Encyklopedia prawa
Wykład IV
Klasyfikacja (podział) państw.
Klasyfikacja państwa według Platona
Pierwszą osobą, która dokonała próby klasyfikacji państw był Platon. Dzielił państwa na cztery rodzaje:
Timokrację
Oligarchię
Demokrację
Tyranię
Uważał, że pierwszym rodzajem państwa jakie zaistniało w świecie była to Timokracja i były to rządy odważnych, wojowników. Uważał, że jak te państwa powstały, to największe zasługi w powstanie państwa byli wojownicy. Byli to ludzie najsprawniejsi, najodważniejsi i reszta ludzi się im podporządkowywała. Był to ustrój, który funkcjonował przez jakiś czas.
Z czasem wojownicy się rozbestwili i nie zajmowali się sprawami państwa, co doprowadzało do zdegenerowania tej grupy. Ludzie uważali tą grupę za grupę, która dbała o swoje majątki i z czasem Timokracja przekształciła się w oligarchie, czyli system gdzie rządzą najbogatsi. Oligarchii istniała przez pewien czas, lecz w wyniku zmian, które zachodziły wewnątrz tych państw (bunty przeciwko oligarchii), ludność doprowadziła do rządów demokratycznych.
Demokracja według Platona była czymś w rodzaju rządów motłochu, zwykłych ludzi. Platon, tak samo jak i Arystoteles uważał, że demokracja jest sprawowana w dużym stopniu przez ludzi, którzy nie nadają się do rządzenia. Uważał, że jeśli demokracja się za bardzo rozpanoszy, to ludność zatęskni do rządów silnej ręki, co doprowadzi do tyranii. Proponował wiec aby przejść z demokracji do rządów filozofów.
Klasyfikacja państwa według platona jest ułożona w sposób od najlepszego ustroju do najgorszego.
Klasyfikacja według Arystotelesa
Druga klasyfikacje państw sporządził Arystoteles. Dzielił państwa na dobre i złe. Władza dobra, to taka władza, która nie tylko dba o własny interes, ale także o interes społeczeństwa.
|
Jednostki |
Grupy |
Większości społeczeństwa |
Dobre |
Monarchia |
Arystokracja |
Politea |
Złe |
Tyrania |
Oligarchia |
Demokracja |
Dobre rządy jednostki to takie gdy monarcha dba nie tylko o swoje dobra, ale także o społeczeństwo. Arystokracja, to rządy gdy grupa rządząca dba o resztę społeczeństwa, a oligarchia to wtedy gdy rządzący dbają tylko o swoje interesy. Politea to rządy całego, bądź większości społeczeństwa, która myśli o innych grupach społecznych i rządząc patrzy w przyszłość. Demokracja jego zdaniem to rządy motłochu, który nie myśli co się z nimi stanie w przyszłości. Klasyfikacja ta utrzymywała się przez długi czas i do dnia dzisiejszego jest brana pod uwagę.
Oba te przykłady były przykładami klasyfikacji historycznej. Kolejnym przykładem klasyfikacji będzie
Klasyfikacja według Marksa
Marks i Engels zaproponowali dwu stopniowy podział państw na typy i formy. Pojęcie typu państwa powinno odpowiadać na pytanie jaka klasa jest klasą dominującą w państwie, natomiast pojęcie formy miało mówić w jaki sposób ta klasa sprawuje władzę.
Podział ze względu na formy:
Państwo niewolnicze - państwo w którym rządzą posiadacze niewolników.
Państwo feudalne - dominują posiadacze wielkich obszarów terenu.
Kapitalizm - państwo w którym władzę pełni własność kapitału.
Na to aby odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób dana klasa pełni władze trzeba odpowiedzieć na trzy pytania:
Jaki są relacje między naczelnymi organami w państwie (forma rządu). - Pod pojęciem formy rządu rozumiemy formę w jakiej odbywa się rządzenie państwem. Dla określenia tej formy rządu wymyślono dwie podstawowe formy rządu:
Monarchię,
Republikę.
Monarchia jest obecnie w zaniku. Obecnie podział pomiędzy monarchią, jako czymś uwstecznionym, a republiką, jako czymś postępowy, stracił na znaczeniu. Podstawowa różnica miedzy monarchia a republiką polega na tym, że władza monarchy jest dziedziczna i dożywotnia, a w republice jest wybierana na określoną kadencje przez lud.
