Proces pielęgnowania
Samodzielna Pracownia Propedeutyki Pielęgniarstwa PUM
Proces pielęgnowania - zindywidualizowane pielęgnowanie
Stanowi taki rodzaj opieki pielęgniarskiej, który uwzględnia świadome rozpoznanie stanu biologicznego, psychicznego, społecznego, duchowego i kulturowego pacjenta oraz oznacza podejmowanie celowych i planowych działań mających przyczynić się do utrzymania lub poprawy stanu odbiorcy, a także ocenianie uzyskanych wyników w stosunku do założonych celów opieki pielęgniarskiej.
Proces pielęgnowania
Narodził się w Stanach zjednoczonych po II wojnie światowej w wyniku bardzo szybkiego rozwoju medycyny i potrzeby samodzielnego pielęgnowania opartego na rzetelnej wiedzy oraz wykorzystującego rolę pielęgniarki, której przejawem jest pełnienie specyficznych funkcji zawodowych nad pojedynczym człowiekiem i/lub grupą ludzi w różnych kategoriach (zdrowym, chorym, niepełnosprawnym, narażonym na zachorowanie).
W Polsce początek zainteresowania procesem pielęgnowania jako modelu działań pielęgniarskich rozpoczął się w latach 70-tych poprzedniego wieku, dzięki inicjatywie Europejskiego Biura Światowej Organizacji Zdrowia w Kopenhadze.
Wymagania spełniane w trakcie realizacji procesu pielęgnowania
Zasady komunikowania się pielęgniarki z pacjentem
Określają sposób efektywnego porozumiewania się pomiędzy pielęgniarką a pacjentem.
1. Zasada podmiotowego traktowania pacjenta.
2. Zasada partnerskiego stylu komunikowania się:
* określa odpowiedzialność pielęgniarki i pacjenta
* wykazuje dobrowolność komunikowania się
* występuje obustronna wola negocjowania
* występują korzyści dla obu stron
3. Zasada współpracy i współdziałania w osiąganiu celów pielęgnowania, w tym komunikowania.
* sformułowanie rozpoznania pielęgniarskiego
* przedstawienie przez pielęgniarkę sposobów postępowania w aktualnym stanie zdrowia i /lub choroby
* ocenianie proponowanych sposobów postępowania
* podjęcie decyzji, co do optymalnego sposobu postępowania
* realizowanie wspólnie ustalonych działań
* ocena skuteczności wybranego sposobu postępowania
4. Zasada otwartości w komunikowaniu
5. Zasada dwukierunkowego charakteru komunikowania się.
* rodzaje informacji zwrotnych:
pozytywne, negatywne, tangencjalne, brak informacji zwrotnej.
6. Zasada empatii.
7. Zasada kompetentnego informowania.
8. Zasada ukierunkowanego obserwowania.
9. Zasada aktywnego słuchania.
10. Zasada stosowania werbalnych i niewerbalnych form komunikowania.
11. Zasada zachowania dystansu fizycznego.
12. Zasada utrzymania kontaktu wzrokowego.
Cechy opieki nad pacjentem
Indywidualna i całościowa
Ciągła
Komunikatywna
Możliwa do oceny
Skoordynowana
Zespołowa
Cechy procesu pielęgnowania
Wieloetapowość
Ciągłość i dynamika
Logiczność i następstwo czasowe
Całościowe podejście do pielęgnowania
Szerokie możliwości realizowania
Wieloetapowość procesu pielęgnowania
Wieloetapowość składa się z czterech następujących po sobie etapów:
rozpoznania stanu pacjenta i środowiska,
planowania opieki nad pacjentem i środowiskiem,
realizowania planu i
oceniania wyników.
Etapy procesu pielęgnowania są ze sobą połączone, tzn. że np. po rozpoznaniu problemów pacjenta i postawieniu diagnozy pielęgniarskiej następuje etap II - planowanie opieki.
Każdy z etapów zawiera następujące po sobie fazy, np. w etapie pierwszym: faza I - gromadzenie danych, faza II - analiza, faza III -stawianie diagnozy pielęgniarskiej.
Wieloetapowość procesu pielęgnowania prowadzi do podejmowania systematycznych i powtarzających się działań pielęgniarskich w sposób uporządkowany
Ciągłość i dynamika procesu pielęgnowania
Ciągłość i dynamika to określony ciąg działań, powiązanych ze sobą i wzajemnie zależnych od siebie. Podjęcie interwencji pielęgniarskich i ich ocena zaistnieje wówczas, gdy są spełnione wszystkie poprzedzające warunki.
