Podstawowe przykłady elementarnych znaków graficznych. Elementarne znaki graficzne - puste semantycznie elementy języka (litery, cyfry, znaki semigraficzne)
Co to znaczy że język jest systemem znaków? Oznacza to, że język jest uporządkowanym zbiorem elementów. Wyróżniony zbiór obiektów (słowa, wyrazy, wyrażenia elementarne, litery) oraz zbiór reguł (gramatyka, składnia, syntaktyka, syntaksa), określających dozwolone (przyjęte i uznane za poprawne dla tego języka) połączenia (wyrażenia złożone, frazy, zdania, teksty) tych obiektów w kompleksy, tworzą alfabet (słownik, leksyk) danego języka, co jest inaczej mówiąc systemem znaków i tworzy język.
Funkcje systemów znakowych (jęz. naturalnego):
komunikatywna,
semantyczna (informacyjna, reprezentatywna, przedstawieniowa, referencjalna, kognitywna, symboliczna),
ekspresywna (emotywna),
impresywna (apelatywna),
sprawcza,
metatekstowa (meta informacyjna),
fatyczna,
estetyczna (poetycka, artystyczna),
metajęzykowa,
ludyczna,
klasyfikacyjna.
Fonem - jaka jest jego istota i znaczenie. Fonem najmniejsza jednostka języka, realizacją fonemu jest głoska (zespół cech dystynktywnych gloski). Jego istotą jest to, że pozwala odróżnić od siebie morfemy.
Co to jest fonem i głoska?
Fonem - najmniejsza abstrakcyjna jednostka języka nie mająca własnego znaczenia; zespół cech dystynktywnych głoski. Głoska - realizacja fonemu
Jakie są cechy artykulacyjne głoski? Podział głosek ze względu na miejsce artykulacji: dzwieczne, bezdzwieczne, nosowe, ustne, tylnojezykowe, środkowojęzykowe, przedniojęzykowe-zębowe, przedniojęzykowo-dziąsłowe, wargowe, wargowo-zębowe, zwarte, zwartoszczelinowe.
Co to jest deskryptor? Deskryptor - obiekt rzeczywistości pozajęzykowej. Wyróżniamy deskryptory: pośrednie - każdy rzeczywisty obiekt (np. kot) i bezpośrednie (dokumenty o np. kocie)
Co to jest cecha dystynktywna? Cecha fonologiczna relewantna (inaczej cecha dystynktywna, kontrastywna, diakrytyczna lub istotna), konieczna do identyfikacji jednostki językowej - właściwość fonemu, której zmiana powoduje zmianę znaczenia wyrazów, w których ów fonem został użyty. Np. dźwięczność w polskim (bas-pas).
// cecha odróżniająca głoski, częściej fonemy określonego języka; np. nosowość, dźwięczność, akcent, iloczas.
Jaki charakter mają znaki językowe? Znaki językowe mają charakter symboliczny, ponieważ znak jest symbolem, zamiennikiem czegoś, jakiegoś bytu rzeczywistego odwzorowanego za pomocą znaku. Inaczej mówiąc znaki językowe mają charakter konwencjonalny - między nadawcą a odbiorcą powstaje pewna umowa (konwencja), jakiś element zastępuje inny element (staje się innym elementem).
Jakie wyróżniamy rodzaje znaków. Wymień i podaj przykłady. Indeksowe (są zjawiskami wywołanymi przez określone przyczyny, np. dym jest znakiem tego, że coś się pali, poruszające się liście drzew są znakiem tego, że wieje wiatr, itd.), ikoniczne (są stylizowanymi lub zredukowanymi obrazami tego co przedstawiają, np. znaki drogowe ostrzegające przed spadającymi kamieniami lub przed nisko latającymi samolotami. Znakiem ikonicznym będzie także stylizowana sylwetka kobiety lub mężczyzny umieszczona na drzwiach toalety) i symboliczne (nie opierają się na naturalnym lub obrazowym związku między nośnikiem informacji a samą informacją. Więź ta w tym wypadku jest konwecjonalna, umowna lub oparta na zwyczaju społecznym. Znakami symbolicznymi są np. znaki drogowe bez rysunku. Są one nosicielami określonych informacji na zasadzie czysto umownej, jak np. trójkąt z szeroką podstawą u góry ("uwaga, ulica poporządkowana") lub biały znak okrągły z czerwoną obwódką ("zakaz wjazdu wszelkich pojazdów mechanicznych"). Takimi znakami umownymi są tez emblematy wojskowe, flagi państwowe lub symbol amerykańskiego dolara. Znaki symboliczne stanowią najliczniejszą i najważniejszą grupę znaków. Do nich należą także znaki mowy ludzkiej).
