Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce (Józef Piłsudski Institute of America) - instytucja naukowa, archiwum, biblioteka i muzeum, założona wNowym Jorku (USA) w 1943 z inicjatywy działaczy Komitetu Narodowego Amerykanów Polskiego Pochodzenia. Instytutu Piłsudskiego posiada dzisiaj największy ze wszystkich instytucji polonijnych na terenie Stanów Zjednoczonych zbiór dokumentów dotyczących historii Polski. Większymi zbiorami może pochwalić się jedynie Instytut Hoovera w Stanford, w Kalifornii. Znalazły się tu archiwalia uratowane podczas II wojny światowej a pochodzące z Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski w Warszawie, tzw. "Kolekcja Belwederska", w skład której wchodzi m.in. archiwum Adiutantury Naczelnego Wodza, materiały Komisji Likwidacyjnej generała Lucjana Żeligowskiego, a także archiwum Ukraińskiej Misji Wojskowej w Polsce. W zbiorach Instytutu znalazło się także archiwum Powstań Śląskich wywiezione z kraju we wrześniu 1939.[7] Początkowo skromne archiwum rosło bardzo szybko dzięki darom i zapisom. Wciąż napływały wartościowe archiwa z placówek dyplomatycznych Rzeczypospolitej Polskiej, zbiory własne różnych osobistości, dokumenty obrazujące wysiłek organizacyjny Polaków, którzy po zakończeniu wojny znaleźli się na terenie Niemiec Zachodnich. Dokumenty pozyskane w USA stanowią najobszerniejszą (ok. 80%) część zbiorów Instytutu. Dokumentują one działalność Polonii w USA, zawierają również materiały po wielu wybitnych mężach stanu, politykach i wojskowych. Znajdują się tu materiały i dokumenty przekazane przez osoby zmarłe na emigracji, np. przez znanego historyka Władysława Pobóg-Malinowskiego, który zmarł we Francji, ale swoje archiwum zdeponował w Nowym Jorku. Są tu archiwa osobiste Józefa Lipskiego, Michała Sokolnickiego, Juliusza Łukasiewicza, generała Kazimierza Sosnkowskiego, Jana Weinsteina, Władysława Pobóg-Malinowskiego, Tadeusza Katelbacha, organizacji takich jak Polskie Centrum Informacyjne, czy Samodzielna Placówka Wywiadowcza ESTEZET. Instytut posiada także archiwalia nawet z lat wcześniejszych, II połowy XVIII i I połowy XIX w., czego przykładami są archiwa Leona Orłowskiego z lat 1777-1976 i Waleriana Płatonowa z lat 1818-1865. Obecnie Instytut posiada ok. 150 metrów bieżących archiwów (szacowane na 1 mln stron dokumentów), w zespołach opisanych na stronie internetowej Instytutu. Oprócz archiwum, Instytut Piłsudskiego posiada również bibliotekę naukową z 23 tys. tomów. Początkowo książki napływały z Polskiego Centrum Informacyjnego oraz Ministerstwa Informacji i Dokumentacji w Londynie, z polskiego wydawnictwa Rój i Płomyk, paryskiego Instytutu Literackiego, Gryfa i Polskiej Fundacji Kulturalnej. W 1949 biblioteka Instytutu liczyła już 2.500 książek. Z czasem zasoby powiększały się o darowizny indywidualne i instytucjonalne; zbiory biblioteczne przekazali Instytutowi Ignacy Matuszewski, Lucjusz Kupferwasser, Wacław Jędrzejewicz, gen. Tadeusz Kasprzycki, gen. Kazimierz Sosnkowski, Józef Lipski, Michał Sokolnicki, Tadeusz Katelbach, Edward Kleszczyński i Władysław Pobóg-Malinowski. Instytut posiada również zbiory audiowizualne, m.in. zbiór nagrań osób które ocalały z sowieckich łagrów i nagrania wywiadów z osobami odgrywającymi istotną rolę w życiu politycznym, np. zeStefanem Korbońskim czy Jerzym - "Jurem" Lerskim. Dział prasy zawiera ponad 3 tysiące tytułów, od jerozolimskiej "Na Straży" i bejruckiej "Polak w Libanie" po bardzo obszerną kolekcję prasy solidarnościowej. Liczny jest zbiór filatelistyczny i