Czteroetapowy proces pielęgnowania to pewien cykl, który może być powtarzany wielokrotnie. Liczba powtórzeń zależy od zmian zachodzących w stanie zdrowia chorego oraz skuteczności podjętych działań
Dynamika procesu pielęgnowania
Dynamikę określa intensywnść opieki nad pacjentem i jego środowiskiem. Powtarzające się progresywne przemiany odnoszące się do pacjenta i jego środowiska dotyczą również pielęgniarki podejmującej działania. Pielęgniarka podejmuje decyzje w zakresie pielęgnowania oparte na faktach, ma możliwość ich korygowania.
Etapowe podejście do pielęgnowania jest procesem dynamicznym, opartym na logicznym i krytycznym myśleniu
Logiczność i następstwo czasowe
Logiczność i czasowe następstwo są rozumiane jako racjonalne, uzasadnione, konsekwentne przejście od fazy do fazy i od etapu do etapu.
Takie podejście pokazuje, że są działania wcześniejsze i późniejsze, poprzedzające i następujące, np. po zebraniu i udokumentowaniu informacji o chorym i jego środowisku pielęgniarka stawia diagnozę pielęgniarską, planuje, realizuje i ocenia podjęte interwencje.
Zasada logiczności i następstwa czasowego ma dużą wartość praktyczną i teoretyczną. Czas rozwiązania problemów może być różny i zależy, m.in. od stopnia ważności problemu, środowiska, wiedzy i umiejętności pielęgniarki, warunków pracy, a także innych czynników.
Szerokie możliwości realizowania
Proces pielęgnowania można realizować w szeroko rozumianej profilaktyce, w chorobie, w stanie umierania i śmierci.
Z teoretycznego punktu widzenia nie ma takich stanów, które wykluczałyby możliwość świadczenia opieki pielęgniarskiej, opartej na podstawach omawianego modelu. Chory jest wartością, ma godność osobistą, a działania dotyczą najczęściej 2 zakresów opieki: chorego i jego rodziny
Kluczowe pojęcia dla procesu pielęgnowania
Pielęgnowany, pielęgnujący
Stan pacjenta i środowiska
Problem (problemy) podopiecznego
Pielęgnowany (zdrowy, chory)
|
Pielęgnujący
Pielęgniarka- opieka profesjonalna
Rodzina, bliscy, sąsiedzi, inni pacjenci- opieka nieprofesjonalna
Sami pacjenci- samoopieka
Etapy i fazy procesu pielęgnowania
I etap procesu pielęgnowania - ROZPOZNANIE
I etap procesu składa się z 3 podstawowych faz:
1. Systematyczne gromadzenie danych o problemach pielęgnacyjnych chorego i jego środowisku.
2. Analizowanie i syntetyzowanie danych.
3. Stawianie diagnozy pielęgniarskiej.
Faza 1 - gromadzenie danych, ich zakres i charakter
Liczba i charakter danych zależą od stopnia poznania przez pielęgniarkę podmiotu opieki - pacjenta i jego środowiska. Pielęgniarka gromadzi dane od chorego i jego rodziny na temat stanu biologicznego, psychicznego, społecznego i duchowego. Na tej podstawie można określić rodzaj wymaganej i oczekiwanej pomocy, jej cel i zakres.
Informacje o chorym zebrane w pierwszym lub drugim dniu pobytu w szpitalu nie są ostateczne i należy je uzupełniać. Indywidualna współpraca pielęgniarki z chorym pozwala na ciągłe uzupełnianie i analizowanie danych, wyciąganie wniosków i podejmowanie nowych działań. W tej sytuacji poziom opieki świadczonej na rzecz chorego i jego środowiska będzie głównie zależeć od charakteru zgromadzonych danych, obserwacji i podejmowanych interwencji pielęgniarskich.
Permanentne działania pielęgniarskie prowadzą do progresywnego charakteru opieki.
Gromadzenie danych
Możliwości gromadzenia danych:
- wywiad,
- obserwacja,
- analiza dokumentów,
- pomiary parametrów.
Metody gromadzenia informacji o pacjencie
Obserwacja - Uważne oglądanie, spostrzeganie elementów wyglądu i zachowania człowieka i/lub przedmiotów i zjawisk (Słownik wyrazów obcych, 1996)
Wywiad - Planowa rozmowa z pacjentem, ukierunkowana na osiągnięcie wcześniej założonego celu
Analiza dokumentów - Polega na ilościowej i jakościowej analizie poszczególnych dokumentów składajacych się na dokumentację pacjenta, której celem jest uzyskanie jak największego zakresu informacji o pacjencie i jego rodzinie
Pomiar - Stosowanie określonych sposobów i metod, z wykorzystaniem skal, tablic i przyrządów, mających na celu określenie cech badanych przedmiotów poprzez przyporządkowanie im określonej wartości liczbowej.
