Sprp1, 1


  1. Pojęcie systemu politycznego:

System polityczny - normatywne i faktyczne zależności powstające między podmiotami działań polit. (jednostkami, grupami, organizacjami) w procesie kreacji władzy państwowej, podejmowania decyzji oraz egzekwowania odpowiedzialności polit., wynikające z rozbieżności interesów zbiorowych.

System jest to pewien zbiór elementów, ustrój pewnych relacji. Wokół elementów istnieje otoczenie, między nimi zachodzą relacje. Celem każdego systemu jest zapewnienie rzeczywistości. System jest kreowany, aby dążyć do destrukcji. System to system wymiany dóbr między systemem ekonom. ,kulturalnym, socjalnym, edukacyjnym. System polityczny jest pewnym wycinkiem systemu społecznego, jest systemem sterującym, kierującym, mającym zapewnić przetrwanie. System pobiera z otoczenia informacje, aby przetrwać, podobnie jest w przypadku życia politycznego. Elementami składowymi s.p. są partie polit., organizacje formalne i nieformalne.

(LEKSYKON) System polityczny oznacza podstawową strukturę, w ramach których toczy się życie polityczne. Ujęcia:

- instytucjonalne - ogół instytucji, za pośrednictwem których podejmowane są decyzje polityczne. W tym sensie można go utożsamić z ustrojem państwowym

- racjonalne - ogół zależności jakie powstają w procesie walki o władzę lub jej utrzymanie. Tak rozumiany system obejmuje odkrywane i uporządkowane racje podporządkowania, współpracy, rywalizacji, walki itd. Ten sposób definiowania systemu prowadzi do zwrócenia mniejszej uwagi na jego aspekt normatywny, więcej na jego funkcjonowanie (aspekt opisowy).

- funkcjonalne - opisywany jest jako struktura integrująca wspólnotę społeczną.

- T. Parsonsa - jest strukturą, która służy „mobilizacji przez przywódców politycznych zasobów niezbędnych do osiągnięcia celów zbiorowych”.

- D. Eastona - to proces dwustronnego przepływu informacji pomiędzy otoczeniem społecznym i instytucjami władczymi.

- G. Almond identyfikuje sp. z „produkcją” dóbr (wartości) politycznych, czemu służą działanie polityczne charakteryzujące się możnością użycia legitymowanego przymusu fizycznego.

Sp. można potraktować również jako typ przestrzeni społecznej o swoistej strukturze. Wyróżnia się w niej areny polityczne (wyborczą, parlamentarną, rządowa, administracyjną oraz korporacyjną) i poziomy (centralny, regionalny i lokalny).

2. Funkcje systemu politycznego:

  1. artykulacyjna - artykulacja potrzeb, dążeń, celów; wyrażanie poglądów (w celu osiągnięcia pewnej grupy wspólnych celów); mechanizm agregacji - przekładanie interesów dot. mniejszej grupy ludzi na ogół ludności;

  2. decyzyjna- 1; (decyzja - dokonanie nielosowego wyboru spośród różnych alternatyw); proces decyzyjny - gra polityczna oparta na hierarchii podrzędności/nadrzędności; funkcje - zadania: cele, które dana instytucja spełnia/realizuje w syst. polit.; decyzyjna-2; podejmowanie minimum decyzji niezbędnych do przetrwania systemu oraz zadowolenie społeczeństwa f. tą powinien pełnić parlament, ale realnie pełni ją rząd.

  3. mobilizacyjna - by zrealizować jakąś decyzję trzeba podjąć pewne działania skierowane na realizację danej decyzji;

  4. strukturotwórcza - np. zmiana struktury społ., oddziaływanie syst. polit. na strukturę społ.; s2: tworzy nowe areny życia społ. polit.

  5. instrumentalna - określa formy realizacji decyzji, oznacza konkretne narzędzia np. wprowadzać, wcielać

  6. stabilizacyjna - stabilizuje, normuje życie polit., przeciwdziałanie rozpadowi, uporządkowanie systemu jako całości;

3. Continuum systemów politycznych od totalitaryzmu do demokracji.

Continuum jest to pewnego rodzaju schemat, dzięki któremu możemy określić charakter danego przykładowo s.p. umieszczając na końcach osi odpowiedni system demokratyczny i totalitarny, możemy na powstałej, ograniczonej tymi sferami prostej, umieścić system polski dzięki analizie odpowiednich zmiennych tj.: relewancja władzy, periodyczne wolne wybory, ilość rządów wojskowych, zamachów stanu itd. Dzięki umieszczeniu danego s.p. na takim continuum możemy określić, iż jest on mniej lub bardziej demokratyczny/ totalitarny.

system polit. dąży do zachowania równowagi, bo przewaga żądań wskazuje na negatywną ocenę tego syst. i może prowadzić do jego erozji;

4. Istota i charakterystyka systemu realnego socjalizmu

system polityczny:

- władza w rękach ludu

- faktyczna dominacja jednej partii w sprawowaniu rządów, bark pluralizmu

- koncesjonowana działalność publiczna (stowarzyszenia związki itp.)

- fasadowość prawa

- dominacja jednej grupy społecznej (robotniczej) nad innymi, - partia jedynym przedstawicielem (PZPR)

- państwo totalitarne (system obecny w każdej dziedzinie życia)

- całkowita zależność od ZSRR

- bardzo rozbudowany aparat kontroli (policja, wojsko)

- duże znaczenie funkcjonariuszy partyjnych

- prawo wzorowane na radzieckim ( i tak istniało tylko na papierze, a faktycznie największe znaczenie miały indywidualne decyzje partyjnych dostojników)

- rozbudowana biurokracja

- brak wolności

- zmiany „góry” w wyniku załamań gosp.-społ.

system gospodarczy:

- realny socjalizm (społeczna własność środków produkcji, nacjonalizacja przemysłu, częściowa kolektywizacja wsi, ew. koncesjonowana działalność prywatna)

- gospodarka planowa

- zależność gospodarki od dyrektyw Moskwy

system społeczny:

- monopol państwowy na szkolnictwo

- wprowadzenie „jedynie słusznej” myśli marksistowskiej do każdej dziedziny życia

- socrealizm w sztuce (do 1956)

- tylko jedna klasa - pracująca (robotnicy, chłopi, inteligencja pracująca)

- żadnych wolnych związków, stowarzyszeń

- cenzura

- walka z kościołem (państwo z założenia laickie)

- ciągła indoktrynacja i manipulacja

- kult wodza

- brak wolności

5. Pojęcie transformacji, tranzycji politycznej i demokratycznej.

Transformacja - całokształt generalnych zmian obejmujących całość wymiarów życia: społ., ekonom., polit.;

Fazy procesu transformacji systemu politycznego:

  1. erozja sp realnego socjalizmu (rozkład dotychczasowego syst. polit. - jaka dynamika zmian);

  2. tranzycja demokratyczna (moment, w którym stary reżim przestaje pełnić funkcje kierownicze); faza demontażu syst. polit. + konsolidacja nowego;

  3. konsolidacja sp. (mieszanina starego i nowego ładu i w końcu utrwalenie, stabilizacja przekształceń, nowego ładu);

Tranzycja polityczna - okres przejściowy, dzielący dwa wyodrębnione momenty: początek rozmontowywania określonego reżimu polit. oraz osiągnięcie stanu konsolidacji nowego syst.; treścią jest intensywna zmiana polit. (wynik jest niepewny i może być niedemokratyczny); tranzycja to nie tylko moment, ale coś co ma wymiar w charakterze i tempie zmian; trzeba dokonać wyboru czy chcemy demokracji i jaki ma mieć ona kształt; mechanika podejmowania decyzji może mieć bardzo różny przebieg;

tranzycja demokratyczna:

* początek - deklaracja o przeprowadzeniu rywalizacyjnych wyborów;

* zakończenie- pierwsze rywalizacyjne wybory (Morlino), pierwsza alternacja władzy (Share), konsolidacja demokratycznych reguł gry (Pridham);

Wybory nie zawsze muszą się zakończyć zmianą władzy, bo np. wyniki mogą być kwestionowane; Instalowanie do rzeczywistości społ., wdrażanie w życie;

Fazy tranzycji demokratycznej (Rostow):

  1. faza preparacyjna (przygotowawcza);

  2. faza podejmowania decyzji polit. dotyczących ukonstytuowania reżimu demokratycznego;

  3. faza normalizacji polit.;

Czynniki kształtujące przebieg tranzycji:

  1. sposób wszczęcia demokratyzacji- czy ten proces miał charakter uzgodnienia (przygotowania ewolucyjnego) czy inny;

  2. charakter przemian- czy wysoki poziom rywalizacji czy uzgodnienie, kooperacja;

  3. stosunek do przeszłości- pozytywny/obojętny/negatywny; kształtowanie nastawienia do tego co się dzieje;

  4. sposób rządzenia po pierwszych rywalizacyjnych wyborach- realizowanie polityki w sposób agresywny, radykalne zmiany czy inaczej- łagodniej?;

Czynniki sprzyjające stabilizacji demokracji:

  1. konsensualny styl działań podczas tranzycji- urzędowy/bardziej stabilny;

  2. minimalizacja elementu odwetu politycznego- stosunek do uczestników procesów przekształceń;

  3. częściowa legitymizacja przeszłości- przyjmowanie pewnych elementów przeszłości za pozytywne;

  4. cykliczna alternacja (wymiana) władzy między niewielką liczbą silnych partii polit.;

  1. Fazy procesu demokratyzacji. Warunki i formy przejścia do demokracji.

Demokratyzacja- proces zmiany reżimu politycznego mający bardzo głęboki i radykalny charakter. Realizacji zmiany służy wiele instytucjonalno - proceduralnych rozstrzygnięć, które uwzględniają wewnętrzne i zewnętrzne środowisko, w ramach których przebiegają reformy.

