ZAKRES MATERIAŁU DO I KOLOKWIUM Z FARMAKOGNOZJI (2011-2012)

I. Substancje i przetwory roślinne.

Definicje

1. Substancja Roślinna - Głównie całe, podzielone na części lub pocięte rośliny, części roślin, glony, grzyby, porosty, nieprzetworzone, zazwyczaj suszone lub świeże, niektóre wydzieliny, Substancje roślinne są szczegółowo definiowane przez użytą cześć rośliny i nazwę botaniczną rośliny.

2. Przetwór Roślinny - Otrzymany przez poddanie substancji roślinnej procesom : Ekstrakcji, destylacji, wyciskaniu, frakcjonowaniu, oczyszczaniu, zagęszczaniu lub fermentacji. Przetwory: sproszkowane subst. Roślinne, wyciągi, nalewki, olejki, wyciśnięte soki.

3. Produkt Roślinny leczniczy - produkt leczniczy zaw. W składzie jedną lub więcej subst. Roślinnych jako składnik czynny.

Podział

1. Organograficzny (Kwiat, owoc, korzeń…)

2. Chemiczny (główne związki czynne - surowiec śluzowy, olejkowy, flawonoidowy…)

3. Farmakologiczny (kierunek działania - surowiec o działaniu nasercowym, żołądkowym, żółciopędnym… )

4. Pochodzenie (Pochodzenia Ludzkiego, Poch. Roślinnego, Poch. Zwierzęcego, Poch. Chemicznego)

Źródła pozyskiwania

1. Zbiór ze stanu naturalnego

2. Uprawy

3. Hodowle tkankowe i inżynieria genetyczna (Bakterie)

Sposoby stabilizacji i przechowywania substancji i przetworów roślinnych. Cel-uniemożliwienie rozwoju mikroorganizmów, normalizacja aktywności.

1. Ogrzanie - 60 stopni inaktywacja enzymów

2. Suszenie

1. Naturalne - na otwartej przestrzeni lub w pomieszczeniach w cieniu i przewiewie

2. Termiczne - w suszarkach z nawiewem, bez nawiewu itp.

3. Alkohol etylowy - (zimny, gorący, pary alkoholu pod ciśnieniem)

4. LIOFILIZACJA - suszenie w próżni, pozbawia szybko wody.

Przechowywanie w miejscach suchych, niskiej temp. Ciemno, czysto, - wszystko zapobiega zakażeniu i rozkładowi subst. Czynnych.

Ocena wartości i przydatności do zastosowania.

Wszelkie badania: HPLC, GC, TLC, Kolorymetria, spektrometria, wskaźniki goryczy, wskaźniki biologiczne - nieużywane i wiele innych. Stosowane w celu identyfikacji, oznaczenia składu i zanieczyszczeń oraz oceny aktywności.

II. Substancje chemiczne w roślinach.

Metabolity pierwotne
Spotykane w każdej roślinie, podstawowe funkcje - źródła energi, mat. Budulcowe, związki zapasowe. W śród nich: cukry proste, skrobia, tłuszcze, chlorofil, aminokwasy, białka, kwasy nukleinowe.

i wtórne
Wytwór wyspecjalizowanej przemiany materii, ograniczone występowanie do danych grup systematycznych, bardzo różnorodne związki np. saponiny, flawonoidy, terpeny, alkaloidy.

Biosynteza substancji wtórnych chemicznych w roślinach. Pierwotne pomijam ze względy na ogólnikowe opisy. Grupy biogenetyczne

1. Wywodzące się z metabolizmu podstawowego cukrów - Deoksycukry, alkohole cukrowe, aminocukry, cyklitiole, polisacharydy, kwas askorbinowy, nukleotydofosfocukry,

2. Substancje wywodzące się z aktywnego octanu - kwasy tłuszczowe, estry, poch. Acetylenu, alkaloidy, poliketokwasy, poch. Benzenu i antrachinonu

