Rozwój myśli o nauczaniu i edukacji fizycznej
Teoria EF - rozwój historyczny
Ogół wiedzy o WF (KF) - pewna refleksja (tworzone nowe twierdzenia na bazie nauk humanistycznych i przyrodoznawstwa)
Refleksja istnieje zawsze przed fazą naukową (zamiar sensowny) - łączenie fragmentów wiedzy zastanej i łączenie tej wiedzy wokół paradygmatu - dyskusja
Nurt przyrodniczy
Nurt humanistyczny
Rozumienie EF:
Negatywne - walka z własną cielesnością (np. asceza - ciało jest przeszkodą w osiąganiu wyższych celów, anoreksja, bulimia)
Neutralne - ciała się nie zwalcza, ani nie popiera. Funkcjonuje poza naszym zainteresowaniem.
Pozytywne - jako afirmacja cielesności. Ciało jest świadomie odczuwanym źródłem dodatnich przeżyć radości z samego istnienia i działania. Tym doznaniom zazwyczaj towarzyszy przeświadczenie o obiektywnej wartości zdrowego i sprawnego człowieka.
EF nie jest prostą hodowlą biologiczną, ale szerokim procesem kształcenia ciała.
Kalokagatia (gr. "kalós kai agathós" - "piękny i dobry")
ideał wychowania w starożytnej Grecji - postulujący doskonałość duchową i cielesną, wyrażająca się w sprawności i wytrzymałości fizycznej, a także w zaletach umysłu i charakteru moralnego wychowanka (zespól fizycznych i moralnych zalet dobrego obywatela).
Jednolita dbałość o stronę duchową i fizyczną człowieka - wyrażała przekonanie o potrzebie harmonii i rozwojowej człowieka, dbałości tak o stronę duchową jak i fizyczna człowieka.
Platon „…czyż można człowiekowi, który ani czytać, ani pływać nie potrafi powierzać jakąś służbę”
Dla Greków wartości piękna i dobra były nierozerwalnie ze sobą złączone.
2) zespół fizycznych i moralnych zalet dobrego, szlachetnego obywatela, oddającego bezinteresownie swe siły do dyspozycji krajowi i społeczeństwu.
Rzymianie (satyryk Juvenalis) w znanym aksjomacie wyraził:
„mens sana in corpore sano”
zdrowych duch w zdrowym ciele
zdrowy duch w chorym ciele
(niepełnosprawni, osoby chore itp.)
Filozoficzna refleksja nad istotą i funkcją ćw. fizycznych miała poważne znaczenie dla praktyki:
dawała większe zrozumienie sensu dbałości o ciało,
uzasadniała potrzebę harmonii „ducha” i „ciała”, czyli psychicznej i fizycznej równoległości rozwoju człowieka.
Średniowiecze
Wychowanie rycerskie dla młodzieży szlacheckiej
Siła i sprawność do walki. Wychowanie rycerskie obejmowało dwa stopnie:
7-14 lat - młody szlachcic ćwiczył w roli pazia i pachołka, zaprawiali się w ćw. mających na celu rozwój tężyzny fizycznej (skoki, biegi, mocowanie się, rzuty oszczepem, itp..)
15-21 lat pełnił funkcję giermka na dworze pana feudalnego, ćw. coraz trudniejsze, aż do opanowania ćw. wymagających dużej siły i sprawności rycerskich (dźwiganie dużych ciężarów, biegi na duże odległości, opanowanie jazdy konnej w pełnym uzbrojeniu, wykonywanie przerzutów na koniu, pływanie z lekką bronią, rzucanie dzidą, itp.
Turnieje rycerskie
Ascetyczny mnich (ciało jako siedlisko zła)
Odrodzenie
Mercuriale „Sztuka gimnastyczna” - rekonstrukcja starożytnej KF
Aprobata ciała ludzkiego - jako doczesnego dobra, o które należy dbać i rozwijać
Oświecenie
Główny ideolog Bacon (1551-1620) -
„wiedza jest potęgą” (scienta est potentia)
wzmożenie społecznego prestiżu nauki i oświaty w XVII w. do takiego stopnia, że całą epokę nazwano Oświeceniem.
zainteresowanie fizyczną stroną człowieka nabiera charakteru bardziej praktycznego.
