W - 1

Teoria funkcjonowania rynku.

I. Miejsce rynków w procesie gospodarowania.

II. Rynek dóbr.

III. Rynek pracy.

IV. Rynek pieniądza.

V. Rynek międzynarodowy.

VI. Współzależności występujące na rynku.

I. MIEJSCE RYNKÓW W PROCESIE GOSPODAROWANIA.

Typy podmiotu gospodarczego:

W procesie gospodarowania mamy do czynienia z obiegiem dobra ekonomicznego. Pierwszym w procesie gospodarowania jest przedsiębiorstwo, które te dobra wytwarza, reprodukuje. Następne jest gospodarstwo domowe, które te dobra konsumuje dla zaspokojenia swoich potrzeb. Jest pośredni podmiot - instytucja.

W procesie gospodarowania jakim jest gospodarka narodowa mamy do czynienia z 4 składnikami:

1)Wytwarzanie.

Przedsiębiorstwo wytwarza dobro, ma swój początek w procesie wytwarzania, jego cykl kończy się w momencie konsumowania. Żeby wytwarzać dobro przedsiębiorstwo musi mieć kapitał stały i żywy, czyli pracę. Pracę dostarczają do przedsiębiorstwa gospodarstwa domowe, jest to specyficzny rodzaj dobra. Przedsiębiorstwa za pracę płaci pieniądz jako ekwiwalent za pracę. Ta wymiana odbywa się na rynku pracy, który współcześnie jest rynkiem wirtualnym. Jest to relacja między podażą pracy a popytem na pracę, czyli to czego potrzebują przedsiębiorstwa, mają zapotrzebowanie na pracę, tworzą popyt. Podaż tworzą gospodarstwa domowe chcące pracować. Celem przedsiębiorstwa jest zysk z wytworzenia, wytwarzanie jest drogą do realizacji celu.

2)Wymiana.

Dobro ekonomiczne, które jest wytwarzane musi być wymienione na rynku dóbr ekonomicznych za środki pieniężne, które gospodarstwa domowe uzyskują jako dochód za pracę. Gospodarstwa domowe kupują, żeby zaspokoić swoje potrzeby, skonsumować, zakupują dobra, które są użyteczne. Każde dobro musi posiadać tą cechę. Dobro nieużyteczne nie zostanie sprzedane i nie przyniesie zysku. Celem wytworzenia jest maksymalizacja zysku, celem gospodarstw domowych jest maksymalizacja użyteczności z zakupionych dóbr. Miarą tej wartości jest pieniądz. Na rynku dóbr podaż dobra tworzą przedsiębiorstwa, popyt - gospodarstwa domowe. Między rynkami pracy i dóbr z punktu widzenia wektora jest odwrotność.

3)Spożycie dobra ekonomicznego może mieć 2 cechy:

a)można je konsumować w gospodarstwie domowym;

b)dobra użyteczności zbiorowej.

Dobra indywidualne kupuje się na rynku, publiczne są dostarczane bezpośrednio ze źródeł publicznych.

4)Podział - nie ma jednego miejsca.

a) pierwotny - pierwszy (pierwotny) - dotyczy podziału w przedsiębiorstwie nowo wytworzonej wartości obejmująca wartość pracy i wartość dodaną. Nowo wytworzona wartość - PKB - dzielimy na pracodawcę i pracownika, który żąda za wkład pracy zapłaty. W gospodarstwach narodowych nową wytworzoną wartość mierzymy za pomocą produktu PKB. Wartość dodana zamienia się w zysk, jest to transformoza.

b)podział wtórny - podział przez budżet państwa w postaci transfera wartości, trafia do państwa i w postaci podatku.

c)podział noty - mając dochód osobisty duży, większy niż wydatki, nadwyżka jest oszczędnością, która jest przekazywana do instytucji pośredniczącej - banku, a ten z kolei może przeznaczyć na kredyty dla przedsiębiorstw na zwiększanie produkcji, na inwestycje, tworzy się rynek pieniądza. Podaż pieniądza na rynku pieniężnym tworzą gospodarstwa domowe, popyt powstaje po stronie przedsiębiorstw. Część wytworzonych dóbr jest przedmiotem eksportu, może to być towar, usługa, praca, kapitał. Za eksport otrzymujemy zapłatę. Wymiana z zagranicą tworzy kolejny rynek - międzynarodowy.