3. Subst. pochodzące z aktywnego izoprenu - Izoprnoidy, terpeny, steroidy, irydoidy, terpenoidy,

4. Subst. z kwasu szikimowego - pochodne fenylopropanu, fenolokwasy, kumaryny, lignany

5. Subst. Powstałe w wyniku przemian aminokwasów - Aminy, alkaloidy, peptydy, glikozydy cyjanogenne,

6. Subst. o złożonym charakterze powstawania - Flawonoidy, alkaloidy indolowi, glikozydy,

Substancje biologicznie czynne, znaczenie dla człowieka - źródło witamin, soli mineralnych, substancji biologicznie czynnych

III. Węglowodany

1. Budowa i podział węglowodanów.

1. Monosacharydy - Pentozy(ryboza, ksyloza), Heksozy (Glukoza, fruktoza) - Ketozy i Aldozy Pochodne monosacharydów- Deoksycukry, ATP, GTP, Metylocukry,

2. Oligosacharydy - Sacharoza, Laktoza

3. Polisacharydy - Homopolisacharydy (skrobia, glikogen, inulina, agar, celuloza), Heteropolisacharydy (Heparyna, kw. Hialuronowy, śluzy obojętne - glukomannany, galaktoglukomannany, pektyny)Zastosowanie: stymulują ukł. Immunologiczny, środki odżywcze, środki zastępcze krwi-dekstrany, środki przeciwzakrzepowe, osłaniająco, subst wypełniające i pęczniejące, subst. Ochronne i łagodzące zewnętrznie

Systematyka, pochodzenie, chemizm oraz działanie i zastosowanie substancji roślinnych bogatych w węglowodany i ich pochodne.

1. Homopolisacharydy:

1. Skrobia - Solani, Tritici, Maydis Amylum - preparaty odżywcze, osłaniający, rozsadza tabletki

2. Dekstryny - Zwiekszają dostępność biologiczną leków,

3. Cellulosi pulvis - celuloza mikrokrystaliczna - Adsorbent w chromatografii i pomocniczo w produkcji tabletek

4. Dekstrany - bakterie polimeryzują sacharozę powstają dekstrany - Środki krwiozastępcze

5. Chityna - W kuracjach odchudzających

6. Fruktany - inulina - diagnostyka czynności nerek, hipoglikemizująco,

7. Arabany i Ksylany - laminaryna - hamuje koagulację krwi, i fukoidyna

8. Poliuronidy - pektyny - substancjie żelujące, powlekające, substancje wypełniające,

2. Heteropolisacharydy:

1. Kwas alginowy - zmniejsza poziom cholesterolu we krwi, hamują resorpcję niektórych jonów promieniowórczych

2. Mukopolisacharydy - heparyna, kwas hialuronowy

3. Śluzy i gumy - Agar - z krasnorostów rodzaju gigantirina i chondrus, Caragen - plecha chondrus crispus chrzęścica kędzierzawa,

1. śluzy obojętne:Guar - Cyamopsis tetragonolobus Fabaceae normalizuje poziom glukozy po posiłkach, obniża poziom lipidów i cholesterolu, Conjac,Trigonella foenum graecum - Semen foenugraeci Fabaceae,

2. Śluzy kwaśne: Altae officinalis - Altheae radix, Malva silvestris - Malvae folium, plantago Lanceolata, plantago psylium, Lini semen, Guma arabska - Acacia Sejal = Acacia Senegal - osłaniająco i jako klej, Tragacantha - Sterculia ureus - przeczyszczająco, pęcznieje,

IV. Substancje roślinne bogate w kwasy organiczne. Systematyka, pochodzenie, chemizm oraz działanie i zastosowanie.

1. Hibisci Sabdarifae Flos - Hibiscus sabdarifa - hibiskus szczawiowy, Malvaceae
   Kwas, Cytrynowy, winowy, szczawiowy
   antocyjany, flawonoidy, śluz, cukry
   działanie: lekko rozwalniające zastosowanie: napoje orzeźwiające

2. Garciniae cambogiae fructus - gorcinia cambogia - garcynia kambodżańska
   kwas hydroksycytrynowy - hamuje syntezę tłuszczów i wzmaga ich spalanie

3. Pruni Fructus

V. Lipidy

1. Budowa, właściwości i wykorzystanie tłuszczy w terapii i farmacji.

Lipidy zróżnicowana grupa związków:

1. Tłuszcze właściwe - triacyloglicerole nasycone nienasycone…

2. Kwasy tłuszczowe o specjalnej budowie - np. kwas rycynolowy grupa alkoholowa w budowie

Otrzymywane przez tłoczenie, odwirowywanie w temp pokojowej lub na ciepło. Wysychają oleje nienasycone, oleje półwysychające i niewysychające.