kart pocztowych, od znaczków z 1818 po 700 pocztówek w dziale "Legiony i ich twórca". Zbiór medali, medalionów i plakiet zawiera wiele ciekawych pozycji jak medal upamiętniający bitwę pod Somosierrą w 1808, czy 20 różnych medali dotyczących osoby Józefa Piłsudskiego. Na szczególną wzmiankę zasługuje zbiór map i kolekcja fotografii licząca ponad 20 tys. pozycji, która wymaga jeszcze opracowania. Spory zbiór obrazów - olejnych, akwarel i rycin jest przechowywany i wystawiany w Instytucie Piłsudskiego. Zawiera on ponad 240 pozycji, takich artystów jak m.in. Jan Matejko, Juliusz Kossak,Józef Brandt, Wojciech Gerson, Leon Wyczółkowski, Aleksander Gierymski, Julian Fałat, Jacek Malczewski i Stanisław Wyspiański.
Biblioteka Polska w Paryżu (fr. Bibliothèque polonaise à Paris) - polska placówka kulturalna, założona w 1838 m.in. przez Adama Jerzego Czartoryskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Karola Sienkiewicza jako fundacja Wielkiej Emigracji. Miała za zadanie zbierać, ocalałe od grabieży i zniszczeń, książki, archiwa i pamiątki narodowe. Stała się ośrodkiem dokumentacyjnym otwartym do dyspozycji Polaków i cudzoziemców. Inicjatorem powstania Biblioteki Polskiej w Paryżu był Karol Sienkiewicz, który doprowadził do połączenia już istniejących księgozbiorów wydziału historycznego i statystycznego Towarzystwa Literackiego Polskiego oraz Towarzystwa Pomocy Naukowej. Istotną rolę odegrało również francuskie Société de Civilisation, które pod wrażeniem artykułu Adama Mickiewicza pt. "Rabunek bibliotek i muzeów w Polsce" zwróciło się z apelem o ofiarowanie Polsce biblioteki ze składek publicznych. 24 listopada 1838 nastąpiło podpisanie aktu fundacji, a 24 marca 1839 dokonano uroczystego otwarcia placówki. Zarząd Biblioteki Polskiej złożono w ręce Rady Bibliotecznej, w której skład wchodziło ośmiu delegatów. Dożywotnim prezesem został ks. Adam Czartoryski, a funkcje sekretarza, bibliotekarza i kasjera pełnił Karol Sienkiewicz. W wymiarze formalnym właścicielem instytucji był ks. Czartoryski, co zapewniało prawidłowe jej działanie we francuskim systemie prawnym i dawało względne zabezpieczenie materialne. Początkowo planowano, że biblioteczne zbiory zostaną umieszczone w mającym powstać Domu Polskim, ale z powodu braku funduszy zrezygnowano z budowy nowego gmachu i zakupiono czteropiętrową kamienicę na wyspie św. Ludwika przy Quai d'Orléans. Biblioteka zajmowała tam 11 pomieszczeń na drugim piętrze. Pozostałe mieszkania wynajęto, aby spłacić zaciągnięte pożyczki. Placówka dość szybko zaczęła powiększać swój stan posiadania, głównie dzięki zapisom i darom osób prywatnych (zbiory Małachowskiego, Niemcewicza, Kniaziewicza, Mickiewicza). W 1845 Biblioteka Polska posiadała 15 tys. tomów, a w 1848 było tam już ok. 20 tys. książek. W 1914 księgozbiór liczył 100 tys. dzieł. W 1939 zbiory obejmowały 145 tys. książek, 1000 rękopisów, 12 tys. rycin, 2800 atlasów i map oraz 20 tys. kopii dokumentów dotyczących historii Polski z archiwów angielskich i francuskich. Ponadto znajdował się tam zbiór czasopism, fotografii, medali i monet[1]. To najstarsza instytucja polska poza granicami kraju. Od 1853 Biblioteka ma własny budynek na Wyspie św. Ludwika przy Quai d'Orléans. Od 1903 przy Bibliotece funkcjonuje Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu. W wieku XX zreorganizował ją Franciszek Jan Pułaski. W 1989 księgozbiór wynosił ok. 220000 woluminów, posiada ok. 5000 map polskich i 7000 rycin od XVI do XX wieku, również zbiór Towarzystwa Historyczno-Literackiego.
