowy;

• zaburzona koncentracja uwagi;

• brak wzajemnego zaufania i szacunku;

• nastawienie emocjonalne do partnera;

• paradoksy komunikacyjne - komunikaty wyrażają dwa wzajemnie sprzeczne polecenia;

• sprzeczność komunikatu np: między wyrażonymi emocjami, a przedstawioną treścią.

Filtrowanie

• Celowe manipulowanie informacją przez nadawcę, tak aby się przedstawić w jak najlepszym świetle

Wybiórcze postrzeganie

• Selektywne postrzeganie komunikatu.

• Odbiorca dekoduje treść komunikatu ze względu na swój punkt widzenia, osobowość, oczekiwania…

• Często dochodzi do nadinterpretacji faktów

Płeć

• Mężczyźni mówią, aby podkreślić swoją pozycję

• Kobiety - aby stworzyć związki

Mężczyźni - język pozycji i niezależności.

Kobiety - język związków i bliskości

Emocje

• Emocje wpływają na sprawną komunikację i interpretację komunikatu

• Najczęściej, w skrajnych przypadkach, zakłóca to racjonalną i obiektywną interpretację komunikatu

Język

Istnieje znaczna różnica w interpretacji komunikatu uwarunkowana:

• wiekiem

• wykształceniem

• środowiskiem kulturowym
  
  
  

7

---