Źródła danych
Źródłem danych jest pacjent, członkowie rodziny i inne osoby mogące udzielić znaczących informacji.
Chory podczas pobytu w szpitalu także jest poddawany systematycznej i dyskretnej obserwacji pielęgniarskiej.
Ważnym źródłem danych jest dokumentacja lekarska oraz codzienne pomiary parametrów (np. ciśnienia, tętna, temperatury, oddechu) dokonywane przez pielęgniarkę.
Rodzaj danych:
subiektywne o charakterze jakościowym, niewymierne, np. samoocena zdrowia, samopoczucie, osamotnienie,
obiektywne o charakterze ilościowym, wymierne, porównywalne, np. skład morfotyczny krwi, ciepłota ciała.
Gromadzenie danych
Pierwszy etap gromadzenia danych obejmuje fakty i zdarzenia, które stanowią rzeczywistą wartość dla pielęgnowania. Pielęgniarka ocenia:
układ nerwowy (wraz z narządami zmysłów, w tym skórę),
układ sercowo-naczyniowy,
układ oddechowy,
układ pokarmowy,
układ kostno-stawowo-mięśniowy,
układ moczowo-płciowy.
Gromadzenie danych
W zakresie układów pielęgniarka ocenia występujące ograniczenia i obciążenia dla chorego oraz związane ze stanem odbiegającym od normy możliwości samopoczucia.
Sformułowanie diagnozy pielęgniarskiej i określenie deficytu opieki w zakresie samopielęgnacji chorego można wiązać z danymi o jego rodzinie i społeczności: wieku, płci, warunkach mieszkaniowych, charakterze wykonywanej pracy, stanie psychicznym, nałogach i przyzwyczajeniach, pełnionych rolach rodzinnych i społecznych itp.
Zebrane informacje oraz obserwacje pielęgniarskie są zapisywane w przeznaczonych do tego celu arkuszach (historia pielęgnowania, karty pielęgnacyjne).
Faza 2 - Dokumentacja procesu pielęgnowania
Jest ważnym elementem współistniejącym z procesem pielęgnowania.
Celem prowadzenia dokumentacji jest dostarczenie jasnego zapisu informacji, które służą do określenia problemów.
Zebrane dane powinny być czytelne, zwięzłe i zrozumiałe dla całego zespołu pielęgniarskiego i lekarskiego.
Do nanoszenia danych służą różne warianty kart pielęgnacyjnych i skale dotyczące np. oceny ryzyka rozwoju odleżyn.
Faza 3 - postawienie diagnozy pielęgniarskiej
Z uwagi na szczególną wartość diagnozy w procesie pielęgnowania zagadnienia te omówiono w odrębnym wykładzie
Etap II - Planowanie pielęgnowania
Powinno dojść do ustalenia, jaka opieka będzie świadczona pacjentowi (i/lub rodzinie).
Powinno być rozważone rozwinięcie samoopieki, zastosowanie opieki nieprofesjonalnej oraz opieki profesjonalnej.
Charakterystyczne dla tego etapu jest decydowanie o tym, co i jak (w jaki sposób, a często i przez kogo) powinno być zrobione.
FAZY etapu II:
1.Ustalanie celów opieki
2.Ustalanie niezbędnych zasobów ludzkich i rzeczowych
3.Formułowanie planu opieki
Plan opieki pielęgniarskiej zawiera:
Stan (problem) pacjenta i środowiska stwierdzony przez pacjenta i/lub rozpoznany przez pielęgniarkę
Cel/cele opieki, jakie zamierza się osiągnąć w wyznaczonym przedziale czasu
Konkretne zadania, których wykonanie jest konieczne dla osiągnięcia założonego celu
Ustalenie planu indywidualnego pielęgnowania - cele
wspieranie działań terapeutycznych lekarza prowadzącego leczenie (wzmocnienie motywacji, edukacji i wykonywanie zleceń lekarskich)
promocję zdrowia rodziny chorego, edukację zdrowotną, poprawę warunków sprzyjających zdrowiu, poprawę stanu zdrowia, jego zachowanie i wzmocnienie,
ograniczenie i eliminowanie czynników ryzyka zagrażających zdrowiu,
opracowanie planu opieki pielęgniarskiej w sytuacji choroby, niesprawności opieki terminalnej i związanych z nimi stanów (np. ból, wymioty itp.), także w sytuacji ograniczeń zagrażających lub już zaistniałych w samodzielnym i aktywnym życiu (ćwiczenia usprawniające, działania integracyjne ze środowiskiem),
przygotowanie osoby wymagającej pielęgnowania oraz innych członków rodziny do pielęgnowania osoby chorej; przygotowanie do samodzielnego życia z chorobą i niesprawnością oraz radzenia sobie z problemami spowodowanymi chorobą,
wspieranie opiekuńczo-pielęgnacyjnej wydolności rodziny, jeżeli pojawiły się czynniki osłabiające lub ograniczające tę wydolność,
przygotowanie pacjenta do rozpoznania stresów i radzenia sobie z nimi,
wspieranie rodziny w radzeniu sobie z kryzysem wywołanym przez chorobę lub niepełnosprawność członka (członków) rodziny, z uwzględnieniem odpowiedniego rodzaju i źródła wsparcia,
dokumentowanie przyjętych celów
Etap III - Realizowanie planu pielęgnowania
Na tym etapie dochodzi do wprowadzenia w życie tego, co zostało wcześniej zaplanowane i odzwierciedlone w planie pielęgnowania (najczęściej udokumentowanym).