Polish Institute of Arts and Sciences of America (PIASA) (Polski Instytut Nauk i Sztuk, Polski Instytut Naukowy w Ameryce) - polonijna instytucja naukowa i dydaktyczna o charakterze organizacji non-profit, mająca siedzibę w Nowym Jorku na Manhattanie. Instytut powstał podczas II wojny światowej, w 1942. Jego założycielami byli znani polscy naukowcy, m.in. antropolog Bronisław Malinowski, historycy Oskar Halecki i Jan Kucharzewski, papirolog Rafał Taubenschlag, geograf i podróżnik Henryk Arctowski i poeta Jan Lechoń. Działalność instytutu miała być kontynuacją Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, która po rozpoczęciu niemieckiej okupacji została zlikwidowana. Instytut był w latach 1942-1945 subwencjonowany[1] przez Rząd RP na uchodźstwie, co było podstawą finansową jego działalności. Po wycofaniu w lipcu 1945 międzynarodowego uznania dla Rządu RP na uchodźstwie w konsekwencji ustaleń konferencji jałtańskiej Instytut odmówił podporządkowania się rządowi w Warszawie i domagał się wolności badań w ramach PAU. W konsekwencji członkowie Instytutu zostali w 1949 wykluczeni z działającej w Krakowie Polskiej Akademii Umiejętności. Po zakończeniu monopartyjnych rządów komunistycznych w Polsce w 1989 podjęto współpracę z odnowioną w Krakowie PAU. Instytut stawia sobie za cel informowanie amerykańskiego społeczeństwa o Polsce i jej dziedzictwie kulturowym, jak również wzmacnianie polsko-amerykańskich relacji. Na liście członków Instytutu znajduje (lub znajdowało) się ok. 1.500 nazwisk, w tym: Zbigniew Brzeziński, Stanisław Skrowaczewski, Aleksander Wolszczan, Hilary Koprowski, Michael Novak, oraz nobliści - Roald Hoffmann, Czesław Miłosz i Frank Wilczek. PIASA utrzymuje polską bibliotekę oraz archiwa, wydaje też kwartalnik naukowy, The Polish Review.
Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu - polskie muzeum z siedzibą w Paryżu, założone w 1903 przez syna poety Władysława Mickiewicza; najstarsze muzeum mickiewiczowskie; mieści się w gmachu Biblioteki Polskiej na Wyspie Świętego Ludwika. W kolekcji muzeum znajdują się dokumenty związane z postacią Adama Mickiewicza i niektóre jego przedmioty osobiste. Prezentowane są m.in. odpis aktu chrztu, świadectwo zgonu, akty nominacji na różne stanowiska, w tym nominacja na profesora Uniwersytetu w Lozannie i profesora w College de France. Muzeum posiada rękopisy niektórych utworów poety m.in. fragmenty Dziadów kowieńskich i drezdeńskich, Ksiąg narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, rękopis przekładu Giaura George`a Byrona.
Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule - turecka placówka muzealna, mieszcząca się w domu w Stambule, w którym 26 listopada 1855 zmarł Adam Mickiewicz. W 1955, w stulecie śmierci wieszcza otwarto ekspozycję. W podziemiach budynku urządzono symboliczna kryptę poety, z krzyżem i płytą nagrobną z napisem: Miejsce czasowego spoczynku Adama Mickiewicza, 26 listopada - 30 grudnia 1855 roku. Od 2005 w salach muzeum znajduje się ekspozycja, przygotowana przez Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Muzeum Adama Mickiewicza jest oddziałem Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamskiej w Stambule.
