22. Wzór osobowy wychowawcy placówek opiekuńczo -wychowawczych.
Praca z dziećmi nie zawsze jest rezultatem autentycznego wyboru, czasami bywa życiową koniecznością. Z dziećmi pracują różni wychowawcy, i ci dobrzy, i ci źli. Jedni i drudzy decydują o jakości dzieciństwa kilkunastu tysięcy dzieci w naszym kraju.
Charakterystyka dobrego wychowawcy pokazuje trzy aspekty działań ludzi pełniących te role. Pierwszy aspekt to emocjonalny stosunek do wychowanków. Pozytywne emocje - miłość, czułość, ciepło, życzliwość wobec dzieci, z którymi pracują - są rzadko pomijaną cechą dobrego wychowawcy. Zachowania wychowawców, będące wyrazem ich emocjonalnego stosunku do dzieci, to: sposób zwracania się do wychowanków, gesty powszechnie uznawane za wyraz serdeczności i ciepła.
Dobry wychowawca dba o rozwój wychowanków. Dbałość ta wyraża się przede wszystkim w zainteresowaniu szkolnymi osiągnięciami dzieci i mobilizowaniu ich do nauki. Dbałość o osiągnięcia w nauce wiąże się z pomocą w indywidualnym, niezależnym od polityki edukacyjnej wobec wychowanków, wyborze szkoły średniej. Dobry wychowawca dba nie tylko o naukę swoich podopiecznych, ale i o poszerzanie ich zainteresowań.
Szczególnie podkreślaną cechą dobrego wychowawcy jest indywidualne traktowanie wychowanków. Gdy sprawnie organizuje zajęcia i motywuje do nauki, nie jest to jedynie oferta dla grupy wychowanków, nad którymi sprawuje opiekę. To oferta dla każdego z nich z osobna. Wychowankowie podkreślają wyjątkowość takiej postawy na tle swych wcześniejszych i późniejszych doświadczeń: Pierwszy raz ktoś zainteresował się moim życiem; Rozumiał nasze tęsknoty i problemy; Przejrzała mnie na wylot; Znalazł drogę do mojej zdruzgotanej duszy.
Wg Korczaka „idealny opiekun i wychowawca odznacza się autentyczną pracowitością, zaangażowaniem w problemy opieki i wychowania, jest uważnym obserwatorem poczynań dziecka, starającym się poznać je sam, jak i mechanizmy jego funkcjonowania. Wychowawca nieustannie dogląda dziecka, pobudza i wspiera, zabezpiecza ciągły jego rozwój. Dobry wychowawca ponosi odpowiedzialność za wychowanków i efekty własnej pracy z nimi”.
Wychowawca „inspiruje i pobudza wychowanków do działania, dostrzegając ich możliwości i ich wkład w wykonywaną pracę; stwarza warunki do prawidłowego rozwoju, w zależności od indywidualnych potrzeb dziecka, uczy jak żyć, tworząc pogodną, radosną atmosferę wychowawczą; dostrzega potrzeby i możliwości dziecka; po prostu kocha, rozumie i z dzieckiem przeżywa wspólnie z nim jego troski i kłopoty”.
Taki wychowawca „przyjmując właściwą postawę wobec dzieci ma szansę poprowadzić swych wychowanków do człowieczeństwa, nadać ich egzystencji ludzkiej wartości. Sam musi być przy tym jednostką o bogatej osobowości, godny miana człowieka, refleksyjny, sprawiedliwy, nastawiony na innych”.
J. Maciaszkowa pisze „wychowawcę winny charakteryzować dyspozycje osobowościowe umożliwiające prawidłowe, życzliwe interakcje między wychowawcą a wychowankiem oraz między wychowawcą a rodzicami wychowanków. Wychowawca winien więc posiadać pogodne usposobienie, cierpliwość, takt, życzliwość, być zrównoważonym, o dużej odporności psychicznej i nerwowej. Ponadto powinna go cechować silna identyfikacja z zawodem”.
Ponadto do pożądanych dyspozycji osobowościowych wychowawcy umożliwiających prawidłowe i życzliwe interakcje z dziećmi i ich rodzicami zalicza się: takt, życzliwość, wyrozumiałość, zrównoważenie psychiczne, zdolności empatyczne i chęć niesienia pomocy innym. Szczególnie mocno akcentuje się pogodne usposobienie i życzliwy uśmiech.
Każdy pedagog powinien postrzegać dziecko podmiotowo, szanować godność osobistą i niezależność podopiecznych, pomagać im w odkrywaniu i zrozumieniu świata i ludzi. Wg J. Jundziłł wychowawca ma posiadać cechy charakteru wymagane od wychowanków takie, jak: uczciwość, obowiązkowość, kulturę, karność, zamiłowanie do pracy z dziećmi oraz wiedzę. Ponadto powinien być wyposażony w umiejętności spojrzenia w głąb istoty dziecka, optymizm, autorytet, zdolność doskonalenia się. Niezwykle istotnym elementem modelu pedagoga -wychowawcy czasów współczesnych okazują się jego umiejętności w pracy z dziećmi i w pracy nad sobą.
J. Brągiel do najważniejszych z nich zalicza „umiejętności instrumentalne służące atrakcyjnej i realizującej wartościowe cele - organizacji pracy z grupą i pojedynczym dzieckiem, umiejętności diagnozowania i zaspokajania jego rozwoju poprzez stymulowanie i pobudzanie do aktywności oraz społecznego działania; umiejętności praktyczne potrzebne do organizowania czasu wolnego dziecka w placówce oraz rozwijania jego zainteresowań i uzdolnień; a także umiejętności korzystania z dorobku i osiągnięć naukowych oraz cennych wskazówek metodycznych”.
Zdaniem J. Maciaszkowej za obowiązek wychowawcy względem dzieci uznaje się: „przywrócenie im możliwości prawidłowego i harmonijnego rozwoju, radości życia, zaufania do ludzi, tworzenie warunków do zaspokajania podstawowych potrzeb fizycznych, psychicznych i emocjonalnych, zgodnie z wymogami współżycia społecznego, rozbudzanie zainteresowań, nauczenie aktywnego uczestnictwa w kulturze, zapewnienie udanego startu życiowego i wyboru zawodu zgodnie z możliwościami i upodobaniami dzieci”.
Wychowawca - opiekun J. Cz. Babickiego i J. Korczaka to „autentyczny rzecznik praw i interesów dziecka”.
R. Stankiewicz ( 2002r.).”Nauczyciel - opiekun - wychowawca”( tradycje, teraźniejszość, nowe wyzwania). Poznań. Zielona Góra.