Podejście klasyczne w gospodarce - wykształciło się ok. 200tyś. lat temu, zależność między ceną a ilością.

Cena Rynek dóbr
wskaźnik

podaż (produkcja)

cena równowagi

popyt (konsumpcja)
popyt globalny Pg = K+I+G ⁺_-En

PKB=I+K+G ⁺_-En ilość dóbr

Płaca Rynek pracy

wykwalifikowana

Podaż (pracownik)

niekwalifikowana

Popyt (pracodawca)

Ilość pracy

Stopa % Rynek pieniądza

Oszczędność podaż Os

stopa rynkowa

popyt I - inwestycje

Os = I Ilość

Kurs walutowy Rynek międzynarodowy

Ex (przedsiębiorstwa)

kurs równowagi

Im (gospodarstw domowych)

EX = I Ilość

W - 2

Na rynkach współczesnych jest inaczej niż na neoklasycznych. Mamy niekorzystne zasoby, bezrobocie.

Rynek dóbr - odgrywa coraz mniejsze znaczenie w gospodarce rynkowej.

Rodzaje rynków dóbr:

Są to rynki strukturalne, charakteryzujące się odmiennymi cechami. Teoretycznie jest ich 9 rodzajów.

Podaż Popyt	Jeden	Kilka	Dużo
Jeden	1. Monopol dwustronny	2. Monopol jednostronny	3. Monopson
Kilka	4. Monopol jednostronny	5. Oligopol dwustronny	6. Oligopson
Dużo	7. Monopol	8. Oligopol kartelowy	9. Konkurencja prawdziwy rynek

Cechy rynku konkurencyjnego (9):

- podmioty są autonomiczne - sprzedają i kupują jednorodne produkty, ważną rolę odgrywa cena.

- przejrzystość, jasność, publiczne transakcje, transparentność.

- mobilność, czynnik przestrzenny przestaje odgrywać rolę

Konkurencja doskonała:

- producent stosuje kryterium maksymalizacji zysku

- konsument - maksymalizacja użyteczności

Konkurencja niedoskonała:

- po jednej lub drugiej stronie jest przywództwo cenowe, narzucanie ceny

- 2 rodzaje dób: dobra pośrednie - produkcyjne, dobra finalne - zaspokaja potrzeby

Dobra finalne dzielą się na:

- dobra podstawowe

a) żywność

b) ubrania

c) dom

- dobra wyższego rzędu

a) wiedza

b) kultura

c)wypoczynek

- dobra ekonomiczne

a) materialne, towary

b) niematerialne

Dobra pośrednie - produkcyjne.

- zasób, kapitał, praca, innowacja - czynniki produkcji.

Między rynkiem pieniężnym i dóbr istnieje powiązanie.

Dobra pośrednie:

- zasób

- wyposażenie inwestycyjne

Są one niekonkurujące z dobrami finalnymi.

Rynek dóbr pośrednich:

• rynek dóbr wyłącznie produkcyjnych

• rynek dóbr produkcyjnych i konsumpcyjnych np. mydło

• rynek dóbr konsumpcyjnych

Rynek dóbr - uczestniczy tu również państwo jako podmiot. Wynika to z:

• państwo ma obowiązek zakupów na rynku dóbr

• państwo jest podmiotem władzy politycznej i wpływa na regulacje rynku.

Państwo chce kupić dobra jak najtaniej, ale też nie może powodować zagrożeń związanych z równowagą.

Konkurencja doskonała - powinna występować na rynku dóbr, powstaje gdy producent uzyskuje maksymalizację zysku poprzez zapewnienie maksymalnego zadowolenia konsumenta. Wynika to z ceny. Maksymalizacja zysku i użyteczności występuje gdy ............................................. dobra przy optimum ekonomicznym. Cel rynku realizowany przy optimum.

Równowaga na rynku dóbr oznacza, że zarówno podaż dóbr równa się popytowi na te dobra, nadwyżka naszych oszczędności przekształciła się w nakłady inwestycyjne i przedsiębiorstwa.