Współcześnie w państwach o charakterze demokratycznym wyróżni trzy podstawowe metody sprawowania władzy:
Parlamentarno-gabinetowy. Wyróżniamy dwa typy tego sytemu
klasyczny
zracjonalizowany - Powstał po drugiej wojnie światowej. chodziło w nim o to aby osłabić parlament, a wzmocnić władzę wykonawczą. Formą tego sytemu jest system panujący w Wielkiej Brytanii, gdzie do parlamentu wchodzą tylko dwie partie. Inną modyfikacją było wprowadzenie w Niemczech konstruktywnego wotum nieufności. Polega to na tym, że wotum nieufności może złożyć partia, lub grupa partii, ale na tym wniosku, musi być zawarte nazwisko nowego premiera, więc obalając jeden rząd od razu tworzony jest nowy, co pozwala uniknąć kryzysu władzy. Taki system jest wprowadzony także w Polsce.
Pół prezydencki - Występuje tylko we Francji V republiki, czyli od 1958 roku. Władza wykonawcza jest to wiele silniejsza, od parlamentu. We Francji dochodzi coabitacion (współzamieszkiwanie, koegzystencja), czyli konieczność współpracy gdy prezydent wywodzi się z innej opcji politycznej, a premier i parlament z drugiej. Władzą wykonawczą jest prezydent, rząd i premier.
Prezydencki - jest ot system, który w klasycznej postaci jest w USA. System ten jest także w Rosji, Ukrainie, Białorusi. Prezydent ma największą władzę, jest uosobieniem władzy wykonawczej. W USA właściwie nie ma rządu, są sekretarze, osoby bezpośrednio mianowane przez prezydenta i przez niego odwoływane.
Relacje między władzą a społeczeństwem (reżim polityczny). - Chodzi tutaj o to według jakich reguł władza kieruje państwem i jakimi metodami kieruje społeczeństwem. W języku polski słowo reżim kojarzy się źle. W innych językach oznacza system i nie ma żadnego zabarwienia emocjonalnego.
Możemy mówić o trzech rodzajach reżimu:
Demokratycznym - to taki sposób relacji między władzą a społeczeństwem ,gdzie władza cieszy się poparciem społeczeństwa, władza zależy o społeczeństwa, obywatele posiadają określone prawa i wolności, które są przestrzegane. Relacje między władza a społeczeństwem układają się poprawnie
Autokratycznym - można wyróżnić dwa rodzaje tego reżimu:
Wojskowy - wojsko dość szeroko ingeruje w życie gospodarcze i polityczne państwa, a metody kierowania państwem są zbliżone do metod, które stosuje się w wojsku.
Policyjny - to reżim, w którym stosuje się metody działające w policji, takie jak reglamentacja zachowań, infiltracja osób.
Totalitarnym - różni się tym od autokratycznego, ze państwo zmierza do tego by podporządkować sobie wszelkie sfery życia obywateli, z ich myślami i światopoglądem włącznie. Wyróżnia się dwa rodzaje tego reżimu:
faszystowski
komunistyczny
można jeszcze dodać religijny - pierwszym państwem tego typu był Paragwaj na przełomie XIV. Przykładem takiego państwa są też niektóre państwa islamskie. Wiele religii, lub sekt stara się objąć pełną kontrolą nad osobami do nich należącymi.
Relacje między władzą centralna i władzami terenowymi w państwie (ustrój terytorialny państwa).- możemy rozróżnić państwa:
proste (unitarne) - władza centralna rozciąga się na całe terytorium państwa, a władza terenowa jest w dużym stopniu zależna od władzy centralnej (np.: Polska, Francja).
Złożone - państwa w których władza centralna w pewnym zakresie dysponuje władza nad całym terytorium, ale pewna część władzy należą wyłącznie do władzy terenowej. Są dwa typy tych państw
federacje - państwa związkowe, są coraz częstsze w świecie (np.: USA, Rosja, Meksyk, Niemcy)
konfederacje - połączone państwa, jest ich teraz coraz mniej (np.: Konfederacja Beneluksu, Unia europejska). Podstawowa różnic jest to, że w federacji poszczególne części państw nie mają suwerenności, a w konfederacji państwa mają pełną suwerenność, części składowe konfederacji maja podmiotowość prawa międzynarodowego.