Określ co to za rodzaj znaku:
sygnał syreny strażackiej - indeksowy
wygrażanie pięścią - symboliczny ( tu chyba ikoniczny, ale się nie kłócę)
alfabet Morsa - symboliczny (arbitralny, konwencjonalny)
szron na szybach samochodowych - indeksowy
ślady na śniegu - indeksowy
hejnał mariacki - symboliczny
Przez zmianę jednego fonemu samogłoskowego podaj co najmniej 4 wyrazy od: rata, dział, ile. Rota, raty, ryta, rato; ale, Ole, ule, Ele, ilu; dzieł
Przez zmianę jednego fonemu spółgłoskowego podaj co najmniej 4 wyrazy od: dzicz, jurta, rosa, bez. Dzik, dzid, dziw, dziś, ucz; Jurka, furta, burta, jurna; ciosa, bosa, kosa, fosa, nosa, rola, ropa, szosa; becz, bel, bek, beż, łez, tez, zez.
Cechy charakterystyczne morfemów.
Relacje morfemów i podać przykłady.
Tego jest dużo - zajrzyj do rozdziału dot. Morfemów w książce Bojar - pod koniec są wypisane od punktów.
Co jest cechą wspólną morfemów?
Są najmniejszą jednostką znaczącą języka.
Co to jest morfem gramatyczny? Leksykalny? Najmniejsza jednostka językowa, która posiada znaczenie, ale nie funkcjonuje samodzielnie. Np. morfem słowotwórczy. Morfem leksykalny - (rdzeń wyrazu, reprezentuje znaczenie indywidualne) może występować samodzielnie, ale nie musi, element językowy posiadający znaczenie np. ja, kot, tam. Morfem gramatyczny - stały wykładnik kategorii językowych: m.g. fleksyjny (końcówki) i m.g. słowotwórczy.
Podziel na morfemy i nazwij je: zarękawnik, nawygadywać, spacjować, podskok, harmonijkowy. za-ręka-w-nik-0(słowotwórczy-leksykalny-słowotwórczy-słowotwórczy-zerowy), na-wy-gad-ywa-ć (słowotwórczy-słowotwórczy-leksykalny-słowotwórczy-fleksyjny), spacj-owa-ć (leksykalny-słowotówrczy-fleksyjny), pod-skok (słowotwórczy-leksykalny), harmonijk-ow-y (leksykalny-słowotwórczy-fleksyjny)
Przykłady j. informacyjno-wyszukiwawczego z określeniem z jakiego dokładnie języka <czy UKD czy JHP> dany przykład jest.
Wymień elementy podstawowego poziomu UKD. 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 o to chodzi?
Wymień elementarne znaki graficzne w JIW i przykłady. Elementarne znaki graficzne - semantycznie puste wyrażenia będące alfabetem języka informacyjno-wyszukiwawczego. Cyfry arabskie, duże i małe litery dowolnego alfabetu języka naturalnego, znaki interpunkcyjne, symbole: matematyczne, np.+, =, >, <; logiczne, np. ^, ~; chemiczne lub znaki zaprojektowane dla danego języka, np. @.
Wymień elementarne jednostki leksykalne w JIW i przykłady. Deskryptory, słowa kluczowe, symbole, tematy
Jakiego typu słownictwo występuje w językach infor.-wyszukiw.? Paranaturalne i sztuczne (np. UKD, bo ono nie jest paranaturalne)
Wymień poziomy języka informacyjno-wyszukiwawczego. 1. Elementarne znaki graficzne 2. Elementarne jednostki leksykalne 3. Zdania 4. Teksty (charakterystyki i instrukcje wyszukiwawcze)
Języki inf-wysz. o słownictwie sztucznym to deskryptorowe, klasyfikacyjne i haseł przedmiotowych ??
Co to paranaturalność w jęz. info-wysz?
