KWESTIONARIUSZ PRZEKONAŃ NA TEMAT KONTROLI BÓLU (BPCQ)

Autor: S. Skevington (1990) School of Social Sciences, University of Bath

Autor polskiej adaptacji: Z. Juczyński

Opis:

• BPCQ (The Beliefs about Pain Control Quuestionnaire), nawiązuje do skal mierzących umiejscowienie kontroli, także kontroli zdrowia.

• Służy do oceny siły indywidualnych przekonań dotyczących kontrolowania bólu za pomocą:

1. czynników wewnętrznych,

2. wpływ lekarzy (siły innych),

3. poprzez przypadkowe zdarzenia.

Właściwości psychometryczne BPCQ
Rzetelność - zgodność wewnętrzną oszacowano na podstawie 138 pacjentów z przewlekłym bólem. Dla całej skali uzyskano współczynnik alfa Cronbacha 0,75, dla pozostałych: wpływ lekarzy (0,86), wewnętrznego umiejscowienia kontroli bólu (0,82), słabsze dla wpływu przypadku (0,58). Błędy standardowe pomiaru wynoszą dla całej skali (0,63) a dla poszczególnych wymiarów kontroli bólu: wpływ lekarzy (0,54), wewnętrznego umiejscowienia kontroli bólu (0,35), dla wpływu przypadku (0,46). Podobne wskaźniki zgodności wewnętrznej podaje autorka kwestionariusza.

Trafność- ustalano trafność diagnostyczną porównując BPCQ z innymi metodami mierzącymi podobne aspekty kontroli: z Wielowymiarową Skalą Umiejscowienia Kontroli Zdrowia MHLC- umiarkowana korelacja. Trafność teoretyczna- kontrola wewnętrzna bólu z BPCQ korelowała dodatnio ze wszystkimi strategiami radzenia sobie z bólem (Kwestionariusz Strategii Radzenia Sobie z Bólem CSQ), natomiast ujemnie korelowały aktywne formy radzenia sobie z przypisywaniem kontroli bólu lekarzom i przypadkowi.

Trafność wersji polskiej kwestionariusza nie odbiega od oryginalnej.

Normalizacja - w przypadku badań grup celowych funkcję norm mogą pełnić dane informujące o wynikach przeciętnych, a także o wielkości odchyleń standardowych

Wyniki polskie

Różne grupy chorych	N	Kontrola wewnętrzna		Wpływ lekarzy		Przypadkowe zdarzenia
				M	SD	M	SD	M	SD
Pacjenci z przewlekłym bólem	32	17,79	4,16	18,00	2,52	15,92	3,72
Pacjenci z bólem kręgosłupa	48	19,50	5,76	18,10	3,94	17,10	4,90
Chorzy ze zmianami zwyrodnieniowymi	58	17,41	5,05	17,84	3,73	16,36	4,31
Kobiety z rozpoznaniem migreny	30	13,13	5,33	16,13	3,99	16,00	4,03
Chorzy ze stwardnieniem rozsianym	44	16,03	4,91	14,83	4,08	15,32	4,35
Kobiety z rakiem sutka i macicy	60	16,80	4,19	18,03	3,71	17,12	3,67

Opis kwestionariusza i zastosowanie

• Przeznaczony do badania osób dorosłych, chorych, uskarżających się na ból.

• Można go również wykorzystać do pomiaru przekonań na temat kontroli bólu u osób, które aktualnie nie uskarżają się na dolegliwości bólowe.

• Kwestionariusz może mieć zastosowanie w diagnozie i terapii pacjentów z bólem, leczonych ambulatoryjnie lub stacjonarnie.

• Uzupełnieniem wyników BPCQ mogą być informacje dotyczące strategii radzenia sobie z bólem, mierzone przy pomocy kwestionariusza CSQ.

Sposób badania

• Badanie grupowe lub indywidualne.

