XXII.3, Omów twórczość wybranego autora polskiego oświecenia


Omów twórczość wybranego autora polskiego oświecenia

Konstancja (z Ryków) Benisławska (1747-1806) - stolnikowa Księstwa Inflanckiego, poetka, jej twórczość można do pewnego stopnia powiązać z nurtem poezji barskiej. Jest autorką jedynego tomiku poezji Pieśni sobie śpiewane, wydanego w Wilnie w r. 1776, chociaż sądząc z podtytułu o konwencji barokowej - „za naleganiem przyjaciół z cienia wiejskiego na jaśnią wydane” - powstał on zapewne nieco wcześniej. Wacław Borowy nazwał ten zbiorek „najdziwniejszą może ksiązką w literaturze polskiej XVIII w.”, ponieważ powstała na peryferiach Rzeczypospolitej, rzeczywiście odcina się ona całkowicie od wzorów stanisławowskich. Tkwi tematyką, sposobem obrazowania w XVII-wiecznej barokowej liryce religijnej, związanej z nurtem mistyków hiszpańskich (zwł. Teresy z Avila).

Pieśni sobie śpiewane należą do poezji medytacyjnej, składają się z dwóch cyklów liryków, zawierają wariacje na temat znanych modlitw, jak np. Modlitwy Pańskiej i Pozdrowienia anielskiego, przepełnione żarliwością uczuć religijnych autorki, przynoszą w wielu fragmentach ciekawe osiągnięcia. Są to poetyckie modlitwy mistyczne, wyrażające bezpośrednie obcowanie z Bogiem w kontemplacji, korne poddanie się jego woli, odrzucenie nędzy tego świata, pochwałę śmierci jako początku życia przyszłego. Stan modlitewnego uniesienia widoczny jest już w pierwszych wersach rozpoczynającego zbiór wiersza.

W peryfrazach modlitw ujawnia Bonisławska sporą erudycję; widać w nich wpływy Psałterza Jana Kochanowskiego, polskich poetów barokowych, a przede wszystkim mistyków hiszpańskich. Twórczość to nierówna: obok wybitnych osiągnięć rozwlekłe i monotonne wyliczania, właściwe poetom późnego baroku niesmaczne zestawienia i prowincjonalizmy. Osiągnięcia jednak, zwłaszcza umiejętne stosowanie kontrastów, wyraźnie tu górują i one decydują o przyznaniu Bonisławskiej odpowiedniej rangi w liryce polskiej XVIII wieku. Podobieństwo do poezji konfederatów barskich możemy dostrzec w używaniu typowych dla mistyków hiszpańskich i poetów polskiego baroku przenośni i słownictwa zaczerpniętych z zasobu militariów.

Twórczość anonimowa konfederatów barskich oraz poezje Bonisławskiej dowodzą, iż nurt literatury barokowej w swoim oryginalnym kształcie sięgał w głąb epoki oświecenia, żywotny zwłaszcza na prowincji. Zostawił też wyraźne ślady w dziełach wybitnych pisarzy stanisławowskich.


Wyszukiwarka