SOCJOLOGIA WYCHOWANIA

1. Pojęcie rodzinny :

Jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeństwa lub pokrewieństwa (bądź adopcji). W ramach społeczeństwa spełnia ona dwie podstawowe funkcje: utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa poprzez rozmnażanie, oraz przekazuje dziedzictwo kulturalne. Wzajemnie stosunki między członkami rodziny są określone poprzez tradycję przekazaną wychowaniem, przez prawo, nakazy natury moralnej bądź religijnej, wzajemne uczucia i postawy członków rodziny.

Rodzina w socjologii - rozumiana jest jako grupa społeczna lub instytucja społeczna.

Rodzina: to mała grupa społeczna składająca się z (2 osób żyjących w związku małżeński miedzy którymi istnieją silne więzi emocjonalne) z rodziców, dzieci oraz krewnych. Możemy przyjąć, że rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi- rodzicielska, która stanowi podstawę wychowania człowieka.

2. Typy rodziny:

Wyróżnia się najczęściej trzy typy rodzin

• rodzinę małą : Składa się z pary małżeńskiej i niepełnoletnich dzieci. Wspólną cechą rodzin małych jest to, że są to rodziny dwupokoleniowe, chociaż wyjątek stanowi rodzina jednopokoleniowa,

W rodzinach małych kontakty osobowe z krewnymi ograniczone są do najbliższych członków rodziny. Dalsi krewni czują się odciążeni od obowiązków wzajemnej opieki i pomocy.

„Rodziny tego typu (rodziny małe) występują w różnych formach, np. w formie pełnej i niepełnej, jako rodzina instytucjonalna (nacisk kładzie się na przystosowanie zachowania i postępowania współmałżonków i dzieci do sztywnych i nienaruszalnych form norm i ról życia rodzinnego) i rodzina oparta na koleżeństwie (większego znaczenia nabiera interakcja oraz ekspresja osobowości członków rodziny).”

• rodzinę dużą : W ramach, której kilka pokoleń krewnych żyje we wspólnym gospodarstwie. Muszą to być przynajmniej trzy pokolenia. Krewni są zazwyczaj w ramach takiej rodziny połączeni wspólnotą majątkową i dominują w tego typu rodzinie więzy przedmiotowe.

• rodzinę zmodyfikowaną dużą (rozszerzoną). Jest nazywana inaczej rozproszoną, zredukowaną rodziną dużą. Jest to wielopokoleniowa, bliska sobie grupa rodzinna, która nie mieszka jednak we wspólnym gospodarstwie. Z punktu widzenia wychowawczego funkcjonowania rodziny ważne wydaje się wyróżnienie kilku innych kryteriów podziału. Jednym z nich może być kryterium zawodu wykonywanego przez żywiciela rodziny, a tym samym status społeczny rodziny. W tej płaszczyźnie można wyróżnić:

rodzinę robotniczą,

rodzinę chłopską,

rodzinę inteligencką,

rodzinę elitarną.

3. Funkcje rodziny i dylematy :

• Funkcje : wyróżnia się 4 funkcje główne. Należą do nich:

- funkcje biopsychiczne w ramach których znajdują się funkcje; prokreacyjna i

seksualna;

- funkcje ekonomiczne; w skład ich wchodzą funkcje: materialno-ekonomiczna i

opiekuńczo- zabezpieczająca;

- funkcje społeczno-wyznaczające: należą do nich funkcje: klasowa, legalizacyjno-

kontrolna;

- funkcje socjopsychologiczne , do których możemy zaliczyć funkcje: socjalizacyjną,

kulturalno-rekreacyjno-towarzyską i emocjonalno- ekspresyjną

• Dylematy : Przyczynami problemów współczesnych rodzin jest między innymi pogorszenie położenia ekonomicznego, czyli bezrobocie, niskie płace, wzrost kosztów utrzymania i kształcenia, różne patologie np. alkoholizm, narkotyki, konflikty pokoleniowe między dziećmi a rodzicami.