Działanie aterogenne kwasów tłuszczowych nasyconych: Wzrost LDL, wzrost cholesterolu całkowitego, zwiększenie krzepliwości krwi, dysfunkcja nabłonka naczyń, arytmia, wzrost ciśnienia tętniczego,

Zastosowanie w terapii:
Kwas oleinowy - redukcja

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe - warunkują prawidłowy rozwój i wzrost organizmu, zapobiegają nadciśnieniu, powstawaniu zakrzepów, prawidłowy cholesterol, materiał do produkcji hormonów. Wykorzystanie olejów roślinnych: rozpuszczalniki, receptura apteczna, oleje do wstrzykiwań, niektóre aktywne biologicznie j.w.

2. Znaczenie tłuszczy zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe (ważniejsze związki).

Kwasy omega-6 składniki błon komówkowych, substrat syntezy kwasu arachidonowego, redukcja stęż LDL:

1. Linolowy

2. Arachidowy

3. Gammalinolenowy

Kwasy omega-3 Składniki błon kom., dużo w siatkówce i mózgu, niedobór powoduje zaburzenie widzenia, upośledzenie intelektualne:

4. Alfalinolenowy,

5. eikozapentaenowy,

6. dokozaheksaenowy

Kwasy n-3 w profilaktyce chorób serca, ukł. krążenia, nowotworów, chorób autoimmunizacyjnych, RZS, nadciśnienie tetnicze:

7. Zapobieganiu arytmii

8. Właściwości przeciwzapalne

9. Stymulują śródbłonkowy tlenek azotu

10. Obniżają poziom VLDL

11. „inhibitory miażdżycy”

OLEJE:

1. Olej z przewagą kwasów nasyconych:

1. Olej kakaowy - kwasy oleinowy, stearynowy, palmitynowy, Receptura apteczna

2. Olej kokosowy

3. Olej palmowy

2. Olej zawierające przewagę kwasów jednonienasyconych:

1. Olej arachidowy - Kwas oleinowy, linolowy, Rozpuszczalnik, do wstrzykiwań

2. Olej oliwkowy - Kwas oleinowy do 80%, zaw witaminy i zw. Mineralne, w zaparciach, w chorobie wrzodowej, antyoksydacyjnie i przeciwagregacyjnie,

3. Olej rzepakowy

4. Olej rycynowy - Drażniaco na ścianę jelita, po 4-6 godzinach wypróżnienie.

3. Oleje zawierające przewagę kwasów wielonienasyconych:

1. Olej migdałowy - kwas linolenowy i oleinowy, rozpuszczalnik, do wstrzykiwań

2. Olej sojowy - stosowany do otrzymywania lecytyny oraz w profilaktyce miażdżycy.

3. Olej z nasion bawełny

4. Olej Lniany - dostarcza NNKT, obniża poziom cholesterolu

5. Olej z pestek dyni - kwas linolenowy, oleinowy, tokoferole, fitosterole, karotenoidy, Hamuje przekształcenie testosteronu w DHT i tym samym rozrost prostaty.

6. Olej wątłuszowy, tran leczniczy - kwasy oleinowe i witaminy, u osób z niedoborami witamin i NKT.

3. Budowa i wykorzystanie wosków.

Lanolina bezwodna, wosk żółty, olbrot, wykorzystanie w recepturze i wszystko inne sratatata…

4. Budowa i znaczenie fosfolipidów.

5. Systematyka, źródła pozyskiwania, chemizm, działanie i zastosowanie substancji roślinnych zawierających:

a) triacyloglicerole, ze szczególnym uwzględnieniem zawierających kwas γ-linolenowy,

b) alkiloglicerole,

c) woski,

d) fosfolipidy.

---