Muzeum Adama Mickiewicza w Nowogródku (biał. Дом-музей Адама Міцкевіча ў г.Навагрудку) - muzeum poświęcone twórczości Adama Mickiewicza, mieści się się w odbudowanym dworze Mickiewiczów w Nowogródku. Pomysły stworzenia placówki, która uhonorowałaby twórczość poety pojawiły się już w dwudziestoleciu międzywojennym. 16 września 1920 miejscowy rewkom wydał decyzję o stworzeniu muzeum lub biblioteki imienia poety, jednak z powodu natarcia frontu polskiego postanowienie pozostało jedynie na papierze. W dwudziestoleciu międzywojennym działania na rzecz powołania do życia placówki upamiętniającej życie i twórczość Adama Mickiewicza prowadziły władze samorządowe województwa nowogródzkiego wspomagane przez Komitet Mickiewiczowski. Otwarcie muzeum nastąpiło ostatecznie na krótko przed wojną 11 września 1938 roku. Funkcję jego dyrektora objął Władysław Laroj. Po aneksji ziemi nowogródzkiej przez ZSRR w 1939 muzeum kontynuowało działalność. 3 grudnia 1940 przeszło pod zwierzchnictwo komisarza ludowego oświaty BSRR. Druga wojna światowa przyniosła placówce znaczne zniszczenia: w czerwcu 1941 w dom trafiła niemiecka bomba, a w 1945 większość eksponatów związanych z poetą wywieziono do Polski. W setną rocznicę śmierci Mickiewicza 26 listopada 1955 nastąpiło ponowne otwarcie muzeum, a ekspozycję stałą zwiedzać można było od 1971. W latach 1989-1990 prowadzona była rekonstrukcja rodzinnego dworku Mickiewiczów przez polską firmę Budimex. Poza samym dworkiem odtworzono wówczas oficynę, studnię, altanę i budynki gospodarcze. 12 września 1992 przy pomocy warszawskiego Muzeum Literatury dokonano uroczystego otwarcia nowej wystawy (Muzeum wypożyczyło stronie białoruskiej 152 eksponatów na okres 9 lat). Aktualna wystawa została otwarta 25 maja 2001 przy pomocy finansowej władz rejonu nowogródzkiego. Dyrektorem placówki jest Mikołaj Hajba (Мікалай Гайба). Corocznie muzeum odwiedza ok. 20 tys. turystów, wycieczki oprowadzane są w języku polskim, rosyjskim, białoruskim, angielskim i niemieckim.