4. Co to są normy i wartości :

• Normy - Normy są przepisami wskazującymi, jak powinien zachowywać się członek danej społeczności czy danej grupy.

Normy dotyczą pewnego zakresu zachowań i obowiązują one wszystkich członków grupy, bez względu na ich pozycję w grupie.

Pewne normy powstają na tle doświadczeń społecznych, które członkowie zdobyli w innych grupach; niekiedy są one narzucane przez organizacje, których elementami są grupy, mają one wtedy najczęściej charakter formalny; wreszcie normy tworzą się w procesie interakcji między członkami grupy.

Raz ustanowione i zaakceptowane normy wywierają wpływ na zachowanie się członka grupy nawet wtedy, gdy opuści on już grupę, w której brał udział w wytwarzaniu danej normy lub w której ją sobie przyswoił.

• Wartości - Osobisty system wartości to zbiór wartości, które jednostka uważa za szczególnie cenne.

Określenie hierarchii wartości polega na przypisaniu wartościom stopnia ważności. Do ujawnienia takiej hierarchii dochodzi najczęściej w sytuacji konfliktowej. Na przykład dla kogoś wartość stanowi rodzina i kariera zawodowa, ale dopiero w sytuacji gdy osoba ta musi wybierać można stwierdzić co jest dla niej ważniejsze.

Norma- zasada określająca jakie zachowanie w danej sytuacji jest właściwe.

Normy dzielimy na :

-moralne

-społeczne

-prawne

Wartość: to cos co stanowi dla nas cel. Wartość jest celem ludzkich dążeń. Najsilniej oddziałującym ukształtowanych „popędami” wytyczającymi drogę naszego zachowania.

Merton- internalizacja norm i wartości pozwala na przystosowanie jednostki do społeczeństwa.

Internalizacja- bezrefleksyjne przyswajanie norm, wartości przekazywanie przez tzw. znaczących innych w procesie socjalizacji. Tymi znaczącymi innymi są np. rodzice.

5. Teoria anomii (Merton)

Anomia to chaos aksjonormatywny w społeczeństwie w którym mamy do czynienia z anomią nie wiemy co jest celem, panuje chaos. W takim społeczeństwie powstają dewiacje. (np. nie wiadomo w jakich wartościach wychowywać dziecko). Według tej koncepcji właściwym do przystosowania jednostki do społeczeństwa jest konformizm (zmiana zachowania pod wpływem rzeczywistych lub wyimaginowanych wpływów innych osób).

TEORIA

Im większa ilość populacji tym większa tendencja do tworzenia się indywidualności- subkultur. Jeśli nie jest dobrze odbierany w jednej grupie to pozostają mu kolejne.

6. Struktura szkoły i jej zadania na poszczególnych szczeblach edukacji :

Struktury w szkole:

• Struktura formalna: akty prawne, przepisy regulujące funkcjonowanie, podsystemy (klasy, rady pedagogiczne, koła zainteresowań), role: dyrektor, sekretarka, nauczyciele, uczniowie, gospodarz klasy

• Struktura nieformalna: oparte na więziach osobowych, powstaje spontanicznie; podsystemy: grupy rówieśnicze,

7. Funkcje szkoły:

Funkcje szkoły:

1. funkcje zewnętrzne - stosunek do systemu społecznego i środowiska

2. funkcje wewnętrzne - związane z wewnętrznym życiem systemu, szkoły

3. funkcje celowe - wynikają z założonych przez szkołę celów

4. funkcje instrumentalne - utrzymujące istnienie systemu i kontrolujące zdolność jego działania

Funkcje te się krzyżują:

1. funkcja celowo - zewnętrzna - funkcja dawania społeczeństwu wykształconych ludzi

2. funkcja instrumentalno - zewnętrzna - inaczej funkcja adaptacyjna, przystosowanie szkoły do środowiska w którym ta szkoła działa

