PODZIAŁY NA OKRESY ROZWOJOWE W PSYCHOLOGII POLSKIEJ
Jakiekolwiek umiejętności- funkcje posiadamy w życiu dorosłym umiejętność widzenia, słuchania, umiejętność poruszania się, utrzymywania równowagi, myślenia, kierowania własnym zachowaniem, umiejętność życia w społeczeństwie, pełnienia ról związanych z płcią itd. to ich „początek” zaczyna się z chwilą urodzenia, a potem przechodzą one wszystkie etapy rozwojowe właściwe dla rozwoju człowieka.
Oczywiście mówimy tu o rozwoju już po narodzinach, nie zapominając jednak, że istotną rzeczą jest prawidłowy przebieg ciąży i prawidłowy rozwój płodu.
Ludzie zawsze oceniają niemowlęta zaraz po urodzeniu. W starożytności, kobiety obmywały nowonarodzone dzieci winem, aby sprawdzić czy nie są chore na padaczkę.
Niemowlęta były oceniane pod względem prawidłowości rozwoju przez specjalne konsylia, które decydowały o tym czy dziecko będzie wychowywane czy też zostanie zrzucone ze skały jak w starożytnej Sparcie.
Obecnie niemowlęta też są oceniane zaraz po urodzeniu.
Do oceny stanu noworodka służy tzw. Skala Apgar ( od nazwiska twórczyni).
W Polsce stosuje się też słowo SOPOT od liter następujących wyrazów: skóra, oddech, puls, odruch, tonus. Są to kryteria w/g, których oceniany jest noworodek. W zależności od stanu noworodka w/g tych kryteriów noworodkowi przypisana jest określona liczba punktów. Maksymalnie może on dostać 10 punktów.
SKÓRA - sinica całego ciała 0
(kolor) - tułów różowy, sinica części
dystalnych kończyn 1
- całe ciało różowe 2
ODDECH - brak oddechu 0
- wolny i nieregularny 1
- głośny płacz 2
PULS - niewyczuwalny 0.
- < 100 1
- > 100 2
ODRUCH ( rekcja na bodźce np. wprowadzenie cewnika do nosa)
- brak 0
- grymas twarzy 1 kaszel lub kichanie 2
TONUS - napięcie mięśni
- brak napięcia,
wiotkość ogólna 0 pkt.
- napięcie obniżone
zgięte kończyny 1 pkt.
- napięcie prawidłowe
samodzielne ruchy 2 pkt.
OCENA w punktach
10-9 noworodek w dobrym stanie
8-7 noworodek zmęczony porodem
6-4 zamartwica średniego stopnia
3-0 zamartwica ciężka
Zamartwica spowodowana jest niedotlenieniem, szczególnie przy zamartwicy ciężkiej można spodziewać się uszkodzenia centralnego układu nerwowego ( np. dziecięce porażenie mózgowe).
( za Żebrowską, Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży)
niemowlęctwo pierwszy rok życia
wiek poniemowlęcy od 1do3 lat
wiek przedszkolny od 3 do 7lat
młodszy wiek szkolny od 7 do 11-12 lat
wiek dorastania od 12-13 do 17-18 lat
Pierwszy miesiąc życia dziecka nazywamy stadium noworodka.
Charakterystyka stadium noworodka.
Proporcje ciała - stosunkowo duża głowa, mała twarz, wysokie czoło, duże oczy, zadarty nosek, małe usta, długi tułów, a kończyny krótkie.
Wygląd twarzy noworodka, a szczególnie wysokie czoło, duże oczy, zadarty nosek, małe usteczka powoduje zarówno u kobiet i mężczyzn odruch opiekuńczy.
W dorosłym życiu jeśli u kobiety zachowają się niektóre proporcje i cechy twarzy noworodka np. wysokie czoło, duże oczy, zadarty nos, to najczęściej może ona liczyć na wielką opiekuńczość ze strony płci przeciwnej.
Cechy twarzy noworodka wykorzystywane są także przez rysowników, do tworzenia postaci, które mają wzbudzić sympatię.