Demokratyzacja = ezrozja + tranzycja demokratyczna + konsolidacja

Etap demokratycznej konsolidacji - okres, którego efektem ma być usunięcie wszelkich niepewności dotyczących polit. rezultatów demokratyzacji. Konsolidacja oznacza, więc pełną instytucjonalizację nowej demokracji, zasad i procedur.

Fazy procesu demokratyzacji: I etap - dezintegracja starego systemu politycznego, II etap- erozja, III etap- zaczątki nowego systemu politycznego, IV etap - konsolidacja, V etap - stabilizacja. Wynikiem jest nowy system polityczny

Warunki do demokratyzacji:

Podjęcie wielu jakościowych decyzji tj.: *wynegocjowanie nowego układu konstytucyjnego, *ustalenia zasad proceduralnych, umożliwiających prowadzenie rywalizacji politycznej, *likwidacja starych instytucji, *uchylenie poprzednich regulacji prawnych, niedostosowanych do nowych warunków.

A) koncepcja funkcjonalistyczna (długa perspektywa), ogromną rolę odgrywają czynniki tkwiące w otoczeniu systemu: ekonomiczne i społeczne, np. poziom rozwoju ekonomicznego kraju, charakter i wzorce kulturowe

B) koncepcja polityczno-instytucjonalna (krótka perspektywa). Dużą rolę odgrywają polityczne zmiany reżimu politycznego: szczególnie aktorzy sceny politycznej i podejmowane przez nich decyzje i ich strategie polityczne. Niektórzy twierdzą, że proces demokratyzacji powinien być analizowany szczegółowo w ramach konkretnych przypadków narodowych, a każdy z nich jest fundamentalnie odmienny.

C) koncepcja wg R. Herbuta * typy reżimu politycznego, *charakter systemu wyborczego, *wzorce zachowań elit politycznych: * typ systemu partyjnego.

9. Cechy polskiej tranzycji politycznej:

  1. trudno określić ją jako tranzycję przez transakcję-brak kontroli polit., złamanie reguły Okrągłego Stołu;

  2. równoległość zmian w gospodarce i polityce - brak demokracji ekonomicznej - nakładanie się zmian w gosp. i polit.;

  3. brak wysiłków liderów na rzecz uprawomocnienia wprowadzonych zmian - zmiany nie cieszą się zainteresowaniem / poparciem ogólnym, bo były wprowadzone centralnie (odgórnie);

  4. pogłębiająca się dezorientacja społeczeństwa i brak zaangażowania w proces zmian;

  5. silny wpływ kościoła;

  6. długi okres zawarcia porozumienia polit. w postaci konstytucji;

  7. nieobecność silnych partii polit.;

Przebieg - chronologia transformacji w Polsce:

  1. Lato 1980 fala strajków o ogólnokrajowym zasięgu; powstanie „Solidarności”;

  2. 13.12.1981- wprowadzenie stanu wojennego (spadek produkcji, krach gosp.);

  3. kwiecień / maj i sierpień 1988 - kolejna fala strajków;

  4. wrzesień 1988- rząd Rakowskiego, pomysł okrągłego stołu;

  5. grudzień 1988 - styczeń 1989 - dwuczęściowe X Plenum KC PZPR;

  6. 06.02.1989 - 05.04 1989 - obrady Okrągłego Stołu;

  7. 07.04.1989- sejm uchwala nową ordynację wyborczą i zmienia konstytucję;

  8. 17.04.1989 - ponowna rejestracja „Solidarności”;

  9. 04.06.1989- częściowo wolne wybory parlamentarne, porażka strony rządowej, sukces opozycji;

  10. 19.07.1989- wybór W. Jaruzelskiego na prezydenta PRL;

  11. 08.1989- rozpad koalicji z udziałem PZPR; stworzenie układu OKP (Obyw. Klub. Parlam.), ZSL, SD;

  12. 19.07. 1989- wybór T. Mazowieckiego na premiera;

  13. 29.12.1989- zmiana nazwy z PRL na RP;

  1. Konsolidacja demokracji w Polsce. Pods. Lisicka- na końcu

  1. Legitymizacja polityczna - typy i wymiary legitymizacji.

Legitymizacja dosłownie oznacza upoważnienie do działania

Pierwszy wymiar:

*atrybut władzy politycznej wyrażający uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji przy równoczesnej aprobacie rządzonych;

* generalnie opiera się na czynnym, dobrowolnym przyzwoleniu rządzonych.

M. Weber wyróżnił 3 typy: -legalną opierającą się na przeświadczeniu, że posłuszeństwo istnienia prawa stanowionego i przestrzegania go przez reprezentantów władzy; - tradycyjna, wynika z uznania ogromnej roli istniejących od dawna porządków, opiera się na mocy zwyczajów: - charyzmatyczna, akcentująca emocjonalną postawę wobec przywódcy, bezgraniczne oddanie się.

Drugi wymiar:

*proces uzyskiwania aprobaty rządzących dla reguł nabycia i sprawowania władzy oraz dla instytucji i osób ją sprawujących;

*budowanie, utrwalanie masowej akceptacji dla zasad zdobywania władzy;

*w państwie demokratycznym legitymizacja personalna ulega cyklicznemu odnawianiu;

*władza nie może być zawłaszczona, a jedynie nabyta (w demokracji).

12. Sejm RP i jego wewnętrzna struktura

Organy wew. zapewniają efektywność prac parl. oraz umożliwiają wszystkim liczącym się ugrupowaniom parl. na wywieranie wpływu na te prace. Wyróżniamy org. kierownicze: Marszałek Sejmu (Senatu) oraz Prezydium S. (S.), a także org. polit.-doradczy Konwent Seniorów; org. pomocnicze : komisje s. (s.), a w ramach izb powołuje się sekretarzy S. (S.). Org. wew. są org. izb co oznacza, iż mogą składać się wyłącznie z posłów (s), a ich skład personalny musi być kształtowany bezpośrednio przez Sejm (S). Od tych org. należy odróżnić aparat urzędniczy, zorganizowany w Kancelarię Sejmu (S), kt. wypełnia zadania org.-techniczne i doradcze związane z działalnością S. (S.). Rola w organizowaniu i funkcjonowaniu kancelarii przypada Szefowi Kancelarii, powoływanemu przez Marszałka S (S). Poza tym wyróżniamy struktury organizacyjne posłów (s), tworzone dla wypracowania wspólnego stanowiska i polit. przygotowania spraw, kt. mają być przedmiotem obrad izby czy jej organów. Podstawowe znaczenie mają tutaj kluby poselskie (s), tworzone wg. kryterium polit.-partyjnego, oprócz tego mogą być tworzone koła i zespoły. SEJM. MARSZAŁEK SEJMU. Marszałek Sejmu: Józef Oleksy. Wyb. przez Sejm z grona posłów na I-szym posiedzeniu nowego Sejmu. Kandydatury może zgłaszać gr. co najmniej 15 posłów, a wyb. dokonuje się bezwzględną większością gł. w obecności co najmniej połowy ogólnej l. posłów. W takim samym trybie wyb. są wicemarszałkowie- o ich liczbie każdorazowo decyduje Sejm przy dokonywaniu wyb. (2 kadencja -3, 3 i 4 po 4). Wyb. dokonywany jest wg. kryteriów polit. Stanowisko Marszałka przypada ugrupowaniu wchodzącemu w skład koalicji większości. Marszałek powinien zajmować stanowisko neutralnego arbitra i organizatora prac p. Stanowiska wicem. powierza się przedstawicielom pozostałych liczących się ugrupowań. Marszałek i wice są wyb, na okres całej kadencji S. Marszałek jest jednoosobowym organem kierowniczym izby. Kompetencje:

  1. Reprezentowanie Sejmu- stanie na straży praw i godności S.

  2. Zwoływanie posiedzeń S., ustalanie porządku dziennego posiedzenia, przewodniczenie obradom S. podczas posiedzenia

  3. Kierowanie pracami Prezydium S. przewodniczenie posiedzeniom Prezydium S. i Konwentu Seniorów

  4. Czuwanie nad tokiem i terminowością prac S.

  5. Udzielanie posłom niezbędnej pomocy w ich pracy, m. In. Czuwanie nad wykonywaniem prze organy adm. Rządowej i samorządowej ich obowiązków wobec posłów

  6. Administrowanie S. tj. sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do S., powoływanie i odwoływanie (po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich) Szefa Kancelarii S, a po zasięgnięciu opinii Szefa- powoływanie i odwoływanie zastępców Szefa Kancelarii S., wydawanie zarządzeń porządkowych.

Kompetencje zew.:

  1. Jest przewodniczącym ZN

  2. Sprawuje zastępstwo Prezydenta RP, gdy ten nie jest w stanie tego robić lub w razie opróżnienia urzędu prezydenta

  3. Zarządza wyb. prezydenckie

Nowa kompetencja- może występować z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności: ustaw i aktów podstawowych z Konstytucją oraz rozstrzygania sporów konstytucyjnych. Z racji pełnionych f. (tak samo Marszałek senatu) wchodzi w skład Komitetu Obrony Kraju

WICEMARSZAŁKOWIE SEJMU. Wicemarszałkowie Sejmu: Tomasz Nałęcz/ Donald Tusk/ Janusz Wojciechowski. Są członkami Prezydium S. i Konwentu Seniorów oraz zastępcami Marszałka, w zakresie jego wewnątrzsejmowych zadań. W kompetencjach zew. Marszałka zastępuje Marszałek Senatu.