Prawa rynków Warlosa:

Pg = PKB popyt = podaż

Os = I oszczędności przekształcają się w nakład.

W - 3

Rynek pieniężny współczesny jest rynkiem rozbudowującym się. W skład tego rynku wchodzą instrumenty:

• transakcje pieniężne

• transakcje walutowe

• transakcje obligacyjne

• transakcje akcyjne

Są to instrumenty podstawowe.

Jest rynek instrumentów pochodnych. Rozróżniamy:

• kontrakt terminowy

• kontrakt opcyjny (wybór)

Rynek pieniężny to rynek finansowy obejmujący te 6 instrumentów. Uczestniczymy na rynku przez chęć zarobienia, zysku, ten kto uczestniczy nazywa się inwestorem typu finansowego.

Rynek finansowy składa się z:

• uczestników (inwestorów)

• z instytucji rynku finansowego, są one niezbędne do funkcjonowania rynku, są to pośrednicy transakcji

Głównymi instrumentami pośredniczącymi są:

• banki

• oraz organizacje grupujące tzw. obrót grupowy

każdy bank jest pośrednikiem na rynku pieniężnym, banki komercyjne są głównymi pośrednikami w obrocie pieniądza, waluty, obligacji, nie uczestniczą w zasadzie w obrocie akcjami.

Do obrotów akcjami jest giełda. Giełda oznacza obrót hurtowy. Dzieli się na:

• towarowe

• walutowe - dwa typy: walutowe typu kontynentalnego, typu anglosaskiego o charakterze międzynarodowym

• kapitałowe - uczestniczy w wymianie akcji przedsiębiorstw, może uczestniczyć w innych usługach

Instrumenty finansowe - co jest przedmiotem wymiany:

• pieniądz - dokonujemy transakcji, podaż pieniądza jest wprost proporcjonalna do zapotrzebowania na pieniądz. Pieniądz w celach spekulacyjnych - poprzez zmiany kursów i na akcjach.

• walutowy - wymiana, istnieje gdy waluta jest wymienialna, są 3 typy wymienialności:
  a) niewymienialna
  b) częściowo
  c) całkowicie
  Kurs walutowy odbywa się na giełdzie walutowej.

• obligacyjny - zobowiązań
  Są trzy źródła pieniądza:
  a) pożyczyć - kredyt w banku
  b) zobowiązanie płatnicze sprzedaje na rynku płatniczym - obligacje

Obligacje dzielą się:

• sprzedawane przez władze publiczne

• przedsiębiorstwa

• osoby prywatne

Główne obligacje na rynku ogrywają obligacje publiczne. Głównym powodem dla którego władze wystawia to jest to ,żeby poprzez sprzedaż obligacji załatać deficyt w budżecie.

Dzielą się one na:

• obligacje Skarbu Państwa

• obligacje władz samorządowych

Obligacje Skarbu Państwa są najbardziej stabilnym cenowo instrumentem finansowym. Stanowią punkt odniesienia dla innych cen.

• akcje - sprzedaż części przedsiębiorstwa poprzez akcje, akcje służą do alokacji pieniądza , zmiany jego alokowania, rynek akcji jest najważniejszą częścią rynku finansowego.

Rynek instrumentów pochodnych:

• służy zabezpieczeniu się od ryzyka terminowego przy obrocie instrumentu podstawowego.

• każdy instrument finansowy zmienia swoją wartość w czasie, wyrażony jest stopą procentową

Sposób zmieniania wartości w czasie nazywamy inżynierią finansową .

Pieniądz wobec zmiany funkcji pieniądza w czasie zmienia również funkcje instrumentów finansowych.

1. miara wartości - zmiana mierzona stopą inflacji

2. środek transakcyjny - zmienia się, bo występuje w procesie wymiany ryzyko handlowe związane z procesem wymiany

3. środek płatniczy

4. środek oszczędzania

Stopę inflacji mierzymy:

1. deflatorem

2. cenami wytwórczymi

3. cenami konsumpcyjnymi

Ryzyko powoduje, że dany instrument w czasie zmienia swoją wartość.

Ryzyko rynku finansowego powoduje, że każdy instrument w czasie zmienia swoją wartość w czasie.

Ryzyko jest drugim obok stopy inflacji parametrem rynku finansowego.