Układ kostny - tkanka kostna jest miękka ma budowę włóknisto- chrzęstną.
Kości czaszki są nie zrośnięte i połączone włóknisto-chrząstkowymi spojeniami nazywanymi ciemiączkami.
Ciemiączko duże - zetkniecie kości ciemieniowych i czołowych.
Ciemiączko małe - zetknięcie kości ciemieniowych i potylicznej.
Ciemiączko małe zarasta się w pierwszym kwartale życia, ciemiączko duże ok. 15 miesiąca życia.
Jak sadzicie dlaczego kości czaszki nie są zrośnięte po urodzeniu tylko kostnieją później?
Jedna z metod oceny rozwoju niemowlęcia -ocena dojrzałości szkieletowej na podstawie czasu pojawienia się tzw. jąder kostnienia i stopnia zaawansowania rozwoju kośćca.
Najczęściej oceny dokonuje się na podstawie radiogramu ręki i nadgarstka i porównuje się je ze specjalnymi atlasami.
Dopuszczalne opóźnienie rozwoju kostnego do dwóch lat, opóźnienie mogą wywoływać rożne choroby miedzy innymi zaburzenia wydzielania hormonu wzrostu. pamiętacie karłowatość emocjonalną- deprywacyjną?)
Układ mięśniowy -nie jest całkowicie rozwinięty, włókna mięśniowe są cienkie, siła skurczu niewielka. Zaznacza się wyraźna przewaga zginaczy.
Postawę leżącego noworodka charakteryzują:
asymetria tzn. kiedy noworodek leży na plecach, głowa jest prawie zawsze zwrócona na bok, a kończyny ułożone w sposób asymetryczny( np. jedna nóżka leży prosto, a druga jest zgięta w kolanie) oraz tendencja do przewagi zginaczy tzn. noworodek położony na brzuszku przyciąga rączki i nóżki do tułowia, sprawiając wrażenie skulonego, główka pozostaje zwrócona w jedną stronę.
UWAGA
Jeśli noworodek ma kończyny stale wyprostowane, jest to objaw chorobowy, świadczący o nieprawidłowym obniżeniu napięcia mięśniowego ( hipotonia patologiczna).
Główka noworodka posadzonego opada ku przodowi, a kręgosłup zgina się na całej przestrzeni tj. od okolicy szyjnej do okolicy lędźwiowo- krzyżowej.
Układ nerwowy - ukształtowany, ale nie jest w pełni dojrzały.
Ciężar mózgu noworodka w ciągu pierwszego roku życia zwiększa się więcej niż dwukrotnie- średni ciężar mózgu noworodka wynosi 380g, dziecka 9- miesięcznego- ok730g, a dziecka półtorarocznego ok. 985g (Żebrowska).
W toku rozwoju niemowlęcia nie wzrasta liczba komórek, natomiast następują zmiany jakościowe( dojrzewanie, różnicowanie).
Wcześniactwo, niska waga urodzeniowa, można spodziewać się mniej wydolnego układu nerwowego.
Układy wewnętrzne- przekształceniom ulegają:
- układ krążenia, pokarmowy, wydalniczy, każdy z tych układów musi przestawić się z funkcjonowania w życiu płodowym na sposób funkcjonowania w życiu niezależnym od środowiska macicy matki.
Stadium noworodka kończy się, gdy organizm przystosuje się do tych zmienionych warunków życiowych.
Noworodek, jego układ nerwowy, aby funkcjonować po urodzeniu jest wyposażony w tzw. reakcje wrodzone inaczej odruchy bezwarunkowe.
Odruchy bezwarunkowe dzielimy na trzy grupy:
1.odruchy wspólne dla noworodka i człowieka dorosłego np.
- odruch źrenicowy polegający na zwężeniu źrenicy pod wpływem światła( jedno z badań diagnostycznych, źrenice nie reagujące na światło)
-odruch mrugania, czyli zamkniecie powiek pod wpływem dotknięcia rogówki,
-odruchy pokarmowe np. odruch wydzielania śliny, ssania.