PREZYDIUM SEJMU działa na podstawie regulaminu Sejmu, ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Składa się z Marszałka i 3 wicemarszałków, a tym samym jest organem kolegialnym, reprezentującym najważniejsze ugrupowania polit. W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu Krzysztof Czeszejko-Sochacki. PS. funkcjonuje w sposób ciągły. Kompetencje związane z:

- org. prac S. tj. ustalanie planu prac S., ustalanie tyg., w kt. mają odbywać się posiedzenia, ustalanie terminów odbywania posiedzeń

- pracami organów S., zwłaszcza organizowanie współpracy między komisjami sejmowymi i koordynowanie działań

- tokiem prac sejmowych, m.in. opiniowanie zgodności z prawem projektów ustaw bądź uchwał

- sytuacją prawną posłów, m.in. stosowanie kar z tytułu odpowiedzialności regulaminowej, diety

- regulaminem S. tj. dokonywanie wykładni i inicjowanie zmian, określenie zasad doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i korzystanie z pomocy ekspertów

Ma też uprawnienia wobec NIK, np. na wniosek Prezesa NIK powołuje i odwołuje wiceprezesów NIKu w liczbie 2-4.

KONWENT SENIORÓW. Zapewnia współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac sejmowych. Organ polit., w ramach kt. zapadają najważniejsze ustalenia dot. funkcjonowania S. Skład: Marszałek, wicemarszałkowie Sejmu, przewodniczący i wiceprzewodniczący klubów poselskich, przedstawiciele porozumień liczących co najmniej 15 posłów, przedstawiciele kół parlamentarnych, kt. w dniu rozpoczęcia kadencji S. reprezentowały osobną listę wyborczą.

Jest org. doradczym wobec Prezydium S. i w tym charakterze wydaje on opinie dot. m.in. projektów porządku dziennego i terminów posiedzeń S., trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dz., wnioski, co do wyb przez S. jego org. w ramach konwentu omawia się wszystkie podstawowe kwestie związane z przebiegiem posiedzeń Sejmu i składem jego org. Propozycje i opinie Konwentu nabierają charakteru wiążących dyrektyw polit.

KOMISJE SEJMOWE. Są wyspecjalizowanymi org. wew. S. zajmującymi się rozpatrywaniem, opiniowaniem i przygotowywaniem spraw stanowiących przedmiot obrad S. są org. pomocniczymi S. tzn. przygotowują one tylko akty i rozstrzygnięcia, kt. są następnie podejmowane przez S., a same nie dysponują możliwością ich podejmowania. Dzięki temu zajmują kluczową rolę w strukturach parlamentu. K. STAŁE. Ich utworzenie przewiduje regulamin S. S. ma obowiązek je utworzyć, a istnieją one przez cały okres kadencji. Obecnie jest ich 25*. Są dwa kryteria określające ich działalność: 1- k. o charakterze resortowym, rozdział zadań na podst. kryt. przedmiotowego. realizuje ona swoje kompetencje w odniesieniu do jednego resortu. Istnieje 20 takich komisji (Komisja Obrony Narodowej, K. Spraw Zagranicznych) inne wiążą się z pewnymi problemami np. Komisja Europejska czy k. Samorządu tery. i Polit. Regionalnej. 2- k. o charakterze funkcjonalnym. Bada przedmiot działań 2 lub więcej resortów. Działania k. wiążą się z zakresem realizowanych przez S. jego funkcji. I tak np. mamy K. Ustawodawczą, K. Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Ich kompetencje szczegółowo określone są w załączniku do regulaminu S. K. NADZWYCZAJNE. Tworzone są prze S. doraźnie dla zajęcia się określoną sprawą. S. określa cel, zasady i tryb działania k.n. K. mogą być tworzone tylko w ramach kompetencji Sejmu. K. mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład wyb. jest przez S., na wniosek Prezydium S. po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów. W każdy czasie możliwe jest dokonanie zmian w składzie, ustalanym w parciu o klucz polit. Pracami k. kieruje jej prezydium, wyb. przez sama komisję. K. mogą powoływać ze swojego składu podkomisje o stałym lub nadzwyczajnym charakterze (wymaga to zgody Prezydium Sejmu). W pracach k. uczestniczą w sposób stały eksperci wyb. spośród pracowników Kancelarii Sejmu, jak i z zewnątrz. K.s. obradują na posiedzeniach.

WIODĄCE- zakres ich działań wiąże się wyłączne z funkcjami izb. Wyróżniamy: k. budżetowa (K. Finansów Publicznych- w Sejmie i K. Gospodarki Narodowej- w Senacie) oraz k. regulaminowe (K. Regulaminowa i Spraw Poselskich oraz K. Regulaminowa i Spraw Senackich)

SEKRETARZE SEJMU. To posłowie (20) wyb. przez S. Stanowiska te nie są zaliczane w poczet org. S., ponieważ nie przysługują im żadne odrębne kompetencje. Sekretarze pełnią zadania pomocnicze przy prowadzeniu obrad S. przez Marszałka, a w szczególności: prowadzą listę mówców, przyjmują wystąpienia posłów składane na piśmie, obliczają głosy w glosowaniu imiennym oraz w innych głosowaniach.

Klub- co najmniej 15 posłów bądź 7 senatorów. Jeśli mniej organizują tylko koło. Kluby z mocy prawa są reprezentowane w Konwencie Seniorów, a z mocy zwyczaju parlamentarnego w składzie Prezydium Izby i komisji. Rolą klubów i kół jest stworzenie polit. przesłanek funkcjonowania izby i podejmowania przez nią aktów i rozstrzygnięć. W ramach klubów (kół) formułowane są polit. stanowiska poszczególnych partii i ugrupowań wobec kwestii, kt. są rozpatrywane przez parlament. Ustalenia klubowe w znacznym stopniu determinują sposób głosowania posłów czy senatorów, należących do klubów, stanowiska w ich ramach wypracowane w znacznym stopniu przesądzają treść rozstrzygnięć izby. Ważna jest dyscyplina klubowa, czyli założenie, ze stanowisko wypracowane w ramach klubu będzie reprezentowane przez jego członków w debatach i głosowaniach. Przewodniczący klubów parlamentarnych: Krzysztof Janik (Sojuszu Lewicy Demokratycznej), Jan Rokita (Platformy Obywatelskiej), Ludwik Dorn (Prawo i Sprawiedliwość), Zbigniew Kuźmiuk (Polskiego Stronnictwa Ludowego), Jolanta Banach (Socjaldemokracji Polskiej), Andrzej Lepper (Samoobrony RP), Marek Kotlinowski (Ligi Polskich Rodzin), Andrzej Aumiller (Unii Pracy), Roman Jagieliński (Federacyjnego Klubu Parlamentarnego).
Kluby Senatorskie: Klub Senatorski Blok Senat 2001, Klub Senatorski SLD-UP. Olga Krzyżanowska (UW) / Dorota Simonides / Grażyna Staniszewska (UW) / Andrzej Wielowieyski

13. Sejm RP jego struktura polityczna i jej ewolucja (ksero)

14. Funkcje Sejmu RP

FUNKCJE parlamentu wyznacza charakter ustrojowy. Wyróżniamy f. ustawodawczą i kontrolną .

FUNKCJA USTAWODAWCZA. Polega na stanowieniu aktów prawnych o szczególnej mocy prawnej, najwyższej w systemie prawa wew. F. tę parlament sprawuje na zasadzie wyłączności. Oznacza to, iż:

  1. Żaden inny org. nie może stanowić aktów o randze ustawy, chyba że Konstytucja dopuszcza to w sposób wyraźny.

  2. Kompetencje prawodawcze innych org. państwowych muszą mieć charakter podporządkowany, muszą być traktowane jako wyjątek i poddawane interpretacji zwężającej.

W ramach tej f. wyróżniamy: f. ustrojodawczą- a więc stanowienie norm konstytucyjnych oraz f. ustawodawczą sensu stricto, polegającą na stanowieniu ustaw zwykłych. Obie wykonuje parlament, choć w odmiennej procedurze.

F. KONTROLNA. Odnosi się do rządu i systemu podporządkowanej mu administracji, a jej cel i kształt rozpatruje się na tle 2 zasad ustrojowych. 1- istotą systemu parlamentarnego jest przyznanie Izbie wpływu na powołanie rządu i możliwości spowodowania dymisji rządu i poszczególnych jego członków. 2- istotą parlamentu jest istnienie opozycji, kt.- w ramach Izby musi mieć możliwość wglądu w działania rządu i adm., także w syt., kt. dla większości parlamentarnej mogą okazywać się niewygodne. Podstawową treścią f. kontrolnej jest dokonywanie samodzielnych ustaleń stanu faktycznego, dot. funkcjonowania rządu, ministrów i podległych im podmiotów. Ustaleniu faktów towarzyszy tutaj dokonywanie ocen i formułowanie różnego rodz. sugestii, do kt. adresaci powinni się ustosunkować- tzw. prawo żądania wysłuchania.

Parlament nie może podejmować decyzji wykonawczych, tzn. rozstrzygające konkretne sprawy państwowe. Jednak Konstytucja przewiduje pewne wyjątki w tym zakresie. Powierza ona Sejmowi pewne uprawnienia z wprowadzeniem bądź utrzymaniem tzw. stanów wyjątkowych. Tylko Sejm może wydać postanowienie o stanie wojny i tylko on decyduje o zawarciu pokoju. Sejmowi musi zostać przedłożone rozporządzenie Prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego lub stanu wyjątkowego i ma on prawo uchylić takie rozporządzenie. Zgoda Sejmu jest też potrzebna na przedłużenie stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej ponad konstytucyjne wyznaczone maksimum.