3. funkcja celowo - wewnętrzna - inaczej funkcja integracyjna /integrowanie procedur dydaktycznych, kontrolowanie spójności zadań dydaktycznych, tak, by nie zagubić ostatecznego celu/

4. funkcja wewnętrzno - instrumentalna - utrzymanie struktury szkoły, rozładowanie wewnętrznych napięć, konfliktów rzeczowych tak, aby nie przekładały się one na konflikty osobowe

9. Wychowanie:

- jest procesem mającym odwoływać się do ideałów, powinno ono pokazywać młodemu człowiekowi świat takim, jakim powinien on być

to długotrwały ( świadomy) celowy proces wychowawcy skierowany na wychowanka, którego celem jest ukształtowanie w wychowanku pożądanych cech.

10. Socjalizacja:

to proces społeczny polegający na wprowadzeniu młodego człowieka w istniejący świat społeczny - świat istniejących relacji międzyludzkich.

To proces nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie.

Jest to szereg oddziaływań zarówno pozytywnych jaki negatywnych na człowieka. Jego zadaniem jest przystosowanie jednostki do pełnienia podstawowych ról w społeczeństwie.

11. Podstawowe teorie socjologii (interakcjonizm, anomia...):

• Interakcjonizm symboliczny - teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Teoria ta wywodzi się z amerykańskiego pragmatyzmu filozoficznego.

Terminu „symboliczny interakcjonizm” po raz pierwszy użył Herbert Blumer.

Podstawowe założenia:

Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy.

Znaczenia pochodzą z interakcji.

Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach.

Czterema podstawowymi dla interakcjonizmu społecznego kategoriami analizy są:

Umysł - rozumiany jako proces; proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność "rozważania" alternatywnych możliwości działania - są to tzw. próby generalne w wyobraźni

Jaźń - jednostkowa tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności

Interakcja - wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania

Społeczeństwo - forma życia zbiorowego ludzi, oparta na interakcjach pomiędzy jednostkami, które tworzą samowystarczalną zbiorowość.

Interakcjonizm symboliczny zazwyczaj opiera się na badaniach z wykorzystaniem metod jakościowych.

Interakcjonizm - (przedstawicielem jest m.in. J. Turner oraz Goffman) odnosi się do mikrostruktur i zakłada, że możliwości rozwoju społeczeństwa opiera się na interakcji(każdy człowiek jest w stanie jest w stanie wczuć się w sytuacje innej osoby)

Anomia- w zag. 5

Teoria interakcjonizmu- to społeczeństwo określa danego przedstawiciela mianem dewianta. Dewiant zgodnie z nadaną mu pozycja i rolą zaczyna funkcjonować tak w społeczeństwie.

12. 2-3 czołowych przedstawicieli teorii socjologii:

• Jan Szczepański tak definiuje pojęcie socjologii: „socjologia poszukuje praw zjawisk zachodzących między ludźmi, zajmuje się badaniem struktur, czyli wzajemnego przyporządkowania sobie ludzi w zbiorowościach”

Wychowanie jest procesem intencjonalnym, wzajemnych oddziaływań wychowawcy i wychowanka, zachodzących w ramach stosunku wychowawczego, zmierzających do ukształtowania osobowości wychowanka.

• Emil Durkheim - wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego

Zdaniem E. Durkheima i uczniów jego szkoły, socjologia jest nauką o faktach społecznych. Faktem społecznym jest wszelki sposób działania, zdolny do wywierania na jednostkę przymusu zewnętrznego. Może to być np. moralność, prawo, moda..