J.A. Komeński (1592-1670) - opracował założenia i program powszechnego systemu oświatowego, jednolitego dla wszystkich ludzi, bez względu na zróżnicowanie stanowe.
Człowiek jest składową częścią przyrody.
Wychowanie młodej generacji winno być zgodne z naturą młodego organizmu.
Młodzież uczyć się ma „nie dla szkoły, lecz dla życia”
Stąd zasadę troski o rozwój fizyczny człowieka wprowadza do praktyki wychowawczej
Vieth G. (1763-1836) - kontynuuje ideę podjętą w XVI w. przez Mecurialisa („Próba encyklopedii ćw. fizycznych”).
Guth-Muths (1759-1839) -
Rozwijał zarówno teoretyczną jak i praktyczną działalność w dziedzinie WF.
Organizował pozaszkolne życie młodzieży (wycieczki, gry terenowe, które rozbudzały ambicję osiągnięć sportowych, zaradność, chęć poznania przyrody, wędrówek).
Zorganizował przy szkole boisko gier i zabaw młodzieży, zaopatrzone w niezbędne urządzenia.
Jest autorem prac, które wytyczały kierunek i metody pozaszkolnego wychowania młodzieży oraz aktywności ruchowej.
„Gimnastyka dla młodzieży” - gimnastyka jest niezbędnym elementem wychowania ogólnego.
Działalność nadała nowy styl wychowawczy, o dużym wpływie na proces modernizacji szkoły i wychowania.
Guts-Muths cd.
był rzecznikiem upowszechniania oświaty wśród warstw ludowych i plebejskich,
powszechna oświata winna być oparta na programach ogólnokształcących, ale jednocześnie winna przygotowywać do zadań praktycznych, do życia, pracy, wytwórczości.
Ćw. fizyczne stanowić powinny dodatkowy składnik ogólnonarodowego systemu wychowania. Zapewniają one młodej generacji zdrowie i siły fizyczne, jako podstawę wszechstronnego jej rozwoju.
Pojęciem gimnastyki obejmuje różne rodzaje czynności ruchowych:
a) gimnastyka właściwa, przez którą rozumie nie tylko takie ćwiczenia jak biegi, skoki, rzut, ćw. równoważne, kąpiel, pływanie oraz taniec, lecz nawet "ćw. zmysłów” jak czytanie i deklamacja,
b) pracę ręczną w postaci wykonywania czynności gospodarskich, rzemiosła, pracy w ogrodzie,
c) zabawy i gry ruchowe i umysłowe "Gry dla ćwiczenia i wypoczynku ducha", Napisał "Sztuka pływania".
Fizyczna edukacja nabrała szczególnej rangi od czasu, kiedy weszło do kanonu wykształcenia ogólnego
Wprowadzenie do programów szkolnych gimnastyki jako przedmiotu nauczania nadało EF charakter powszechności,
planową EF objęto początkowo formalnie, następnie rzeczywiście całą generację dzieci i młodzieży
Problem uogólnień naukowych problematyki EF podjęły:
środowiska wychowawców fizycznych,
medycyna, pedagogika, psychologia.
Szczególnie środowisko lekarskie wpływało na rozwój teorii EF
(podstawy Galen, Mercurialis, Oczko-nadworny lekarz S. Batorego).
XIX w. - wpływ form ruchowych na rozwój i funkcjonowanie organizmu
(rozwój przemysłu - rola odpoczynku)
Pojawiają się systemy fizycznej edukacji:
1. Szwedzki - gimnastyczny (1813) - Per Hialmar i Hialmar Ling:
racjonalna gimnastyka winna być oparta na anatomii i fizjologii (podstawy korektywy)
zakładają Królewski Centralny Instytut Gimnastyczny w Sztokholmie. Treścią była gimnastyka - ćw. wolne i na przyrządach, drabinki, liny, ławeczki, itp.