F. KONTROLNA. Kontrola parlamentarne może mieć znaczenie o charakterze.: szeroki- parlamentarny proces nadzoru i decydowania o sposobie zachowania się innych organów, a w szczególności rządu i adm., przy możliwości bezpośredniego lub pośredniego stosowania określonych środków i sankcji w stosunku do tego zachowania się. Wąski- działania parlamentu, kt. służą uzyskiwaniu inf. O działalności podmiotów kontrolowanych oraz przekazywaniu tym podmiotom poglądów, opinii i sugestii parlamentu.

Kontrolne działania parlamentu rozpatrywane są na 2 płaszczyznach: prawnej im politycznej. Konstytucja powierza ta f. Sejmowi, wiążąc ją przede wszystkim z działalnością Rady Ministrów dopuszcza jej sprawowanie tylko w zakresie określonym przepisami konstytucji i ustaw. Podstawowym instrumentem kontroli sejmowej jest prawo żądanie informacji. Regulamin Sejmu kieruje je do ministrów, kierowników naczelnych org. adm. Rządowej oraz kierowników innych urzędów i instytucji, zobowiązując ich do: *przedstawiania sprawozdań, *udzielania inf. *uczestniczenia w posiedzeniach komisji. Prawo żądania wysłuchania przyjmuje na szczeblu komisji sejmowych postać dezyderatów i opinii. Dezyderat- jest to uchwała komisji, zawierająca postulaty w określonej sprawie, kierowana do RM, poszczególnych jej członków, prezesa NIKu, prezesa NBP oraz Głównego Inspektora Pracy. Adresat nie ma prawnego obowiązku wykonania postulatów zawartych w dezyderacie, ale musi zająć wobec nich stanowisko w terminie 30 dni. Opinia- zawiera stanowisko komisji określonej sprawie. Kierować ją można do wszystkich centralnych organów i instytucji w systemie adm. rządowej. Na żądanie komisji adresat musi zająć stanowisko w terminie 30 dni.

Sejm zgromadzony na posiedzeniu plenarnym może uchwalić rezolucje zawierające wezwanie określonego org. państwowego dom podjęcia wskazanego w rezolucji jednorazowego działania. Rezolucja nie ma charakteru prawnie wiążącego, jednak prawdopodobnie ze względu na polityczny autorytet Izby, podejmie nakazane działania bądź poinformuje o przyczynach niewykonania rezolucji.

Realizacja ogólnych instrumentów kontroli sejmowej przebiega w oparciu o plan pracy komisji sejmowych przy stałym współudziale z odpow. Jednostkami organizacyjnymi Najwyższej Izby Kontroli.

Do szczególnych procedur kontrolnych zaliczamy: 1- tworzenie komisji śledczych, 2- procedury interpelacyjne, 3- kontrolę wykonania budżetu państwa. Ad 1- tworzone są, gdy zbadanie określonej sprawy wymaga szczególnie wnikliwego ustalenia stanu faktycznego. Konstytucja prawo powołania komisji przyznaje tylko Sejmowi. Ad 2- są to indywidualne wystąpienia poselskie, zawierające pytania na tle określonego stanu faktycznego, kt. mogą być kierowane do Premiera i do poszczególnych członków Rady Ministrów i kt. rodzą obowiązek udzielenia odp. w przewidzianym prawie terminie. W tym zakresie wyróżniamy 4 procedury: a) interpelacje- składane w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityka państwa. Składana jest ona na piśmie i -poprzez Marszałka Sejmu- przekazywana członkowi Rządu, który jest adresatem. Odpowiedź musi być udzielona w ciągu 21 dni, także na piśmie, a o jej treści jest inf. Sejm przez Marszałka Sejmu. b) informacje bieżące- każdy klub poselski lub gr. co najmniej 15 posłów może się zwrócić o przedstawienie przez członka Rady Ministrów na posiedzeniu Sejmu takiej inf. W określonej sprawie. O uwzględnieniu tego wniosku rozstrzyga Prezydium Sejmu po wysłuchaniu opinii Konwentu seniorów, a gdy w Prezydium S. nie uzyska się jednomyślności rozstrzygnięcie podejmuje Sejm. Rozpatrzenie inf. bieżącej odbywa się na posiedzeniu Sejmu i obejmuje m.in. wystąpienia poselskie w sprawie inf. C)- zapytania- składane są w sprawach o charakterze jednostkowym ,zawsze na piśmie. Odp. udzielana jest w terminie 21 dni, także na piśmie. D) pytania w sprawach bieżących- formułowane są one ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu i wymagają bezpośredniej odpowiedzi. O zamiarze zgłoszenia pyt. poseł inf. Prezydium Sejmu na 12 godz. przed rozpoczęciem posiedzenia, a Prezydium ustala, kt. pyt. zostaną postawione. Odpowiedź udzielana jest ustnie na posiedzeniu Sejmu. Ad 3- Rada Ministrów ma obowiązek przedłożyć sejmowi w terminie 5 m. od zakończenia roku budżetowego sprawozdania z wykonania ust. budżetowej wraz z inf. O stanie zadłużenia państwa w terminie 90 dni. Wraz ze sprawozdaniem rządu do Sejmu wpływaj tez 2 dokumenty NIKu: analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady M. na tej podstawie i w oparciu o stanowisko Komisji Finansów Publicznych Sejm podejmuje uchwałę w przedmiocie absolutorium dla rządu. Absolutorium- to pozytywne skwitowanie wykonania prze RM ustawy b. w minionym roku budżetowy.

W praktyce pojawiają się także instrumenty kontroli senatu w postaci tzw. oświadczeń senatorskich- mogą one dot. wszelkich kwestii związanych z wykonywaniem mandatu i mogą tez zawierać wnioski i uwagi kierowane m.in. do członków RM. Adresat udziela odp. w terminie 30 dni na piśmie.

Efektem kontroli może być uruchomienie procedur związanych z odpowiedzialności podmiotów kontrolowanych, a więc w pierwszym rzędzie: wotum nieufności, wotum zaufania oraz możliwość pociągnięcia do odp. konstytucyjnej.

Nowela regulaminowa Senatu z marca 2000 r. przyznała komisjom senackim prawo żądania od przedstawicieli RM (i innych) przedstawiania inf., wyjaśnień i opinii, przekazywania materiałów oraz czynnego udziału w posiedzeniach komisji.

Parlamentowi przysługuje także F. KREACYJNA. Polega ona na powoływaniu i odwoływaniu innych org. konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w skład tych org. zwłaszcza na egzekwowaniu ich odpowiedzialności. I tak:

  1. Prezydent- kreowanie należy bezpośrednio do Narodu, natomiast izby działając jako Zgromadzenie N., mogą uznać trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze wzg. na stan zdrowia, lub mogą postawić go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

  2. Rada Ministrów- powoływana w skomplikowanej procedurze wymagającej współdziałania prezydenta i większości sejmowej. Sejm może też wyrazić wotum nieufności.

  3. Ministrowie- powoływanie przebiega bez udziału Sejmu, kt. jednak w każdej chwili może wyrazić wotum nieufności

  4. Trybunał konstytucyjny- wszyscy jego członkowie są wyb. prze Sejm

  5. Trybunał Stanu- wszyscy wyb. przez Sejm, z wyjątkiem przewodniczącego, kt. jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

  6. NIK- prezes wybierany jest przez Sejm za zgodą Senatu

  7. Rzecznik Praw Obywatelskich- wybierany jest przez Sejm za zgodą Senatu

  8. Rzecznik Praw Dziecka- wybierany jest przez Sejm za zgodą Senatu

  9. KRRiT- 9 członków powoływanych: 4 przez Sejm, 2 przez Senat, 3 przez prezydenta

  10. NBP- wybierany jest przez Sejm, Sejm i Senat powołują po 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej

  11. Krajowa Rada Sądownictwa Sejm powołuje 4 członków a Senat 2

F USTAWODAWCZA. Podstawowe zadanie parlamentu. Ustawa jest to: *akt parlamentu, *o charakterze normatywnym, *zajmujący najwyższe stanowisk w systemie źródeł prawa krajowego (podporządkowana jednak konstytucji), *o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, *dochodzący do skutku w szczególnej procedurze, kt. w swych zasadniczych zrębach znajduje unormowanie konstytucyjne. Procedura ta to tryb ustawodawczy- całokształt parlamentarnych i pozaparlamentarnych etapów dochodzenia ustawy do skutku. Wyróżniamy:

INICJATYWA USTAWODAWCZA. To prawo konstytucyjnie określonych podmiotów do wnoszenia projektów ustaw do Sejmu, kt. skutkuje obowiązkiem rozpatrzenia przez Sejm wniesionych projektów w szczególnej procedurze. Podmiotami tymi mogą być: posłowie (komisje sejmowe lub grupy co najmniej 15 posłów), Senat- konieczna jest uchwała całej izby, Prezydent, Rada Ministrów, grupa co najmniej 500 000 obywateli.

Konstytucja (art. 118 ust. 2) wprowadza także procedurę inicjatywy ludowej- projekt ustawy może zostać wniesiony przez gr. co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wyborcze do Sejmu. W celu przygotowania projektu ustawy i zgromadzenia niezbędnej liczby podpisów tworzy się „komitet inicjatywy ustawodawczej”, złożony co najmniej z 15 ob. Po zebraniu pierwszego tys. podpisów przewodniczący inf. Marszałka S. o utworzeniu komitetu- od tej chwili treść projektu nie może ulegać zmianie. Po zgromadzeniu podpisów projekt przekazywany jest do Marszałka Sejmu i I-sze czytanie odbywa się w ciągu 3 m.