Ryzyko ma kategorię psychologiczną, niepewność rynku wynikająca ze zmienności cen.

Jeżeli mamy rynek dóbr, pracy, finansowy to na każdym z tych rynku mamy całkowicie inną zmienność ceny. Na rynku finansowym ma charakter oscylacyjny, dóbr - cykliczny, koniunkturalny, pracy - frykcyjny, sezonowość. Duża zmienność wywołuje ryzyko. Ryzyko mierzymy za pomocą stóp pomiaru ryzyka stopami odchyleń stóp procentowych.

Cechy rynku finansowego:

1. cena (zmienia się)

2. ryzyko (zmienia się)

Uczestników w rynku finansowym - musimy stosować 2 parametry:

1. parametr stopy

2. ryzyko

Każdy instrument powinien być oparametrowany ceną i ryzykiem uzyskania tej ceny. Im ryzyko większe tym cena jest większa.

Ryzyko inwestowania na rynku.

Każdy z 4 instrumentów ma odmienne sposoby obliczania .......................................................................................................

Nie ma wspólnej teorii dla rynku finansowego. Zależy od doboru inwestora i instrumentów. Wszystkie instrumenty na rynku powinny być charakteryzowane przez stopę % i stopę ryzyka.

stopa % ostrożny ryzykujemy

krzywa

walutowy

rynek akcyjny

pieniężny

obligacje

narastające ryzyko zmienności stopa ryzyka

kursów walutowych

Z punktu widzenia stosunku do ryzyka można ......................... bardziej i mniej ostrożnych.

Wycena poszczególnych instrumentów.

• instrumenty akcyjne mają cenę w momencie wypuszczenia na rynek - sprzedaż pierwotna i cenę dnia w czasie późniejszego obrotu na rynku.

• kurs waluty jest zależny od salda w bilansie płatniczym

Ten mechanizm oceny danego instrumentu jest dokonywany z uwzględnieniem dwóch parametrów: stopa i ryzyko.

Instrumenty pochodne:

1. kontrakty terminowe - przesunięcie w czasie realizacji zobowiązania, trudno jest wycenić cenę kontraktu terminowego

2. opcje zawieram transakcje, którą mogę zrealizować lub nie w czasie przyszłym. Opcje służą eliminacjom ryzyka. Handel opcjami to handel ryzykiem.

Na dzisiejszym rynku rozbudowany jest obrót instrumentami pochodnymi dla obniżenia ryzyka finansowego.

W Polsce w latach 90 pojawił się rynek ze wszystkimi instrumentami, pochodnymi i ryzykiem.

Rodzaje dochodów:

1. zysk z podstawowej działalności

2. zysk z działalności z rynku finansowego

Przedsiębiorstwo zawsze posiada przewagę dochodu nad wydatkami.

Rynek międzynarodowy - wymiana danej gospodarki z innymi rynkami narodowymi. Jest to wymiana pracy, usługi, kapitału. Zestawienie tej wymiany w postaci bilansu płatniczego daje obraz tej wymiany i saldo wpływa na kształtowanie się naszej waluty do obcej, podstawę do kształtowania ceny wymiany. Gospodarki narodowe otwierają się na zewnątrz.

Teoria wymiany:

1. wymieniać ..................................................... się wtedy, gdy wytwarza się dobro taniej niż w innym kraju - teoria wymiany oparta o kategorie kosztów bezwzględnych.
   Jeśli koszt produkcji w stosunku do ceny światowej jest niższy opłaca się wymiana.

2. teoria kosztów komparatywnego, porównywalnego - jeżeli produkt jest wytwarzany po kosztach niższych niż w drugim i w drugim kraju inny produkt po kosztach niższych niż w pierwszym to opłaca się podając wymianę i zniechęca wytwarzania produktu u siebie po niższych kosztach.
   Teoria ta stała się podstawą wszelkich teorii międzynarodowej wymiany.
   - jeżeli uogólnimy na czynniki - surowce tańsze niż w innych krajach - to produkcja niższa niż w innych krajach
   - w odniesieniu do całej gospodarki narodowej - jeżeli kraj ma „innowacyjność”, ma przewagę komparatywną, wytwarza produkty taniej o lepszej jakości.
   Współczesna przewaga komparatywna gospodarki jest pochodną od tego, w jakim stopniu gospodarka funkcjonuje wykwalifikowana siła robocza, innowacyjnością, nowoczesnością.