• August Comte - inicjator nowej dyscypliny nauki - socjologii

• Florian Znaniecki - wychowanie to działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej i której zadaniem, warunkującym faktycznie jej zamiary i metody, jest przygotowanie osobnika do stanowiska pełnego członka. Twórca polskiej socjologii akademickiej. Był jednym z głównych przedstawicieli socjologii humanistycznej. Napisał książkę Chłop polski w Europie i Ameryce. Proces socjalizacji to urabianie

13. Pojęcie grupy (swoja, obca, odniesienia) :

Grupa- liczy co najmniej osoby oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasada odrębności.

Możemy podzielić na otwarte i zamknięte, pierwotne i wtórne, swoje, obce, formalne i nieformalne.

• Grupa odniesienia - w socjologii tym mianem określa się nie tylko jakąś grupę społeczną, lecz także danych jej członków, jakieś ich cechy, wartości prezentowane przez grupę bądź też wzory zachowań. Takie układy przyjęło się określać mianem grupy odniesienia, ponieważ wszelkie możliwe do skonstruowania układy odniesienia są wytworami życia grupowego jednej bądź wielu grup społecznych.

Początkowo tą grupa są rodzice oceniamy pod jej kątem nasze zachowanie i je weryfikujemy. Np. grupa religijna.

Pod względem stosunku jednostki można wyróżnić dwa rodzaje grup odniesienia: grupy odniesienia porównawczego i grupy odniesienia normatywnego. Grupy odniesienia porównawczego pozwalają jednostce umiejscowić się w świecie społecznym, znaleźć odpowiednie miejsce w danej grupie własnej czy też odnieść pozycję ingrupy do innych grup.

Grupa odniesienia normatywnego jest podgrupą grupy odniesienia porównawczego i dopiero grupa odniesienia normatywnego może być tak swoiście rozumianą grupą, do której jednostka należy lub pragnie należeć i która stanowi dla jednostki wzorzec do naśladowania w różnych aspektach zachowań i działań. Jest to grupa, z której systemem aksjonormatywnym jednostka się utożsamia. W takim ujęciu jest to pozytywna grupa odniesienia.

14. Typy grup (pierwotne, wtórne,…) :

• Pierwotna : rodzina, grupa rówieśnicza

Cechuje ją kilka istotnych cech: niewielka liczba członków, bezpośrednie interakcje, duża trwałość, wielofunkcyjność, niewyspecjalizowany charakter kontaktów, duża zażyłość między członkami takiej grupy i mają duże znaczenie dla tożsamości jednostki, która z nimi się identyfikuje. W obrębie grup pierwotnych zachodzi też socjalizacja pierwotna jednostki.

Do grup pierwotnych zaliczamy np. rodzinne i grupę rówieśniczą.

• Wtórna : sami do nich dołączamy, grupa religijna, grupa studencka. Więzi powierzchowne.

Charakteryzuje się względnie małą trwałością i wielością członków. Grupy wtórne tworzone są dla osiągnięcia określonego celu, charakteryzują się formalnym i rzeczowym typem więzi, przy czym komunikacja między członkami grupy ma charakter nieosobowy (np. partie polityczne). Często grupy wtórne rozwiązywane są po zrealizowaniu określonego celu, do którego zostały powołane. Grupy tego typu przeważają w społeczeństwie przemysłowym i poprzemysłowym.

Są wybierane przez nas samych, np. zakład pracy.

• Nasza : łączy nas jakaś więź działamy na korzyść. Grupę „swoją” stanowi zbiorowość, do której jednostka należy i z którą dzieli poczucie tożsamości i lojalności.

Te grupy z którymi łączy nas więź solidarności, utożsamiamy się z tą grupą.

• Obca : grupa wroga do której jednostka nie należ, i wobec której nie jest lojalna. Ludzie zazwyczaj są nastawieni negatywnie, a nawet wrogo, w stosunku do grup obcych. „My” to członkowie grupy „swojej”; „oni” są członkami grupy „obcej”.

Najczęściej grupa wroga.