Podmiotowe ograniczenia prawa inicjatywy ust. wyst. w odniesieniu do:

  1. Projektu ust. budżetowej oraz projektów ust. bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów państwa- inicjatywę ma tu tylko Rada M.

  2. Projekt ust. o zmianie konstytucji- inicjatywa przysługuje gr. obejmującej co najmniej 1/5 ustawowej l. posłów, Sejmowi i Prezydentowi, nie ma jej więc RM i bezpośrednio obywatele.

Projekt ust. musi być zaopatrzony w uzasadnienie, przestawiające skutki finansowe wykonania ust. oraz: *potrzebę i cel wydania ust., *stan rzeczy w dziedzinie, kt. ma być unormowana, *różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym, *przewidywane skutki społ. gosp., prawne, *założenia podst. Aktów wykonawczych, *wskazanie źródeł finansowania, *oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem UE lub o stopniu i powodach niezgodności z tym prawem. Projekt ust. składa się Marszałkowi Sejmu- „do laski marszałkowskiej”. Marszałek może zwrócić projekt wnioskodawcy, jeżeli nie odpowiada on wyżej wymienionym wymogom.

15. Przebieg procesu ustawodawczego.

Rozpatrzenie projektu ust. przez Sejm. Odbywa się w 3 czytaniach. Przedzielonych pracami komisji sejmowych. Czytanie- oznacza rozpatrzenie projektu ustawy na posiedzeniu plenarnym Sejmu, gdzie prowadzi się nad nim debatę i podejmuje decyzje o dalszym jego losie. Pierwsze czytanie może odbywać się na posiedzeniu plenarnym Sejmu lub od razu na posiedzeniu komisji sejmowej. Regulamin Sejmu wymienia projekty. kt. muszą być poddane I-szemu czyt. Na posiedzeniu plenarnym (zmiana konstytucji; ust. dot. Praw, wolności i obowiązków obywateli; ust. budżetowe i podatkowe, ust. dot. wyborów, ustroju organów państwa i samorządu teryt., kodeksy). I-sze czytanie obejmuje: 1- uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, 2- pyt. posłów i odp. wnioskodawcy, 3- debatę nad ogólnymi zasadami projektu.

Jeżeli przeprowadzane jest ono na posiedzeniu Sejmu to kończy się podjęciem uchwały o skierowaniu projektu do komisji lub o odrzucenie go w całości. Właściwe prace odbywają się w komisjach ( szczególna rola Komisji Ustawodawczej). Projekt ust. zostaje skierowany do jednej bądź kilku stałych komisji Sejmu. Komisja po pierwszym przedyskutowaniu projektu powołuje kilkuosobową podkomisję, kt. z udziałem przedstawicieli wnioskodawcy oraz ekspertów prowadzi właściwe prace nad projektem. Podkomisja i komisja zamykają swoją prace przyjęciem sprawozdania o projekcie, w kt. mogą zaproponować: 1 przyjęcie projektu bez poprawek, 2- z poprawami, 3 odrzucenie projektu. Na żądanie wnioskodawców w sprawozdaniu zamieszcza się też wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez komisje (tzw. wnioski mniejszości). Komisja samodzielnie nie może odrzucić projektu. Może też zwrócić się do Marszałka S., by ten zwrócił się do wnioskodawcy o ponowne opracowanie projektu. Komisja może też zatrzymać prace nad projektem lub je spowolnić. KOMISJA USTAWODAWCZA. Jeżeli projekt został skierowany do niej to procedura pozostaje ta sama. Jeśli został on skierowany do innej komisji, to prezydium KU może wyznaczyć przedstawicieli KU kt. będą brali udział w pracach komisji, do kt. projekt skierowano. Przedstawiciele mogą zgłaszać wnioski i propozycje poprawek.

DRUGIE CZYTANIE przeprowadzane jest na posiedzeniu Sejmu i obejmuje: 1- przedstawienie sprawozdania o projekcie, - przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. Prawo zgłaszania poprawek przysługuje każdemu posłowi, a także wnioskodawcy projektu i Radzie M.

Następnie, jeśli projektu nie skierowano ponownie do komisji, to bezpośrednio po zakończeniu II czytania, przeprowadza się III czytanie. Obejmuje ono przedstawienie stanowiska komisji lub posła sprawozdawcy wobec zgłoszonych poprawek i wniosków oraz głosowanie. Najpierw poddaj się pod głosowanie wniosek o odrzucenie projektu w całości (o ile wniosek taki został przedstawiony), następnie poprawki w kolejności ich merytorycznego znaczenia, a wreszcie projekt w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami wynikającymi z wcześniej przyjętych poprawek. Do uchwalenia projektu konieczna jest zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej l. posłów. W momencie uchwalenia projekt staje się ustawą, dalsze prace legislacyjne są, więc prowadzone już nad ustawą z dnia… Ustawę uchwaloną przez Sejm jego Marszałek przekazuje Senatowi.

Rozpatrzenie ust. przez Senat. Senat nie pełni roli równouprawnionego partnera pierwszej izby. Tylko w odniesieniu do zmiany konstytucji oraz do ustawy ratyfikacyjnej zawsze konieczna jest zgoda Senatu na przyjęcie tekstu uchwalonego prze Sejm. We wszystkich pozostałych przypadkach Sejm może odrzucić propozycję Senatu. Prace Senatu są poddawane ściśle określonym ramom czasowym: ust. zwykłe- 30 dni (prezydent 21 dni), ust. budżetowa- 20 dni (prezydent- 7 d.), ust. pilna-14 dni ( prezydent 7 dni). Jeżeli w tym terminie Senat nie podejmie żadnej uchwały, to ust. uznaje się za przyjętą w brzmieniu uchwalonym przez Sejm, a Marszałek Sejmu przekazuje ją do podpisu Prezydentowi. Marszałek Senatu kieruje tekst ust. do właściwej komisji senackiej. Komisja ta powinna w terminie 2 tyg. Zaproponować sposób ustosunkowania się Senatu do ustawy. Następnie odbywa się posiedzenie Senatu, debata i głosowanie. Senat może podjąć uchwalę o: *przyjęciu ust. bez poprawek-pozwala to na natychmiastowe przekazanie ust. Prezydentowi, bez czekania na upływ 30-dniowego terminu, *odrzucenie ust., co nie jest dopuszczalne w odniesieniu do ust. budżetowej, *wprowadzenie poprawek do tekstu ust. ( senat jest jednak ograniczony zakresem spraw normowanych w ustawie sejmowej). Senat podejmuje uchwalę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowu ustawowej l. senatorów. Uchwała jest przekazywana do Marszałka Sejmu.

Rozpatrzenie przez Sejm uchwały Senatu. Ma to miejsce w przypadku zaproponowania przez Senat poprawek lub odrzucenie projektu ust. uchwalę ta kieruje się do komisji, kt. rozpatrywała projekt danej ust., i do kt. należy teraz rozważenie wniosków Senatu i przedstawienie Sejmowi sprawozdania , w kt. wnioskują o uchwalenie proponowanych przez senat zmian w całości lub w części bądź też o odrzucenie propozycji Senatu. Sejm może odrzucić zarówno poszczególne poprawki Senatu jak i wniosek o odrzucenie ust. taka uchwała Sejmu wymaga jednak podjęcia bezwzględna większości głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej l. posłów- jeżeli takiej l. zabraknie to propozycję Senatu uznaje się za przyjętą. W takim przypadku postępowanie ustawodawcze zostaje zamknięte lub też ustawa nabiera brzmienia, jakie wynika z poprawek senatu, i w takim kształcie zostaje przedstawiona Prezydentowi.

Nie ma możliwości zablokowania prac między Sejmem a Senatem.

Nie istnieje tez żaden termin, w kt. Sejm musi zająć stanowisko wobec uchwały Senatu. Konieczne natomiast jest przeprowadzenie w Sejmie głosowania nad propozycjami Senatu. Dopóki takie głosowanie się nie odbędzie, prace nad ustawą zostają wstrzymane. Ta drogą Sejm może nie dopuścić do przyjęcia ustawy w sytuacji, gdy nie zgadza się z poprawkami senatu, lub nie jest w stanie ich odrzucić. Trybowi pilnemu nie mogą być poddane projekty: ust. podatkowych, ust. dot. prawa wyb., ust. regulujących ustrój i właściwości władz publicznych, kodeksów.

Podpisywanie ustawy przez Prezydenta należy do rozwiązań tradycyjnych. Podpisanie ustawy określa się mianem promulgacji. Prezydentowi przysługuje prawo weta, kt. może mieć: charakter absolutny (ustawa nie dochodzi do skutku), bądź charakter zawieszający (weto takie może w szczególnej procedurze parlamentu zostać odrzucone). Weto ustawodawcze nie dot. ust budżetowej, ani ust. o prowizorium budżetowym, ani ust. o zmianie konstytucji. Prawnym skutkiem weta jest zahamowanie postępowania ustawodawczego i ponowne przekazanie ust. Sejmowi.