Gotowość pielęgniarki do realizowania planu pielęgnowania
Gotowość pacjenta do przyjmowania planu pielęgnowania
Realizacja planu opieki pielęgniarskiej powinna być ściśle związana z działaniami zaplanowanymi przez lekarza, w porozumieniu z pacjentem i przy jego akceptacji.
FAZY etapu III:
1.Przygotowanie pielęgniarki do realizowania planu
2.Przygotowanie pacjenta do pielęgnowania
3.Realizowanie planu
Realizacja planu może dotyczyć bezpośredniej pomocy pielęgniarki świadczonej w formie:
zabiegów wynikających z terapii i zleceń lekarskich,
zabiegów wynikających ze szczegółowego rozpoznania pielęgniarskiego,
zabiegów higienicznych,
pielęgnowania skóry,
zapewnienia odżywiania,
zapewnienia poczucia bezpieczeństwa w czynnościach życia codziennego,
zapewnienia zażywania leków zleconych przez lekarza i nadzór nad tym procesem,
przekazywanie wiedzy i umiejętności w samoopiece i samopielęgnacji, a szczególnie: przekazywanie wiedzy o zdrowiu, sposobach i warunkach jego utrzymania, czynnikach zagrożenia, uczenie samokontroli zdrowia, samooceny objawów, uczenie
konkretnych czynności opiekuńczych i pielęgnacyjnych, w tym rehabilitacyjnych, wskazanie źródeł i ułatwienie uzyskania pomocy z zewnątrz w zależności od potrzeb,
pomoc w efektywnym radzeniu sobie z problemami: w czynnościach życia codziennego, w likwidacji
przyczyn i ograniczeniu stresu, dostarczeniu wsparcia społecznego,
pomoc w utrzymaniu aktywności fizycznej i społecznej poprzez motywowanie do zwiększenia i zachowania lub przywracania aktywności fizycznej w formie racjonalnego wysiłku fizycznego, motywowanie do wzmocnienia i zachowania lub przywracania aktywności społecznej, wzmacnianie i inspirowanie do integracji z grupami samopomocy.
Etap IV - Ocenianie wyników planowania
Ocena formułowana w etapie IV stanowi wynik porównania stanu rozpoznanego
w etapie I z uzyskanym dzięki podjęciu celowych i planowych działań.
FAZY etapu IV:
1.Analizowanie wyników opieki pielęgniarskiej
2.Sformułowanie oceny
Ocenianie pozwala
Określić stopień osiągnięcia lub nieosiągnięcia celu opiekuńczego
Ukazać, co lub kto stanowiło przeszkodę lub utrudnienie rzutujące na ostateczny wynik opieki
Wyjaśnić, w jaki sposób doszło do pojawienia się negatywnych czynników
Ustalić, jak postępować w przyszłości, aby uniknąć błędów
Ocena ustaleń teoretycznych i działań praktycznych
Ocena zawiera porównanie stanu zdrowia pacjenta z etapu początkowego ze stanem, jaki został osiągnięty w wyniku zaplanowanych i zrealizowanych działań, a w szczególności: poprawę stanu zdrowia poprzez przywrócenie stanu pozytywnego lub pożądanego czy korzystniejszego od tego, który w diagnozie został określony jako niekorzystny, niepożądany czy zagrażający.
Ocena w zakresie zlikwidowania, ograniczenia lub zminimalizowania czynników, które zostały uznane za czynniki ryzyka zagrażające lub rokujące pogorszenie stanu zdrowia, nawroty choroby lub powikłania oraz pogorszenie samopoczucia, ograniczenie samodzielności i aktywności chorego.
Ocena wiedzy i umiejętności pacjenta w zakresie samopielęgnacji i samoopieki.
Weryfikacja zastosowanych metod pracy pielęgniarki.
Dokumentacja oceny wyników opieki
Dziękuję za uwagę
7