Co to jest słownictwo paranaturalne? (quasinaturalne) - derywowane ze słownictwa naturalnego; najczęściej w postaci prostych lub rozwiniętych fraz nominalnych; np. naturalne nazwy klas ANATOMIA, PTAKI, SILNIKI
Charakterystyka wyszukiwania. Czy wyszukiwawcza?
Przykłady jedno-jednoznacznego przyporządkowania. Okulary, ołówek, szklanka, łóżko.
Podaj dwa przykłady do przyporządkowania wieleo-wieloznacznego. Tramwaj pojazd samochód wóz furmanka; aparat ortodontyczny klamra zapięcie suwak zamek budowla
Jakie zjawiska językowe występuje przy przyporządkowaniu jedno-wieloznacznym, oraz wielo-jednoznacznym. Jedno-wieloznaczne: sztandar, chorągiew oraz samochód, auto; wielo-jednoznaczne: wóz (samochód osobowy i wóz drabiniasty)
Jedno-wieloznaczne: synonimia
Wielo-jednoznaczne: homonimia
Homonimia i przykłady
Homonimia - jeden element U to kilka elementów J np. samochód i ciężarówka to wóz (homonim)
Homonimia - wyrazy o różnym pochodzeniu i znaczeniu, które w wyniku procesów fonetycznych zaczęły brzmieć tak samo. Zjawisko to wystepuje w morfologii fleksyjnej (synkretyzm form fleksyjnych) oraz słowotwórczej (por. ranny - zraniony, ranny - o poranku), a także w słownictwie (wyrazy homonimiczne, np. bal - przyjęcie (fr.), bal - kłoda (niem.)). O znaczeniu homonimu decyduje kontekst, w jakim on występuje. "Pies na łapie łapie pchły."
Co to są homonimy i do jakiego sposobu przyporządkowania znaczenia wyrazowego można je zaliczyć? Homonim jest to wyraz, który ma wiele znaczeń. Jeden wyraz określa dwie lub więcej różnych rzeczy. Można je zaliczyć do przyporządkowania wielo-jednoznacznego.
Wyrazy, związki wyrazowe, a nawet całe zdania o identycznym brzmieniu lub pisowni (czasem i brzmieniu, i pisowni), ale o różnym znaczeniu, często o różnej etymologii, czasami innej kategorii gramatycznej lub odmianie. Zbieżność wymowy czy pisowni tych wyrazów jest przypadkowa. Wśród homonimów wyróżniamy:
• homofony - mają identyczne brzmienie, ale różnią się pisownią, np.: może - morze;
• homogramy - mają identyczną pisownię, ale różnią się wymową, np.: zamarzać [zamar-zać] - zamarzać (kogoś głodem) [zamażać].
Niesklasyfikowane pozostają jeszcze homonimy identyczne w brzmieniu i wymowie, ale:
• o wspólnej etymologii, a o różnym znaczeniu i innej kategorii gramatycznej - np.: on śmieci - te śmieci;
• różnej etymologii i znaczeniu, a tej samej kategorii gramatycznej, choć bywa, że o różnej odmianie - np. piłka (do drewna) - piłka (do zabawy); bal (drewna) - bal (impreza): Dlmn bali (drewna) - balów (imprez)
Homonimiczne zdania: Samochód Jacka uszkodził samochód Marcina. Byt określa świadomość. Konie mogą zastąpić traktory.
Przykłady wyrażeń polisemicznych i jaki typ odwzorowania.
możliwość przypisania danemu wyrażeniu językowemu więcej niż jednej interpretacji semantycznej, czyli homonimia - typ odwzorowania: wielo-jednoznaczne
Synonimia z przykładami. Synonimia - jeden element U to kilka elementów J
relacja jednoznaczności między wyrazami: albo braku jakichkolwiek różnic między znaczeniami dwóch wyrazów, albo istnienia tylko różnic drugorzędnych: Synonimia dokładna, czyli brak jakichkolwiek różnic między znaczeniami dwóch wyrazów, np. między wyrazami: jeśli i jeżeli, dziś i dzisiaj, jest w języku zjawiskiem dość rzadkim. Znacznie częstsza jest synonimia związana z istnieniem drugorzędnych, zwłaszcza stylistycznych różnic między dwoma wyrazami, np. małżonka i żona, twarz i gęba.
Pole znaczeniowe jakiegoś wybranego wyrazu. Pojazd - tramwaj/samochód/rower lub w języku potocznym złośliwość.