Podpisanie ust. jest obowiązkiem Prezydenta. Dot. ono zawsze całej ust. Prezydent nie ma możliwości podpisania tylko części postanowień ust. i zakwestionowania pozostałych. Obowiązek podpisania ust. ma najpierw charakter względny, bo Prezydent może skorzystać z przysługujących mu procedur zakwestionowania ust. (weto ustawodawcze lub skierowanie ust. do Trybunału Konstytucyjnego). Obowiązek podpisania ust. nabiera charakteru bezwzględnego z upływem terminu- za powstrzymanie się od podpisania ust. Prezydent może zostać pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Prawnym skutkiem podpisania ust. jest powstanie obowiązku Prezydenta do zarządzenia jej ogłoszenia. Ogłoszenia dokonuje Prezes rady M. i dopiero wtedy możliwe staje się wejście w życie, kt. następuje 14 dni od daty ogłoszenia ust.

Prewencyjna kontrola konstytucyjna- badanie zgodności ust. z konstytucja na wniosek Prezydenta, dokonywanej po uchwaleniu ust. prze parlament, a przed jej wejściem w życie.

W przypadku ust. budżetowej TK musi wydać orzeczenie w ciągu 2 miesięcy.

Orzeczenie TK ma charakter wiążący. Ust. zgodna z konstytucją- prezydent ma obowiązek ją podpisać. Ust. nie zgodna- Prezydent odmawia podpisania. Odmowa ma charakter ostateczny, a postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu. Jeżeli TK nie orzeknie, iż przepisy uznane przezeń za niezgodne z kont. są nierozerwalnie związane z całą ust. to Prezydent- po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu: *podpisuje ust. z pominięciem przepisów uznanych przez TK za niezgodne z K. w „okrojonym stanie”, * zwraca ust. Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

Inicjatywę ust. w przypadku ust. budżetowej ma Rada Ministrów (obowiązek rządu). Projekt ust. powinien być przedłożony najpóźniej na 3 m. przed rozpoczęciem roku budżetowego (01. 10). Rozpatrywanie projektu. 3 czytania. I-sze odbywa się na posiedzeniu Sejmu, następnie projekt w całości trafia do Komisji Finansów Publicznych, a poszczególne jego części do pozostałych komisji sejmowych. Komisje te przedkładają Komisji Finansów Publicznych swoje propozycje poprawek, a ta ostatecznie opracowuje sprawozdanie i przedstawia je Sejmowi, kt. po debacie uchwala ust.

Jeżeli ust. b. nie zostanie przyjęta przez obie izby w ciągu 4 m. od dnia przedłożenia projektu Sejmowi to istnieje możliwość rozwiązania parlamentu, na mocy decyzji prezydenta, kt. musi ją podjąć w ciągu 14 dni.

Procedura zmiany konstytucji oraz uchwalenia ust. wyrażającej zgodę na ratyfikowanie umowy międzynarodowej wymaga m.in. osiągnięcia kwalifikowanej większości gł. w Sejmie.

4 cechy trybu rozpatrywania projektów kodeksów: 1- przy rozpatrywaniu można powołać Komisje Nadzwyczajną, 2- Komisja Nadzwyczajna powołuje zespół stałych ekspertów, z kt. 1/3 wskazuje wnioskodawca projektu kodeksu, 3- w prace K. Nadzwyczajnej nie jest włączona K. Ustawodawcza, 4- w ramach drugiego czyt. Wymagane są podpisy 15 posłów dla wnoszenia projektów poprawek, jeżeli poprawka zostanie przyjęta, projekt kieruje się z powrotem do Komisji.

16. Geneza i rola Senatu RP.

GENEZA: Senat jest instytucja nową utworzona w wyniku porozumienie Okrągłego Stołu i nowelizacji Konstytucji w kwietniu 1989r. w zamyśle twórców senat, w przeciwieństwie do Sejmu, miał być wybrany w wyborach wolnych. W przypadku Senatu zrezygnowano z podziału miejsc na mandaty strony partyjno - rządowej i opozycji.

Senat składa się ze 100 senatorów wyb. w wyborach powszechnych (S. ma się cieszyć taką samą legitymacją demokratyczną jak Sejm), bezpośrednich (wykluczone jest więc np. utworzenie S. wyłanianego przez sejmiki województw czy inne lokalne organy przedstawicielskie) w głosowaniu tajnym. Konstytucja nie odnosi do tych wyborów zasady równości, ani nie określa sposobu wyboru senatu. Oznacza to pozostawienie swobody regulacyjnej ustawodawcy. Nowa ordynacja wyb. utworzyła 40 okręgów wyb. (na kt. przypada 2-4 mandatów). Konstytucja określa jago pozycję jako „izby niższej”. Kompetencje Senatu: *uczestniczy w ustawodawstwie, (przy czym Sejm- o ile jest w stanie zbudować odpowiednią większość-może narzucić Senatowi swoje stanowisko), *uczestniczy w powoływaniu niektórych konstytucyjnych organów państwowych: Prezesa NIK-u, Rzecznika Praw Obywatelskich, dwóch członków KRRiT, trzech członków Rady Polityki Pieniężnej. Natomiast nie bierze udziału w wykonywaniu funkcji kontrolnych wobec rządu, nie bierze udziału w powoływaniu rządu i egzekwowaniu jego odp. parlamentarnej. Jego kadencja podporządkowana jest kadencji Sejmu, rozpoczyna się i kończy w tym samym dniu co kadencja Sejmu.

17. Ewolucja stosunków między rządem a Sejmem w RP.

Etapy ewolucji reżimu polit.:

  1. 1989 - 1992r.: pojawia się prezydent i senat; najwyższy organ - sejm; połączenie starego i nowego; potrzeba uporządkowania reżimu polit.; prezydent mógł rozwiązać parlament; od Wałęsy - prezydent silny przez swoją aktywność; rządzenie dekretami - władza ustawodawcza; próba zawłaszczenia obu władz; generowanie konfliktów; nieustabilizowana sytuacja w wymiarze konstytucyjnym, która zezwala na rozwiązanie parlamentu jeżeli ten uniemożliwia prezydentowi spełnianie jego konst. obowiązków - szerokie możliwości interpretacji;

  2. 1993 - 1997r. od małej konstytucji do konstytucji z '97 r.;

    1. uchwalenie 17.X.1992 r. „małej konstytucji”; wprowadzenie i modyfikacja podziału władzy poprzez ograniczenie uprawnień prezydenckich w stosunku do parlamentu i rządu;

    2. rezygnacja z rządów Zgromadzenia Narodowego na rzecz powszechnych wyborów prezydenckich;

    3. zawężenie możliwości przedterminowego rozwiązania sejmu (znika z konstytucji zapis - „podjęcie przez sejm uchwały uniemożliwiającej Prezydentowi wypełnianie/ wykonywanie jego konstytucyjnych uprawnień”);

    4. ograniczenie wpływu na powoływanie i odwoływanie gabinetu; jeśli w sejmie wyłoni się większość popierająca kandydata na premiera, to prezydent nie ma żadnej możliwości utrącenia tej kandydatury, ani też przeforsowania swojej;

    5. prawo Prezydenta do zwoływania i przewodniczenia Radzie Ministrów;

    6. prawo Prezydenta do opiniowania ministrów MSZ, MSW i MON;

    7. ograniczenie uprawnień Prezydenta w odwoływaniu premiera oraz dokonywaniu zmian w Rządzie; od wejścia w życie „małej konstytucji” głowa państwa nie mogła w każdej chwili i z każdego powodu wystąpić do Sejmu o odwołanie Prezesa Rady Ministrów; jeśli w parlamencie wyłoniła się większość zdolna do wyboru nowego premiera i poparła uchwalenie konstruktywnego votum nieufności, to rolę prezydenta sprowadzano do zera; jeśli większość nie powstała mógł on rozwiązać parlament;

  1. 1997 - dziś; konstytucja z 2.IV. 1997 r.; modyfikacja podziału władzy w kierunku dalszego ograniczania uprawnień prezydenta wobec parlamentu i rządu;

    1. zawężenie możliwości...

    2. ograniczenie wpływu...

    3. veto prezydenckie daje dzisiaj głowie państwa największą możliwość wpływu na politykę wew. i jest najbardziej widocznym przejawem prezydencjalizmu; veto prezydenta może być dziś przegłosowane większością 3/5 głosów;

Ewolucja reżimu politycznego RP:

reżim polityczny wiąże się z podziałem władzy:

przekształcenia od suwerenności władcy, przez chwalebną rewolucję burżuazyjną w Anglii, do rewolucji francuskiej - suwerenność narodu;

władza powinna być podzielona, bo inaczej groźba tyranii (jednostki bądź większości);

* konstytuowanie modelu wzajemnych relacji (b. silnych związków) władzy tak by się wzajemnie ograniczały;

* ścisłe określenie kompetencji, separowanie kompetencji każdej z władz;

Fazy przebudowy reżimu politycznego RP:

  1. normatywny (ale nie faktyczny) prezydencjalizm z czasów prezydentury W. Jaruzelskiego;

  2. normatywny i faktyczny prezydencjalizm okresu prezydentury L. Wałęsy do momentu wejścia w życie „M. Konstytucji”;

  3. ograniczony prezydencjalizm po wejściu w życie „małej konstytucji”:

    1. okres współdziałania z gabinetem postsolidarnościowym H. Suchockiej;

    2. okres „współzamieszkiwania” z koalicją SLD-PSL po wyborach 1993 r.;

  4. faktyczny parlamentaryzm od 1995 r. (I prezydentura A. Kwaśniewskiego);

Cechy przemian reżimu politycznego RP:

  1. nietrwałość rozwiązań instytucjonalnych;

  2. cechy kultury politycznej Polaków;

  3. akcentowanie znaczenia genetycznie uwarunkowanych podziałów polit. i negacja instytucji służących obronie praw mniejszości (RPO, Trybunał Konstytucyjny);

  4. zmienność i płynność polskiej sceny politycznej;

  5. dominacja strategii zorientowanych na doraźne skutki polit., celem nadrzędnym - pokonanie rywali i narzucenie im swej woli; każda zmiana układu sił przynosi ten sam efekt, a w rezultacie - niestabilność polityczną;

18. Sposób powoływania rządu w systemie po 1989r.

Otoczenie administracji publicznej. Elementy wpływające na administrację publiczną (władzę wykonawczą, rząd):

Aspekty działania rządu:

Badając w/w aspekty należy uwzględnić następujące podmioty:

Relacje podejmowane przez podmioty w procesie rządzenia:

Władza wykonawcza w mechanizmie funkcjonowania systemu politycznego zaczyna obecnie dominować.