15. Pojęcie grupy rówieśniczej:

Mogą do niej przynależeć osoby o zróżnicowanym wieku. Jest to najstarsza grupa pierwotna. Charakteryzuje się tym, iż przynależność do niej jest dobrowolna, tworzona jest spontanicznie. Istotna jest ze względu na proces socjalizacji jednostki. W grupach rówieśniczych kształtują się także subkultury.

Składa się z osób równych wiekiem, jest to grupa najczęściej ujednolicona pod względem płci. Należy do najważniejszych agend wychowawczych (socjalizacyjnych). Przedstawicieli tej grupy łączy silna więź emocjonalna, poczucie tożsamości, osoby na podobnym poziomie rozwoju intelektualnego.

Uczestnictwo w grupie rówieśniczej daje:

- możliwość wykazania się swoimi umiejętnościami,

- akceptuje nas,

- poczucie przynależności,

- poczucie afiliacji.

16. Typologia grupy rówieśniczej

- wiek,

- zaspokajanie potrzeby,

- przeciwstawność do osób dorosłych.

Wyróżniamy:

- dziecięce grupy zabawowe - w 3 r.ż. człowieka powstaje potrzeba uczestnictwa w grupie osób o tym samym mniej więcej wieku. Dzieci uczą się ról, które obowiązują w życiu dorosłym. Dzieci bawią się razem, ale osobno.

- paczki - mała grupa składająca się z 6-8 osób z najbliższego otoczenia, np. klasa, czynnikiem który powoduje, że dane osoby przynależą do danej grupy jest przestrzeń na której np. dane osoby mieszkają.

- kliki - są to tzw. grupy ekskluzywne, manifestujące. Przynależność do grupy odbywa się na podstawie pozycji społecznej, wykształcenia, wieku. Nie kieruje się praworządnością, np. dresiarze.

- grupy przestępcze (bandy, szajki) - w odwrotności do poprzednio omawianych nie należą do ekskluzywnych. Przynależność uzyskuje się na podstawie umiejętności przestępczych. Są to bardzo małe grupy skonsolidowane z silnie zarysowanym przywódcą. Nie wpływają korzystnie na proces uspołecznienia.

17. Środowisko lokalne

Elementy społeczności lokalnej /Nowakowski/:

1. zaspokajanie podstawowych potrzeb w oparciu o wspólny teren zamieszkania /zarówno fizyczny jak i kulturowy/

2. przeważają styczności „twarzą w twarz”

3. społeczności o wspólnej tradycji

4. społeczność względnie trwała

Wiejska społeczność lokalna:

• poddana procesom kolektywizacji i propagandy władz PRL

• z punktu widzenia wsi ważny jest klimat wychowania w ramach tradycji, przyuczenia do wypełniania różnych funkcji, które teraz pełnią ich rodzice

• migracje rozbijają lokalną społeczność /zmniejsza się liczba członków/

• kryzys autorytetu

W warunkach wielkomiejskich trudniej jest wyznaczyć granice społeczności lokalnych.

Miasto w komunistycznej, powojennej Polsce budowano w połączeniu z przemysłem /chęć stworzenia wielkoprzemysłowej klasy robotniczej/.

Implikacje wychowawcze w mieście:

• różnorodność instytucji wychowania

• niejednorodne środowisko wychowawcze

• zagubienie człowieka, anonimowość

Środowisko to wszystko co nas otacza. Może mieć wyraz kulturowy co wpływa na nas i oddziałuje ale i co my jako przedstawiciele społeczeństwa możemy zmieniać.

Środowisko lokalne - to co najbliższe jest danemu człowiekowi. Wmieście jest to np. osiedle.

Środowisko lokalne jest to gromada ludzi zamieszkująca ograniczone, względnie izolowane terytorium.