Muzeum Polskie w Rapperswilu - polskie muzeum historyczne w Rapperswilu, założone w 1870 jako Muzeum Narodowe Polskie z inicjatywy Agatona Gillera przez Władysława Platera w celu zabezpieczenia polskich zabytków historycznych i propagowania spraw polskich. Muzeum mieści się w zamku z końca XIII wieku (wzniesionym na półwyspie nad Jeziorem Zuryskim) i wydzierżawionym na 99 lat (w 1870) przez Władysława Platera. Plater wyremontował będący ruiną obiekt (m.in. podwyższył piętro i pokrył całość dachem)[1]. Na przełomie XIX i XX wieku miało największą bibliotekę polską na emigracji (liczyła ok. 100 tys. druków), z bogatym zbiorem rękopisów (w tym archiwum Wielkiej Emigracji). W 1921 przeszło w dzierżawę Państwa Polskiego. W 1927 zbiory przejęło Muzeum Narodowe i Biblioteka Narodowa. Zbiory druków i rękopisów uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej (spalone przez hitlerowców w pałacu Krasińskich po powstaniu warszawskim). W 1975 muzeum zostało odtworzone. Jego kustoszem został Janusz Morkowski. Wsparcia udzielili: od strony finansowej - Julian Godlewski z Lugano, a ze strony szwajcarskiej - radca kantonalny i miejski w Rapperswilu Hans Rathgeb (następnie prezes Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Polskiego). Dla Polaków w kraju i na emigracji muzeum i organizowane w nim imprezy stał się wtedy symbolem żywej Polski niepodległej. W ciągu ćwierćwiecza odwiedziło je przeszło 300 000 gości. Niejednemu z nich muzeum zawdzięcza cenne dary. Aktualnie zbiory muzeum prezentowane są w salach tematycznych obrazujących kolejno: związki polsko-szwajcarskie, historię polskich emigracji, działalność Polaków w Szwajcarii, sylwetki wielkich Polaków (Kopernik, Chopin, Skłodowska) i laureatów literackiej nagrody Nobla, walkę Polaków "Za wiarę i wolność" (w tym dzieje 2 Dywizji Strzelców Pieszych), sztukę polską: malarstwo, rzemiosło artystyczne (w tym sztukę sarmacką), świadectwa kultury żydowskiej w Polsce, sztukę religijną i ludową. W ramach stałej ekspozycji można podziwiać m.in. dzieła Chełmońskiego, Brandta, Wyczółkowskiego, Boznańskiej, jak również ponad 100 miniatur Wincentego Lesseura, miniaturzysty pracującego na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i jego uczennicy Walerii hr. Tarnowskiej (darowane przez rodzinę hr. Tarnowskich z Dzikowa). Eksponowane są także cenne starodruki pochodzące w znacznej części ze spuścizny po płk. Romanie Umiastowskim. Ciekawymi i cennymi są również zegarki z manufaktury Patek Philippe czy kolekcja tabakierek z motywami ułanów polskich z okresu wojen napoleońskich, a także kolekcja kilkunastu gemm z portretami polityków i żołnierzy z okresu powstania styczniowego, będąca niewielkim fragmentem wcześniejszego zbioru należącego do "platerowskiego" Narodowego Muzeum Polskiego.Bardziej współczesne, ale nie mniej wartościowe są, zakupione przez Muzeum świątki i całe sceny z bogatej kolekcji polskiej sztuki ludowej. Ta licząca prawie pół tysiąca rzeźb kolekcja, zawiera dzieła ponad 80 polskich twórców i jest swego rodzaju unikatem w polskich zbiorach etnograficznych. W kamienicy "Burghof," przylegającej do zamkowego wzgórza, od 1987 mieszczą się biblioteka i archiwum Muzeum Polskiego. Profil księgozbioru jest dostosowany do tematyki ekspozycji muzealnej. Gromadzone są tu również starodruki i obszerny zbiór XVIII-wiecznych map. Archiwum gromadzi materiały dotyczące dziejów Polaków w Szwajcarii i na emigracji. W bibliotece prezentowane są również: archiwum i zbiór poloników Jadwigi i Jana Nowak-Jeziorańskich oraz kolekcja obrazów i księgozbiór - ofiarowane przez rodzinę Romerów z Cytowian. Muzeum organizuje liczne wystawy okresowe, a także koncerty, odczyty, sympozja, konferencje naukowe - pełniąc w praktyce funkcję wszechstronnej instytucji propagującej wiedzę o Polsce i jej kulturze. Wraz ze swoją Biblioteką jest otwarte dla wszystkich interesujących się Polską, jej historią, kulturą i dniem dzisiejszym. W okresie od świąt Wielkanocy do końca października Muzeum jest czynne codziennie od godziny 13 do 17. Muzeum powstało i prowadzi swą działalność dzięki wysiłkowi społecznemu wielu osób. Nie zatrudnia ono pracowników etatowych. Od roku 2005 funkcję kustosza pełni Anna Buchmann. Od 1978 Muzeum jest wspomagane finansowo przez Polską Fundację Kulturalną "Libertas" w Rapperswilu.