S. WOŁOSZYN ( WYKŁAD 1, 2)
PROCESY DYFERENCJACJI I INTEGRACJI W NAUKACH O WYCHOWANIU
*PEDAGOGIKA OGÓLNA A SYSTEM NAUK PEDAGOGICZNYCH
Pytania: „ pedagogika ogólna to:
ogólna nauka o wychowaniu - pedagogika jako nauka w sensie globalnym i zintegrowanym
czy system nauk pedagogicznych - system wyspecjalizowanych szczegółowych nauk pedagogicznych?
Odpowiedz na to pytanie rzutuje, bowiem na strategię i sposób uprawiania wybranej dyscypliny i podejmowanych badań. Dla metodologicznej samowiedzy uprawiających nauki o wychowaniu jest to jedno z głównych zadań.
*Rozważania nad tą alternatywą:
-pramacierzą nauk jest filozofia: z refleksji filozoficznej nad człowiekiem jego statusem we wszechświecie, refleksji antropologicznej wyłoniły się nauki humanistyczne i społeczne.
- refleksja pedagogiczna przez całe wieki była pochodna poglądów filozoficznych. Tak było w czasach starożytnych.
- pedagogika chrześcijańska wyłania się z pnia filozofii św. Augusta i Tomasza z Akwinu
- filozofia wychowania epoki Renesansu jest pochodną humanistycznej filozofii człowieka, która akcentowała godność i moralną odpowiedzialność człowieka oraz sławiła potęgę ludzkiego rozumu. Tak samo wygląda to w Oświeceniu i później, gdy rozwijały się wielkie systemy „wychowania naturalnego” ( zgodnie z naturą człowieka).
-współcześnie problematyka pedagogiczna zastanawia się nad sensem życia i wychowania dzisiejszego człowieka w teraźniejszej zmiennej cywilizacji technicznej.
-żywość i doniosłość problematyki filozoficznej świadczy o żywotności i wadze danej nauki.
Dyferencjacja - (łc. differentia `rozmaitość, różnica') wyodrębnianie się składników tworzących pewną całość.
Dezintegracja - rozpad lub rozbicie jakiejś struktury, zwłaszcza społecznej, politycznej lub psychologicznej, na niepowiązane ze sobą elementy składowe: Dezintegracja systemu władzy. Dezintegracja społeczeństwa. Dezintegracja psychiki.
Różne przyczyny i mechanizmy w ciągu dziejów powodowały i powodują dezintegrację i dyferencjację myślenia naukowego. Nauki odrywały się od wspólnego pnia filozofii. Dochodziło do autonomizacji koleinie do tworzenia się specjalizacji i rozpadania się na „gałęzie' i subdyscypliny szczegółowe. Odczuwana potrzeba integracji poznania naukowego danej dziedzinie w mniejszym dziś stopniu wyraża się w nawiązywaniu bezpośredniej łączności reintegracyjnej z globalnie pojętą filozofią, natomiast bardziej widoczna jest w dążeniu do tworzenia systemów nauk odnoszących się do badania, poznania wyjaśniania rzeczywistości w określonym aspekcie.
*globalność myslenia tradycyjnej pedagogiki rozwijanej jako „sztuka wychowania” zastępuje współczesny zróżnicowany i wyspecjalizowany system dyscypliny pedagogicznych.
*o czynnikach integracji i dyferencjacji mówi się w nauce w odniesieniu do poznania naukowego, które najczęściej rozwija się przez: 1) zaprzeczanie lub przeciwstawianie się twierdzeniom 2) wykrywanie pewnych błędów luk w dotychczasowej wiedzy.
W tym senie osiągana prawda jest jest jedynie procesem dochodzenia do prawdy a tkwiący w tym procesie nieodłączny element błędu lub jego braku jest elementem dynamizującym czynnikiem nieustannego poszukiwania prawdy.
Dyferencji wiedzy sprzyja każdy nowy fakt, element, nowe założenie i hipotezy i równocześnie stwarza szanse integracji na wyższym poziomie.
*podstawowymi sprężynami postępu naukowego działającymi wewnątrz samych nauk były i są wielkie teorie wizje naukowe oraz wielkie wynalazki w zakresie strategii badawczej, czyli w zakresie metod i technik badawczych.
*praktyka wychowawcza zwłaszcza jej instytualizacja wpływała dezintegrująco w tym sensie, że różnicowały się zabiegi wychowawcze. Spowodowało to wyodrębnienie się wych. Intelektualnego, moralnego, estetycznego, fizycznego albo kształcenia ogólnego i zawodowego itp…
Proces praktycznej dyferencjacji i podziału ról wychowawczych znajdował teoretyczne odbicie w kształtujących się odpowiednio do tego gałęziach czy dyscyplinach pedagogicznych.