3. teoria wymiany wewnątrzgałęziowej - następuje coraz większe powiązanie produktu finalnego z różnymi producentami z różnych krajów, mają w nim swój udział poprzez produkty składowe.
   Teoria współczesna wymiany prowadzi do zacierania różnicy między gospodarką narodową a światową. W gospodarce światowej następuje wyrównywanie cen, płac, wykwalifikowania. Następuje zlewanie rynku wewnętrznego z zewnętrznym również na rynku finansowym. Oznacza to, że stopa światowa będzie stopą wewnętrzną.

Instrumenty międzynarodowego rynku finansowego:

1. kurs wielostronny

2. kurs dwustronny

3. przedziały rozbieżności kursów

4. kurs odniesienia

5. fundusz integracji kursowej

Wspólny system walutowy:

1. usztywnianie kursów

2. zastępowanie walut narodowych wspólnymi walutami

WYKŁAD 4.

TEORIA RYNKU FINANSOWEGO

Składniki rynku finansowego

1. wycena instrumentów finansowych - określenie ich wartości, zajmuje się tym analiza fundamentalna

2. analiza techniczna - zmiany ceny bieżącej w czasie, po to, by podejmować decyzje o kupnie lub sprzedaży;

3. teoria portfela - doboru instrumentów przez inwestora. Doradca inwestycyjny - musi posiadać narzędzia doboru instrumentów

4. modelowanie rynku - upraszczanie rynku bez utraty jego cech właściwych.

Składniki te mają swoją strukturę:

1. rynki pieniężne - strukturą instytucjonalną jest system bankowy - obsługuje rynek pieniężny

2. rynek walutowy - podstawową instytucją jest giełda pieniężna: parkietowa - wyodrębniona i giełda niewyodrębniona - międzybankowa, banki w stosunku do klientów stanowią instytucję pierwszego kontaktu

3. rynek obligacyjny - funkcje usługowe w zakresie emisji obligacji spełniają banki, dla państwa jest to bank centralny. Banki są miejscem sprzedaży pierwotnej obligacji, mogą być przedmiotem obrotu wtórnego na giełdzie. Jest to struktura mieszana: bakowo-giełdowa

4. akcje - ich wymiana następuje za pośrednictwem giełdy.

Komisja Papierów Wartościowych zatwierdza dopuszczenie do obrotu danego typu pap. wart. akcji i obligacji. Również kontroluje prawidłowość wprowadzania do obrotu pochodnych instrumentów finansowych. Akcja - najważniejszy instrument.

Źródła zarobku inwestorów:

• z tytułu dywidendy

• z tytułu spekulacji

Zapotrzebowanie na pieniądz:

• zamiana akcji na pieniądze. Łączne zapotrzebowanie wszystkich przedsiębiorstw - kapitalizacja giełdy.

Wartość akcji:

• określana celem firmowej sprzedaży na giełdzie w oparciu o wycenę wewnątrz, bezpośrednio.

Ryzyko akcji mierzymy odchyleniem od przeciętnej stopy zwrotu.

Model - najczęściej używany do analizowania rynku, to model jednowskaźnikowy - podają przeciętną cenę jednego instrumentu na danym rynku w danym czasie. Indeksacja ceny odbywa się wg zasady statystycznej. Transakcje są małe i duże - ich wagi trzeba przeliczyć na indeks cenowy. W akcjach jest to WIG i WIBOR, w obligacjach - oprocentowanie 10-letnich obligacji skarbu państwa.

Jeżeli chcemy obniżyć ryzyko zakupu instrumentów tworzymy portfel arbitrażowy - neutralizujemy ryzyko spadku stóp jednych instrumentów wzrostem stóp innych instrumentów. Inwestujemy jednocześnie w odmienne instrumenty.

Są poszukiwane inne modele analizy rynku finansowego, które dadzą w przyszłości korzyści:

1. badanie zachowań każdego instrumentu w procesie stochastycznym. Na cenę każdego instrumentu wpływają czynniki, których nie da się w prosty sposób uwzględnić;

2. zastosowanie sieci neuronowych - jeżeli w mechanizm każdego instrumentu wszczepimy sztuczną inteligencję to może dałoby się śledzić i przewidywać zmienność cenową danego instrumentu.