• Czas wykonywania testu nieograniczony, średnio zajmuje 10 minut.

• Jest wypełniany samodzielnie przez badanego.

• Krótka instrukcja, poprzedzająca stwierdzenia zawarte w kwestionariuszu, podaje sposób wykonania zadania polegający na wyrażaniu oceny treści podanych opinii w sześciostopniowej skali typu Likerta:

1. nie, zupełnie nie zgadzam się

2. nie zgadzam się

3. raczej nie zgadzam się

4. raczej zgadzam się

5. zgadzam się

6. tak, całkowicie zgadzam się

Obliczanie i interpretacja wyników

Wyników nie możemy przedstawiać w postaci pojedynczego wskaźnika. Dla każdego wymiaru umiejscowienia kontroli bólu oblicza się oddzielnie sumę wyników, zgodnie z kluczem diagnostycznym zamieszczonym w poniższej tabeli. Zakres możliwych do uzyskania punktów wynosi od 5 do 30 punktów - w odniesieniu do kontroli wewnętrznej oraz od 4 do 24 punktów - dla dwóch pozostałych wymiarów. Wyższy wynik odzwierciedla silniejsze przekonania, że ból może zostać opanowany poprzez wpływ jednego czynnika.

Umiejscowienie kontroli bólu	Oznaczenie	Numery pozycji
Wewnętrzne	W	1,3,8,10,11
Wpływ lekarzy	L	2,6,7,12
Przypadkowe zdarzenia	P	4,5,9,13

Wyniki badania pacjentów cierpiących na różne typy schorzeń można porównać z wartościami średnimi grup chorych, zamieszczonymi w poprzedniej tabeli. Można także określić dominujący typ umiejscowienia kontroli bólu. Autorka nie zastosowała żadnej typologii. Dla konstruktu umiejscowienia kontroli zdrowia, badanego za pomocą Wielowymiarowej Skali Umiejscowienia Kontroli Zdrowia - MHLC autorzy proponują typologię opartą na podziale wyników w punkcie mediany. Podobną klasyfikację można również zastosować do umiejscowienia kontroli bólu.

Otrzymujemy wtedy kombinację 8 typów możliwych konfiguracji, a mianowicie:

1. typ silny- wewnętrzny: wysokie W, niskie L, niskie P

2. typ silny- zewnętrzny: niskie W, wysokie L, wysokie P

3. typ pomniejszający wpływ lekarza: wysokie W, niskie L, wysokie P

4. typ powiększający wpływ lekarza: niskie W, wysokie L, niskie P

5. typ pomniejszający wpływ przypadku: wysokie W, wysokie L, niskie P

6. typ powiększający wpływ przypadku: niskie W, niskie L, wysokie P

7. typ niezróżnicowany: silny wysokie W, wysokie L, wysokie P

8. typ niezróżnicowany: słaby niskie W, niskie L, niskie P

Przyjęcie za punkt podziału wartości środkowej powoduje, że wszystkie wyniki powyżej i poniżej mediany traktowane są jako wysokie lub niskie, a tym samym eliminuje się wyniki przeciętne. Inny sposób klasyfikacji polega na wykorzystaniu wartości średnich arytmetycznych i odchyleń standardowych. Do wyników przeciętnych w każdym z trzech wymiarów można zaliczyć wartości mieszczące się w obszarze ± 0,5 SD od średniej. Pozostałe wyniki należą do niskich (poniżej M- 0,5 SD) lub wysokich (powyżej M+ 0,5 SD).

Badania Juczyński- pacjenci z bólami kręgosłupa (N=48), neuralgią (N=32) oraz zmianami zwyrodnieniowymi (N=58) stwierdzono występowanie znaczącej statystycznie korelacji ujemnej miedzy akceptacją choroby ocenioną przy pomocy Skali Akceptacji Choroby AIS a kontrolą bólu- wpływ lekarzy (-0,58) i przypadku (- 0,21).

1

---