2. Niemiecki F.L.Jahn (1811) - zakłada pod Berlinem boisko z przyrządami: drążek, kółka, poręcze, koń z łękami, itp.
Dwie odrębne tendencje w systemach gimnastycznych XIX w charakterystyczne dla wczesnych faz rozwoju gimnastyki w Europie:
formalna, wyrażająca się w poszukiwaniu podstaw metodycznych i w tworzeniu układów typologicznych (gimnastyka niemiecka),
funkcjonalna, biorąca za punkt wyjścia wpływ ćwiczeń na organizm (gimnastyka szwedzka).
KEN (1773-1794) - ustawy z 1783 r. (rozdział XXV) zawierały odrębny rozdział poświęcony edukacji fizycznej
Piramowicz Grzegorz:
„NIEPRZERWANA OSNOWA STARAŃ (wychowanie intencjonalne) OKOŁO DZIECIĘCIA od pierwszych jego życia początków, około zdrowia, czerstwości i siły jego, starań stosowanych do pomnażającego się wieku, a zawsze za cel mający uczynić człowieka szczęśliwym i do wykonania powinności zdolnym, taka osnowa starań JEST EDUKACJĄ FIZYCZNĄ”
Brak pedagogów, niesprzyjające warunki w zaborach.
Rozwój myśli o WF był wolny:
1805 - Liceum w Krzemieńcu, T. Czacki - pierwszy etatowy nauczyciel WF (Francuz Karol Audibert - nauczyciel jazdy konnej) - WF jako wyodrębniony przedmiot,
(1808) zatrudniono w liceum lekarza szkolnego.
Wykłady o higienie i zdrowiu (dr Karol Kaczkowski)
Wilno - teoretyczne podstawy WF - Jędrzej Śniadecki (1768-1838)
ojciec polskiej teorii WF:
Wyodrębnił WF z całokształtu wychowania nienaruszając przy tym jego jedności: "...a lubo w doświadczeniu - wychowania fizycznego
czyli cielesnego, od umysłowego albo moralnego oddzielać nie należy
i nie nożna, wszelako w nauce i rozumowaniu można je uważać osobno"
[proklamacja teorii WF],
WF jest fundamentem całego wychowania.
W wychowaniu obowiązuje pewna równowaga (która już wtedy została naruszona),
Uważał, że człowieka trzeba poznać. Każde dziecko jest inne, każdemu trzeba się odrębnie poświęcić,
Wychowanie zależy od określonych czynników, wychowanie trzeba
opisać prawami [biologiczne i społeczne]
1805 „O fizycznym wychowaniu dzieci'
Podstawową tezą rozprawy jest jedność organizmu człowieka i środowiska [Dances of wolves].
Uzasadnił rolę WF w rozwoju osobniczym dzieci i młodzieży, omawiając poszczególne fazy rozwojowe od wieku niemowlęcego do okresu dojrzałości (21 lat), przytoczył niejako program i metody działania wokół psychofizycznego rozwoju, zwłaszcza w warunkach naturalnego środowiska, uwypuklając potrzebę hartowania młodych organizmów.
"Teoria jestestw organicznych* - nauka o człowieku nie będzie zupełna, jeżeli nie będziemy go rozważali we wszystkich stosunkach i we wszystkich widokach.
Kraków:
Bierkowski Ludwik (1801-1860) - lekarz-chirurg, prof. UJ.,
Założył Instytut Gimnastyczny oparty o wzory francuskie
Dla teorii WF zasłużył się rozprawą nt.
„Kilka słów o ważności, potrzebie i użyteczności gimnastyki”
przekonał władze o potrzebie wprowadzenia gimnastyki do szkół.
Jordan Henryk (1842-1901), lekarz, prof. UJ.
1899 Park Jordana (praktyka)
lata 90. wykłady (2-letnie kursy dla wychowawców fizycznych w murach Wszechnicy Jagiellońskiej - kontynuatorzy Godlewski, Ciechanowski (teoria),
Zabór rosyjski:
Ogrody Rau'a [1899] - na wzór jordanowskich parków.