GOSPODARKA NARODOWA

Nie ma sytuacji, żeby wszystkie 4 rynki były w równowadze.

Równowaga na rynku dóbr nie oznacza, że podmioty będą zadowolone, bo występują nie wykorzystane moce produkcyjne.

Równowaga na rynku pracy - zależy od podaży siły roboczej, nie jest na poziomie zasobów siły roboczej, bo mniejszy jest popyt na pracę. Równowaga na rynku pracy występuje przy istniejącym bezrobociu i niewykorzystanych mocach produkcyjnych.

Rynek pieniężny - jest niedostateczna podaż pieniądza w stosunku do popytu, to powoduje wzrost ceny (stopy procentowej) pieniądza, to powoduje zmniejszenia podaży na rynku dóbr i popytu na rynku pracy. Wywołuje się dodatkową podaż pieniądza poprzez zawyżanie ceny, co powoduje zmianę wartości pieniądza, co przejawia się w zmianie ceny lub inflacji. Równowaga na rynku pieniężnym jest, ale z inflacją.

Na rynku międzynarodowym - jest ciągła skłonność do eksportu i importu, jeśli jest nierównowaga to powoduje zakłócenia występujące w cenie pieniądza zewnętrznego, co wpływa na zmiany kursu walutowego, co wpływa na cenę wewnętrzną. Równowaga na rynku międzynarodowym jest trudna, bo musiałoby nastąpić porozumienie między importującymi i eksportującymi.

Występują odmienne interesy, które powodują, że nie zachowujemy się zgodnie z zasadą, by dążyć do równowagi, aby niekorzyści były małe, u nas jest równowaga i duże niekorzyści. Nierównowagi z jednego rynku przenoszą się na inne. Jest zbiór zależności.

1.Powiązania między rynkiem dóbr i pieniądza.

PKB = Popyt globalny = K + I + G + E_n - r(st. %) - L(podaż)=M(popyt)

Istnieje zależność na obydwu rynkach do stopy procentowej, jest uzależniona równowaga. Najbardziej wrażliwym na zmiany stopy procentowej jest nakład inwestycyjny.

2.Rynek dóbr - rynek pracy

-wzrost gospodarczy wymaga poszerzenia nakładów inwestycyjnych. Musi być wzrost przy określonej pracochłonności produkcji, musi wchłonąć wzrost siły roboczej

-żeby siła robocza mogła być zużyta, trzeba przesunąć punkt równowagi co jednocześnie przesunie stopę procentową E_n= 0 → Ex=Im

-jeżeli przesuwamy to E_n =0, wtedy jest równowaga między eksportem i importem

-jeżeli chcemy jednoczesną równowagę rynku pracy to eksport nie będzie równy zero.

3.Rynek pracy - rynek pieniądza

równowaga ta nie jest łatwa do uzyskania. Jeżeli chcemy w pełni wykorzystać siłę roboczą i zdolności produkcyjne to zwiększamy koszty produkcji bo uruchamiamy siły ponad optimum ekonomiczne, to powoduje tendencje do wzrostu ceny co wywołuje inflację, ale zmniejszenie bezrobocia.

Współzależność między tymi rynkami można określić za pomocą dwóch stóp: stopa inflacji i bezrobocia. Im większa inflacja tym bezrobocie mniejsze. W naszej gospodarce jest mała skłonność do pracy.

Trójkąt tworzony przez skrajności - przez punkty skrajne, jeżeli chcemy przenieść punkt równowagi to pozostałe też muszą iść na jakieś ustępstwa.

Równoczesna równowaga na 4 rynkach jest możliwa tylko przy ustępstwach z każdej strony. Przedsiębiorstwa nie maksymalizują zysku a gospodarstwa domowe użyteczności.

Teoretyczna równowaga

En =0 lub bliski 0

Poziom produkcji Y odbiegający od max

Bezrobocie naturalne

Stosuje się zasadę solidaryzmu społecznego, pomniejszamy negatywne skutki równowagi ogólnej.

1

2

---