Podstawowe źródła mechanizmów dyferencjacji i postępującej specjalizacji:
ideaa nauczania poglądów J.A. Kodeńskiego
idea problemowego nauczania przez szukanie działanie i odkrywanie (Hojna Deweya)
idea zaspakajania podstawowych potrzeb jako niezbędnych warunków do kształtowania się prawidłowych postaw
idea psychoterapii analitycznej
idea nieformalnych struktur i więzi społ jako podstawa procesów uspołeczniania
metodyka ścisłych pomiarów zjawisk rozwojowych i dydaktyczno wych.
metodyka eksperymentowania pedagogicznego
idea programowania dydaktycznego na zasadach teorii informacji jako podstawy technologizacji nauczania.
eksperymentalne techniki uczenia myślenia heurystycznego itd.
Ich zasadniczym pozytywnym skutkiem jest nie tylko proces usamodzielniania się poszczególnych dyscyplin ile postęp szczegółowej wiedzy w odniesieniu do poszczególnych dziedzin.
Samodzielne dyscypliny na początku pełne są euforii z biegiem czasu czują się jednak wyizolowane i w tedy przychodzi refleksja, że proces wychowania jest, jednościa.. Specjaliści zaczynają kwestionować podziały oraz podziały na subdyscypliny pedagogiczne, uzasadniają globalność i wszechstronność wpływów oddziaływań. Dochodzi do zrozumienia potrzeb i konieczności wzajemnego powiązania dyscyplin ich uzupełniania się i przenikania.
Po tym wywodzie można odpowiedzieć na pytanie postawione na początku pedagogika jest nauka globalną i systemem wyspecjalizowanych nauk o wychowaniu.
Metodologiczny charakter pedagogiki ogolnej (globalnej):
muszą opierać się na dyscyplinach pomocniczych
muszą umieć opisywać, rozumieć i wyjaśniać zastana rzeczywistość: stawiać problemy, wyodrębniac typy, formy i związki zagadnień czyli muszą budować pedagogiczne empiryczne teorie indukcyjne
muszą budować pedagogiczne teorie aksjologiczne
muszą budować prakseologiczne teorie projektująco - optymalizacyjne, normatywne, które umożliwiaja przechodzenie od idealizacji do konkretyzacji pedagogicznej.
*ogólna nauka o wychowaniu musi wspierać się na znajomości nauk o człowieku, lecz równocześnie musi pamiętać o własnym, specyficznym spojrzeniu na człowieka. Pedagogika ogólna ujmuje człowieka i jego wyspecjalizowane funkcje jako całość funkcjonalną.
FUNKCJA PEDAGOGIKI: kreacjonistyczna funkcja orientowania działalności wychowawczej
ISTOTA I SENS: dążenie do tworzenia pedagogiki ogólnej jako spójnej wiedzy wychowaniu człowieka
PEDAGOGIKA OGÓLNA (def.) w różnych krajach: (filozofia wych., podstawy wych.) w ang. Pojęciem pedagogy oznacza się nie tylko teorię, ile raczej sztukę, technikę, praktykę wychowawczą dlatego w USA spotkamy się z pojęciem filozofia wychowania.
Niemcy i Francuzi rzadko posługują się terminem „filozofia wych.” Posługują się oni tylko pojęciem pedagogika Rosjanie z kolei „podstawy pedagogiki.
ZADANIA PEDAGOGIKI OGÓLNEJ:
wyodrębniac, opisywać analizować podstawowe zjawiska procesy, funkcje, sytuacje i formy wychowania
dokonywać selekcji według ważności ich typologi
ujmować je systematycznie w ich istotnej strukturze
dociekać ich zmienności i historyczno- społ., filozoficznego i naukowego uwarunkowania.
Naświetlać podstawowe zagadnienia i antynomie wychowawcze
Badać status naukowy dyscyplin pedagogicznych i ich teorii
Uściślać i precyzować aparaturę pojęciową i język pedagogiki
W tym sensie ped. Ogólna powinna służyć wszystkim subdyscyplinom pedagogicznym jako pewna najogólniejsza ich teoria lecz z drugiej strony powinna jak najbardziej wiązać się z pedagogikami szczegółowymi oraz umieć syntezować i wykorzystywać ich istotę osiągnięcia dla owej ogólnej pedagogicznej konstrukcji myślowej i poznawczej. Wiedza to powinna błyszczeć blaskiem prawdziwego humanizmu.
Reasumując:
Na gruncie polskim w ciągu całego XX wieku stwierdza się nieustannie żywe związki ze światowa myśla i postępem wiedzy pedagogicznej, ale też żywy rozwój oryginalnej polskiej filozofii wychowania traktowanej globalnie
W dalszej części podane są nazwiska osób znaczących PL. Pedagogice Ogólnej.