Kozłowski Ryszard [1866-1915], w 1903 główny instruktor w ogrodach Rau'a, propagator i reformator gimnastyki szwedzkiej
Założyciel czasopisma z zakresu WF "Ruch" [1906-1914]:
podstawy naukowe WF,
metodyka,
organizacja,
Wykładowca w Warszawskiej Szkole Gimnastyki i Masażu (założ. przez Helenę Kuczalską 1854-1929},
Zabór pruski:
Pierwsze gniazdo "sokoła" 1884 w Inowrocławiu.
Słaby rozwój teorii WF. Drobne rozprawy: Trentowski Bronisław (1808-1869) - "Chowanna czyli system pedagogiki narodowej".
Estkowski Ewaryst (1820-1856) artykuły w Szkole Polskiej pt. "O fizycznym wychowaniu dzieci" i "O fizycznym wychowaniu młodzieży" - krytyka systemów wychowawczych. Wskazywał na potrzebę harmonijnego rozwoju ucznia.
1902 - czasopismo "Sokół",
1919 - katedra WF na Uniwersytecie Poznańskim (przekształcona następnie w Studium WF przy Wydziale lekarskim UP) oraz utworzono Centralną Wojskową Szkołę Gimnastyki i Sportów. Kierowali:
katedrą - Eugeniusz Piasecki,
szkołą - Walerian Sikorski,
1924 katedrę przekształcono w samodzielne studium WF UP, z prawem nadawania mgr,
1950 - powstała WSWF.
Lwów - gimnastyczny ruch sokoli
1867 - pierwsze w Polsce gniazda Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół” - narodziny sportu zorganizowanego,
Działali: Madęjski Edward [lekarz], autor pierwszego podręcznika gimnastyki szkolnej.
Piasecki Wenanty (1832-1909), lekarz, lata 70. na Uniwersytecie lwowskim - wykłady z teorii WF - pierwszy wykładowca na poziomie uniwersyteckim (UJ - 1866 i U. Lwowski - 1872).
Eugeniusz Piasecki (1872-1947), lekarz, pedagog, syn Wenantego.
Twórca i kierownik Studium WF na Uniwersytecie Poznańskim.
Autor m.in:
"Zasady WF" [1904] , pierwsza synteza o KF,
"Fizjologia ruchów" [1915],
" Zabawy i gry ruchowe " (1916,1919),
"Dzieje WF" (1925,1929),
"Zarys teorii WF" (1931, 1935):
podstawą WF powinny być zabawy na świeżym powietrzu,
gimnastyka również na świeżym powietrzu,
plany WF powinny być rewidowane przez lekarzy i fizjologów,
przy uniwersytetach powinny powstać katedry WF i przedmiot z tego zakresu powinien składać każdy kto sposobi się do WF,
domaga się prowadzenia WF podczas przerw, dużą uwagę przywiązuje do pracy ręcznej,
rozwinął kształcenie kadr w katedrze teorii i higieny w Poznaniu,
Dzięki Piaseckiemu powstała nowoczesna teoria WF jako przedmiot i dyscyplina naukowa,
W, Sikorski - metodyk "Gimnastyka”
1927 - Studium WF UP,
1929 - połączono Centralną Wojskową Szkołę Gimnastyki i Sportów z Państwowym Instytutem WF i utworzono CIWF w Warszawie - trzeci ośrodek WF,
Mydlarski J. (1892-1956) "Sprawność fizyczna młodzieży
polskiej (1934).
Osmólski Władysław (1883-1935], lekarz, dyrektor CIWF, wykładowca teorii WF.
Napisał: "Teoria sprawności ruchowej" (1935).
1946 - studium WF uniwersytetu we Wrocławiu.
1950 - przekształcono wszystkie studia WF w WSWF,
Gilewicz Zygmunt (1880-1960) - teoretyk WF,
Napisał: "Teoria WF„(1954).
7