2. odruchy normalne dla noworodka i niemowlęcia, a patologiczne u człowieka dorosłego.
np. odruch Babińskiego, który polega na tym, ze przy podrażnieniu podeszwy stopy duży palec podnosi się do góry. Odruch ten w okresie niemowlęctwa zanika.
U człowieka dorosłego prawidłowo przy drażnieniu podeszwy stopy wszystkie palce powinny zgiąć się w dół.
Występowanie odruchu Babińskiego u człowieka dorosłego tzn. palec duży podniesie się do góry jest objawem patologicznym.
Ten odruch jest wykorzystywany w diagnostyce neurologicznej, świadczy bowiem o patologicznych zmianach w ośrodkowym układzie nerwowym (uszkodzenie mózgu, rdzenia kręgowego)
3.Odruchy występujące tylko u niemowląt.
- odruch chwytny- przy dotknięciu jakimś przedmiotem wewnętrznej powierzchni dłoni noworodka dłoń zaciska się mocno, i nie puszcza przedmiotu.
- odruch toniczno-szyjny- gdy noworodek leży na wznak i przekręcimy mu główkę w prawo to prawa ręka wyprostuje się, a lewa się kurczy. Gdy noworodkowi podnosi się główkę w górę to podnoszą się także kończyny i na odwrót, gdy opuszcza się główkę to opuszczają się także kończyny.
- odruch oczno-karkowy Peipera- gdy silne światło działa nagle na oko noworodka, jego głowa cofa się wstecz, jest zależność miedzy natężeniem światła a cofnięciem głowy.
- Odruch Moro inaczej odruch obejmowania- występuje w sytuacji nagłego szarpnięcia np. gdy gwałtownie wyciągniemy spod dziecka kocyk, szybkiego opuszczenie go do pozycji leżącej, ale także w sytuacji nagłego, hałasu.
Odruch Moro polega na szybkim ruchu wyprostnym kończyn górnych z szeroko rozstawionymi palcami, i równie szybkim ich zgięciu w stawach łokciowych i przyciśnięciu ich do piersi z zaciśniętymi pięściami. ( zanika ok. 6 miesiąca życia).
Odruch Moro i odruch toniczno- szyjny są wrodzone i są przejawem funkcjonowania narządu równowagi inaczej aparatu przedsionkowego.
Jest to jeden z najwcześniej funkcjonujących receptorów już w okresie płodowym.
Analizuje zmiany napięcia mięśni płodu, dzięki czemu płód wraca do normalnego położenia.
Aparat przedsionkowy -część ucha wewnętrznego, składający się z przedsionka i kanałów półkolistych( błędnik), które biorą udział w utrzymywaniu równowagi kinetycznej ( kanały) i statycznej ( przedsionek) ciała.
Podrażnienie błędnika- zaburzenia równowagi, dla wielu pacjentów konieczność używania sprzętu rehabilitacyjnego np. balkonika. Zwykłe potkniecie się wymaga sprawnie działającego aparatu przedsionkowego.
odruch orientacyjno- badawczy.
Istotnym odruchem wrodzonym na który trzeba zwrócić uwagę jest odruch orientacyjno- badawczy.
Noworodek zwraca głowę i oczy w kierunku źródła światła , także wodzi oczami za wolno poruszającymi się przedmiotami. Jest to istotny odruch, pomocny w rozwoju dziecka a szczególnie w wykształcaniu się związków czasowych.
U człowieka dorosłego odruch ten występuje także, może być używany do spostrzegania i oceniania niebezpieczeństwa, ale także do rozpoznawania innych sytuacji np. słysząc nieznany dźwięk najpierw zaczynamy go słuchać z uwagą, możemy go rozpoznać i wtedy mówimy „acha” to ktoś otwiera drzwi, a jeśli nie rozpoznajemy go zbliżamy się do źródła dźwięku i staramy się ustalić co go wydaje.