W III RP istniało od 10 do 12 rządów.

Trzy zasadnicze fazy zmienności kreacji władzy wykonawczej:

- związane z nowelizacją konstytucji PRL-owskiej - zasadnicza funkcję kreowania władzy wykonawczej przypisywał parlamentowi jako kluczowemu organowi władzy. Do pewnego stopnia na zasadzie wyłączności. Nowela z 1989 roku ustanawiająca prezydenta - wprowadza mechanizm współdziałania pomiędzy sejmem a prezydentem. Prezydent posiada prawo do desygnowania kandydata na premiera (Kiszczak - sejm odrzuca kandydaturę, Mazowiecki - pierwszy niekomunistyczny rząd). Parlament był głównym ośrodkiem kreacji rządu;

- związane z istnieniem Małej Konstytucji - urząd prezydenta pełni Lech Wałęsa. Pięć trybów powoływania rządu spowodowane presją warunków politycznych oraz próbami interpretacji konstytucji;

- związane z aktualną konstytucja RP z 1997 roku;

* Mała Konstytucja (istotna rola prezydenta): pięć trybów powoływania i przesłanek dymisji:

I tryb: w 14 dni od pierwszego posiedzenia sejmu lub przyjęcia dymisji rady Ministrów, prezydent desygnuje premiera, a następnie powołuje na jego wniosek rząd;w ciągu 14 dni premier miał obowiązek przedstawić sejmowi expose i skład rządu, który bezwzględną większością głosów uchwalał wotum zaufania;

II tryb: inicjatywa przechodziła w ręce sejmu; 21 dni na dokonanie wyboru premiera oraz składu rządu bezwzględną większością głosów; w razie uzyskania wotum zaufania, prezydent powoływał tak wybrany rząd;

III i IV tryb: warianty powoływania rządu analogicznie do I i II (inicjatywa powołania RM w rękach prezydenta, a w przypadku bezskuteczności działań głowy państwa, do sejmu);

różnica: sejm zatwierdza rząd zwykłą większością głosów.

V tryb (dwa rozwiązania):

  1. Prezydent w wyniku niepowodzenia wariantu czwartego rozwiązuje parlament;

  2. Prezydent powołuje rząd na okres 6 miesięcy, przed upływem tego czasu sejm uchwala wotum zaufania lub konstruktywne wotum nieufności; w przypadku braku poparcia dla rządu lub zastosowania instytucji konstruktywnego wotum nieufności, prezydent rozwiązuje parlament;

Mała Konstytucja - wymóg zasięgnięcia przez premiera opinii prezydenta, przed wnioskami dotyczącymi powołania 3 ministrów (Spraw Wewnętrznych, Obrony Narodowej oraz Spraw Zagranicznych); brak jednoznacznych ram formalnych dla tych konsultacji;

* Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 - uproszczenie w powoływaniu gabinetu; trzy tryby powoływania rządu:

I tryb: inicjatywa tworzenia rządu należy do prezydenta - desygnowanie premiera - polityk reprezentujący największą formację w sejmie lub reprezentant zwycięskiej koalicji;

Przypadki niepowodzenia misji: 1990- J. Olszewski; 1991- B. Geremek; 1992- W Pawlak powołany przez sejm;

początek procesu konsolidacji politycznej

Procedura I trybu:

II tryb - inicjatywa w rękach sejmu:

- kandydata na premiera zgłasza 46 posłów w terminie 14 dni;

- sejm wybiera premiera oraz proponowany przezeń skład RM (większości bezwzględnej w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów);

- od powołanego rządu, prezydent przyjmuje przysięgę i wręcza nominacje;

wyraźne ograniczenie uprawnień prezydenta;

III tryb - inicjatywa w rękach prezydenta:

- prezydent - 14 dni - powołanie premiera i na jego wniosek pozostałych członków rządu i odbiera od nich przysięgę;

- sejm (14 dni), udziela rządowi wotum zaufania, przy zwykłej większości głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów;

- w przypadku niepowodzenia - zgodnie z art. 155 Konstytucji ust.2 prezydent skraca kadencję parlamentu i zarządza wybory;

Konstytucja - dwa przypadki, w których inicjatywa tworzenia rządu należy do prezydenta i jeden, w którym stroną aktywną jest parlament. Wzrost uprawnień premiera w formowaniu i zmianach składu gabinetu; premier nie musi zasięgać opinii prezydenta w sprawie kandydatów do RM. Premier otrzymał możliwość inicjowania zmian w składzie rządu, poprzez złożenie do prezydenta odpowiedniego wniosku w tej sprawie;

19. Odwoływanie rządu w Konstytucji i praktyce politycznej

Odwoływanie rządu: Przesłanki dymisji (5):

  1. ukonstytuowanie się nowo wybranego sejmu;

  2. rezygnacja RM lub jej Prezesa z dalszego pełnienia funkcji;

  3. nieuchwalenie przez sejm votum zaufania RM;

  4. uchwalenie przez sejm votum nieufności (tylko konstruktywne);

  5. nieuchwalenie przez sejm absolutorium dla gabinetu z wykonania ustawy budżetowej lub innych;

Cztery przypadki dymisji premiera (rezygnacja premiera oznacza ustąpienie całego rządu):

Sejm wyraża RM wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazując imiennie kandydata na prezesa RM. Jeżeli uchwała została przyjęty przez sejm, Przez przyjmuje dymisję RM i powołuje wybranego przez sejm nowego prezesa RM a na jego wniosek pozostałych członków RM oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności, wniosek taki może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Prezes RM składa dymisję RM na I posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. Składa dymisję RM w razie: *nie uchwalenia przez sejm wotum zaufania dla RM; *wyrażenia RM wotum nieufności; *rezygnacji prezesa RM; *Prez przyjmując dymisję RM powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołana nowej RM. Prez może odmówić przyjęcia dymisji RM.

20. Gabinety koalicyjne w RP.

Polityka koalicyjna: zbiór norm i zachowań polit. odnoszących się do utworzenia gabinetu, w którym reprezentowane są co najmniej 2 partie.

Dlaczego warto zajmować się polityką koalicyjną:

Proces decyzyjny formowania koalicji gabinetowych:

Warianty sytuacji koalicyjnej:

  1. jednopartyjny gabinet mniejszościowy utworzony przez najsilniejszą partię (Skandynawia);

  2. jednopartyjny gabinet mniejszościowy utworzony przez słabszą partię (Dania lata 90-te);

  3. gabinet koalicyjny mniejszościowy;

  4. gabinet koalicyjny większościowy;

  5. przejściowy, niepartyjny gabinet ekspertów;

Uwarunkowania procesu formowania koalicji gabinetowych:

Wzorce i tradycje rywalizacji politycznej:

Zmienne procesu formowania koalicji gabinetowych:

  1. moment sformowania koalicji;

  2. przebieg i czas trwania negocjacji;

  3. charakter koalicji, jaka jest jego efektem;

Proces formowania koalicji gabinetowych w Polsce:

* rząd podziemny - zapadają decyzje proponowane przez liderów partyjnych; rząd je tylko wykonuje;

* minimalne koalicje

PPS - PPSD = 300

PPS - PPSD - PPL = 335 (nadwyżka, najmniej prawdopodobne, trudna do okiełznania)

PPL - PPS = 235 (minimalnie zwycięska; najbardziej prawdopodobne)

*PPSD - partia zawiasowa, centrum;

Gabinety koalicyjne w Polsce 1898 - 2004 r.:

Typy gabinetów wg Lavera i Shepsle:

  1. biurokratyczny- w mechanizmie tworzenia i podejmowania decyzji dominują profesjonalni urzędnicy (służba cywilna, adm. polit. - wg klucza polit.);

  2. sterowany przez legislatywę- zależność między parlamentem i rządem; duży wpływ, nacisk parlamentu na rząd (np. początkowo rząd Buzka)

  3. oparty na decyzjach kolektywnych- rząd tworzy kolegium, osoby w nim mają równorzędny status

  4. kierowany przez premiera- premier wywiera zasadniczy wpływ na decyzje w rządzie, np. w Wielkiej Brytanii

  5. zdominowany przez liderów partii polit.- decyzje zapadają w gremiach partii polit

rząd Buzka od ad. 2) do ad. 4)

Struktura adm. rządowej (stan na 16.01.2001 r.):

(Komitet Społ.-Polit., Komitet Ekonom.)

Komisje Wspólne: * KW Rządu i Episkopatu Polski; *KW Rządu i Samorządów;

funkcje: adm. centr. porozumiewa się z organizacjami, grupami nacisku;

Proces podejmowania decyzji w adm. rządowej:

21. Organizacja wewnetrzna Rady Ministrów i jej ewolucja w latach 90-tych.

-premier, -ministrowie resortowi, -bez teki, -wiceprezesi RM, -przewodniczący komitetów określonych w ustawach; w ramach RM mogą działać też stałe komitety oraz komitety "ad hoc" tworzone przez premiera do określonej sprawy; W ramach RM działa Komitet Obrony Kraju; przy RM działa Kolegium ds. Służb Specjalnych; mogą działać rady i zespoły; szczególnym ciałem opiniodawczym i doradczym jest Rada Legislacyjna; w rządzie Buzka powołanym 31.10.97 były 23 osoby, w tym 2 wicepremierów, 13 dalszych ministrów resortowych, 2 przewodniczących komitetów oraz 5 ministrów bez teki; po licznych zmianach personalnych i strukturalnych rząd z 01.09.01 liczył 17 członków.