18. Podział grup występujących w środowisku lokalnym według Ferdynanda Fonnisa (wspólnoty i stowarzyszenia)

Typy grup w obszarze środowiska lokalnego:

- wspólnoty: typem wspólnoty wzorcowej jest rodzina,

- cechy:

- powstaje samoistnie,

- posiada strukturę wewnętrzną, organizację, członków,

- stosuje sankcje uznane za właściwe,

- obowiązuje grupowy konformizm,

- nie działa według reguł formalnych,

- więzi mają charakter emocjonalny i osobowy,

- stowarzyszenia

- cechy:

- działa według reguł formalnych,

- stosuje sankcje,

- posiada strukturę, organizację wewnętrzną, członków, opartą na normach sformalizowanych,

- realizuje cele właściwe dla całego stowarzyszenia, a nie poszczególnych jego członków,

POJĘCIA

Innowacjonizm- negacja norm, akceptacja wartości. Np. związki nieformalne (przekroczona norma, kiedyś normą było najpierw zawarcie związku małżeńskiego a następnie założenie rodziny).

Rytualizm - neguje się cel akceptuje normę(P.Sztompka). Pragmatyka nie ma zupełnie żadnego znaczenia(rezultat nie jest ważny tylko działanie).

Wycofanie- norma pasywnego przystosowanie się do społeczeństwa, tak funkcjonują np. osoby bezdomne. To negacja norm oraz wartości

Bunt- faza aktywnego przystosowania się do życia w społeczeństwie np. bunt 3-latka, bunt w wieku addescencji. Podobnie funkcjonują ludzie w sektach( burzy się wszystko co obowiązywało w kulcie i tworzy się nowy system aksjionormatywny, nowe normy i wartości).

Strukturalizm- reprezentowanie przez min. E. Durkheim, H. Speaker, Teoria ta odnosi się do potrzeb realizowanych przez poszczególne grupy w społeczeństwie. Na tej podstawie buduje oczekiwania które są wyznacznikiem nie tylko funkcjonowania ale rozwoju całego społeczeństwa.

Teoria konfliktu- (C.M. Weber)- podstawowym założeniem jest różnica klas jako wyzwalacz konfliktów w społeczeństwie.

Pozycja społeczna- jest to miejsce zajmowane w strukturze społecznej. To pewna przestrzeń wyznaczona przez układ norm i wartości, a wiec przez kulturę. Idą za tym możliwości, oczekiwania, przywileje, obowiązki.

Stratyfikacja- ograniczenie dostępu do dóbr i wartości wysoko cenionych.

Młodzież- to grupa społeczna składająca się z osób mieszczących się w granicach wieku 12 l- (wiek nieokreślony). najczęściej ucząca się a jednocześnie nie pracująca . A jeśli pracująca to pozostająca w ścisłych relacjach i zależnościach od rodziny i pochodzenia.

Kultura to całokształt, wszystko co nas otacza. To co jest sacrum to co jest profanum.

Składowe kultury: z punktu widzenia socjologii najważniejsze w kulturze jest to co jest przekazywanie z pokolenia na pokolenie. To normy i wartości oraz symbole kulturowe.

Dewiacja pierwotna- dane zachowanie ze względu na swa jednostkowość nie zostaje ocenione przez społeczeństwo jako dewiacyjne.

Dewiacja wtórna- wtedy kiedy dane zachowanie zostaje określone jako dewiacja, jednostka zostaje naznaczona mianem dewianta co wiąże się z nadaniem roli dewianta która człowiek przyjmuje i działa, realizuje.

Merton teoria efektu Mateusza-

typy ruchliwości:

-ruchliwość pionowa(w górę i w dół);

-ruchliwość międzypokoleniowa- mechanizm kooptacji polega na wprowadzeniu danej jednostki do systemu (grupy) obciążenie je obowiązkami przy ograniczeniu jednoczesnych możliwości decyzyjnych.

Efekt Mateusza- Ci co maja mieć będą i będą to pomnażać, ci co nie maja mieć nie będą. Więzy i relacje np. Rodzinne wpływają na jednostkę, na jej zachowanie decyzje.(często obserwuje się to w rodzinach medycznych, prawniczych).

---