Zakres znaczeniowy wybranego słowa. Zakres znaczeniowy - ogół przedmiotów nazwany danym wyrazem. Jest tym większy im ogólniejsza nazwa.
Na czym polega proces zawężania wyrazu?
na specjalizacji. że kiedyś słowo znaczyło więcej, niż teraz. np.
zboże kiedyś - majątek, zbiory
zboże teraz - pewien rodzaj roślin uprawnych
prezerwatywa dawniej - ochrona
prezerwatywa teraz - wiadomo
Co to są pola leksykalne, jak je się tworzy? Takie kółko, w centralnym miejscu jest np. SZKOŁA, a dookoła słowa związane ze szkołą, np. nauczyciel, uczeń, oceny, edukacja itp.
Co to jest holonim? holonim to całość wobec swojej części, np pociąg dla wagonu (wagon dla pociągu jest wtedy meronimem)
Czym jest symboliczność w języku? Symboliczne są znaki językowe - forma znaku jest przypadkowa w stosunku do przedmiotu, który opisuje i zazwyczaj nie przypomina go.
Dwa przykłady w symboliczności w języku
Ikoniczność w języku - np. dźwiękonaśladownictwo - onomatopeje. Znaki drogowe ostrzegające przed spadającymi kamieniami.
Przykład metafory
Podaj przykład hiperonimu (nie definicja), ale jak to rozumiemy. Hiperonim rozumiemy jako pojęcie ogólniejsze od hiponimu. Np. metal-miedź, gdzie metal jest hiperonimem miedzi.
Relacje zachodzące między słowami
Co to relacja mereologiczna? Relacje mereologiczne określane są na elementach zbioru (zespołu wyróżnionych elementów). Relacja mereologiczna właściwa (stała) - zachodzi między elementami całości, stanowiącej stałą strukturę, a jej częścią. Np.: drewno - konar, roślina - łodyga, krew - krwinka, kościec - kość, układ krwionośny - tętnica. Relacja mereologiczna niewłaściwa (sytuacyjna) - zachodzi między niestałymi strukturami a ich częściami. Np.: samochód - silnik, silnik elektryczny - wirnik, samolot - śmigło.
Co to są relacje hierarhiczne i przykład.
hierarchizacja to taki układ elementów jakiejś struktury w którym podzielone są one na kilka poziomów tak, że elementy mniej ważne są podporządkowane ważniejszy, znajdującym się od nich wyżej w tym układzie
Co to jest ta paradygmatyczność!? Relacja paradygmatyczna - stosunek między jedną jednostką języka a inną jednostką języka.
Wymień rodzaje relacji paradygmatycznych. Podaj przykłady.
Relacje paradygmatyczne - związki potencjalne w obrębie systemu językowego między jednostkami należącymi do tej samej klasy morfologicznej (np. wyrazy: malarz, pisarz, rzeźbiarz, stolarz), semantycznej (np. wyrazy: pisarz, pisanie, pisać, pismo, pisemny itp.) lub do tego samego paradygmatu gramatycznego (pisarz, pisarza, pisarzowi, pisarzem itp.). Jednostki, między którymi zachodzą p.r., mogą być wzajemnie zastępowalne jako człony wypowiedzi o analogicznej budowie.
równoważność, nadrzędność, podrzędność, krzyżowanie, wykluczanie
Nadrzędność:
Każdy starzec jest mężczyzną, ale nie każdy mężczyzna jest starcem. Tu wyrażeniem nadrzędnym jest mężczyzna w stosunku do starca. Każdy gatunek należy do jakiegoś rodzaju, ale nie każdy rodzaj należy do gatunku.
Krzyżowanie:
Pewne przedmioty A można nazwać B i na odwrót, ale istnieją takie przedmioty A, które nie są B, oraz B, które nie są A, np. pojazd-gablota. Są takie gabloty, które nie są pojazdami i są takie pojazdy, które są gablotami.
Podobne to... Różni się tym, że w krzyżowaniu nie ma nadrzędności.
Na czym polega zjawisko delimitacji w języku i jakieś przykłady przy okazji. Różne znaczenie w zależności od miejsca spacji np.: kocha nadaremnie i kochana daremnie. delimitacja to rozczłonkowanie tekstu, np JANIEKOCHAMCIEBIE: 1. Janie kocham Ciebie 2. Ja nie kocham Ciebie