22. Prezydent RP w świetle Małej Konstytucji

17 października 1992 Sejm uchwalił tzw. Małą Konstytucją, czyli „Ustawę konstytucyjną o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym”. Na jej mocy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Państwa Polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych. Jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, bezwzględna większością ważnie oddanych głosów. Jest wybierany na pięcioletnią kadencje i ponownie może być wybrany tylko raz. Może nim zostać każdy obywatel, który ukończył 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych. Prezydent czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa Państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium oraz przestrzegania umów międzynarodowych. Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej mianuje i zwalnia Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, a na wniosek Ministra Obrony Narodowej mianuje i zwalnia zastępców Szefa Sztabu Generalnego, dowódców rodzajów Sił Zbrojnych oraz Dowódców okręgów wojskowych. W razie zagrożenia zewnętrznego Państwa może wprowadzić stan wojenny na całym lub części terytorium.

Może także wprowadzać stan wyjątkowy. Poza tym może zwracać się z orędziem do Sejmu lub do Senatu, występuje do Sejmu z wnioskiem o powołanie lub odwołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, nadaje obywatelstwo polskie i zwalnia z obywatelstwa polskiego, powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, stosuje prawo łaski, nadaje ordery i odznaczenia.

miał sprawować ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych; miał prawo weta ustawodawczego lub skierowania ustawy do Trybunału Konstytucyjnego; miał prawo rozwiązać Sejm w trzech sytuacjach: jeśli w ciągu 3 miesięcy nie uchwalono ustawy budżetowej, jeśli nie powiodą się kolejne etapy utworzenia rządu, jeżeli Sejm wyrazi rządowi nie konstruktywne wotum nieufności; prezydent brał udział w powoływaniu rządu, ale nie posiadał żadnych kompetencji wobec rządu już istniejącego; powoływał lub brał udział w powoływaniu kierownictwa Sądu Najwyższego i NSA; stosował prawo łaski; ponosił tylko odpowiedzialność konstytucyjną.

23. Rola Prezydenta w świetle Konstytucji RP

Jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w konstytucji i ustawach. Jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym na 5 lat i może być ponownie wybrany tylko raz. Ważność wyboru stwierdza Sąd Najwyższy. Prezydent RP jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: 1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat, 2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, 3) przyjmuje listy uwierzytelniające. W państwie -jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, -mianuje Szefa Sztabu Generalnego, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe, -nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, -nadaje ordery i odznaczenia, -stosuje prawo łaski, -w sprawach szczególnej wagi może zwołać Radę Gabinetową. RG tworzy RM obradująca pod przewodnictwem Prezydenta. -wydaje rozporządzenia i zarządzenia, -organem pomocniczym jest Kancelaria Prezydenta RP, -zarządza wybory do Sejmu i senatu, -zarządza referendum ogólnokrajowe, -desygnuje Prezesa RM, -powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, członków Rady Polityki Pieniężnej, KRRiT.

Czynniki wpływające na pozycję prezydenta:

  1. charakterystyka reżimu polit.;

  2. system partyjny - układ powiązań prezydent - partie polit; (w syst. semi-prezydenckim istotne są powiązania tego typu; w syst. parlamentarnym spada znaczenie/ wpływ tych powiązań);

  3. mechanizm wyborów/kreacji (wybory bezpośrednie podnoszą znaczenie prezydenta);

  4. konstytucyjny zakres kompetencji i zadań;

  5. tradycja, kultura polit.;

  6. styl sprawowania urzędu (w tym czynniki osobowościowe);

Uprawnienia prezydenta w wymiarze formalno-instytucjonalnym:

uprawnienia w procesie ustawodawczym- czy jest w stanie aktywnie wpływać na ten proces;

  1. inicjatywa ustawodawcza; veto; możliwość zaskarżania do Trybunału Konstytucyjnego;

uprawnienia w stosunku do parlamentu

2)zarządzanie wyborów;zwoływanie 1 posiedzenia nowo wybranego parlamentu;

możliwość przedterminowego rozwiązania parlamentu;

3)uprawnienia w stosunku do rządu (władzy wykonawczej);

4)uprawnienia w stosunku do władzy sądowniczej;

5)tradycyjne uprawnienia głowy państwa;

Uprawnienia prezydenta dzielimy na:

1) w procesie ustawodawczym:

2) w stosunku do parlamentu:

3) w stosunku do władzy wykonawczej (decyzje prezydenta musza mieć kontrasygnatę premiera):

4) dotyczące władzy sądowniczej:

5) tradycyjne głowy państwa:

6) nadzorujące:

Polityczny aspekt funkcjonowania prezydenta:

Koncepcja władzy rezerwowej - prezydent „sięga” po konsultacje w sytuacji, gdy:

  1. Odpowiedzialność Prezydenta RP.

Konstytucja z 1997 r. przyjmuje typowy model odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta. Ponoszona jest ona za czyny, którymi prezydent w zakresie swojego urzędowania lub w związku z zajmowanym urzędem, w sposób zawiniony naruszył Konstytucję lub inna ustawę.

- prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej

- za akty urzędowe Prezydenta podejmowane za kontrasygnatą Prezesa RM bierze polityczną odpowiedzialność osoba, która współpracuje z Prezydentem.

- za akty podejmowane przez Prezydenta samodzielnie odpowiada on jedynie konstytucyjne

- wstępny wniosek o postawienie Prezy­denta w stan oskarżenia może złożyć tylko grupa posłów i senatorów licząca co naj­mniej 140 osób. Wniosek taki jest rozpatrywany przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu, która następnie przedstawia ZN sto­sowny wniosek. Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed TS za naruszenie konstytucji lub ustaw (odpowiedzialność konstytucyjna to odpowiedzialność za naruszenie prawa- w Polsce- za naruszenie Konstytucji bądź ustawy) oraz za popełnienie przestępstwa (odpowiedzialność karna). Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić na mocy uchwały ZN, podjętej na wniosek co najmniej 1/4 ogólnej liczby członków ZN. Taką uchwałę ZN może podjąć tylko większością 2/3 ustawowej liczby jego członków. Z chwilą postawienia w stan oskarżenia Prezydent nie może tymczasowo sprawować urzędu. Zastępuje go, na ogólnych zasadach, Marszałek Sejmu lub Marszałek Senatu. W razie uznania przez Trybunał Stanu, iż zarzucane Prezydentowi czyny zostały przez niego popełnione w sposób zawiniony, Trybunał Stanu orzeka złożenie Prezydenta z urzędu. W takim wypadku urząd prezydenta ulega opróżnieniu i przeprowadza się nowe wybory.

Pociągnięcie Prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej może nastąpić praktycznie jedynie w razie poważnego kryzysu konstytucyjnego i pod warun­kiem, że przeciwko Prezydentowi opowie się kwalifikowana większość posłów i senatorów.

25. Pojęcie, elementy i funkcje wyborów w systemie RP.

Wybory- metoda służąca wyłonieniu spośród kandydatów osób, które mają piastować określone obieralne stanowiska lub urzędy publiczne. Metoda ta stała się najbardziej skutecznym narzędziem służącym okresowemu egzekwowaniu przez suwerena odpowiedzialności politycznej osób pełniących funkcje publiczne. W drodze demokratycznych wyborów określona ekipa polityczna zdobywa tymczasową inwestyturę do rządzenia państwem, będącą efektem wyrażenia przez społeczeństwo w indywidualny akcie głosowania swoistego wotum zaufania dla grupy liderów politycznych. W praktyce jest to niczym innym, jak formą zbiorowej decyzji podjętej przez określona wspólnotę polityczną. (LEKSYKON)

Wybory- rozumiane jako regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli posiadających pełnię praw politycznych, są nieodłączną częścią każdego demokratycznego systemu politycznego. Wybory muszą być przeprowadzone w oparciu o zasadę pluralizmu politycznego, a więc w oparciu o swobodną konkurencję partii politycznych i ich programów, w oparciu o szczególnie w tym celu ustanowione regulacje prawne, których celem jest zapewnienie uczciwego uporządkowanego ich przebiegu. (GARLICKI).

Wybory w państwie to (funkcje wyborów):

- kreowanie określonego organu, np. parlament

- najważniejszy mechanizm prawomocnej zmiany ekipy rządzącej

- stanowią także narzędzie kontroli społecznej na władzą, która musi się liczyć z groźbą przegranej w następnych wyborach

- udzielenie rządzącym legitymizacji do sprawowania władzy

- stworzenie wyborcom okazji do wyrażenia swojej woli w przedmiocie poparcia dla określonego programu polit.

- możliwie najwierniejszego odtworzenia obrazu zróżnicowania opinii publicznej

- wyłonienie stabilnej większości rządu

- f. wyborów prezydenckich jest wyłonienie, prezydenta (piastuna głowy państwa) oraz legitymizacja jego władzy)

Elementy wyborów:????????

- zarządzenie wyborów

- okręgi wyborcze i obwody głosowania

- komisje wyborcze

- kampania wyborcza

- głosowanie

- ustalenie wyników (obwieszczenie)

- weryfikacja ważności wyników wyborów


Wyszukiwarka