GATT
Światowy system liberalizacji handlu oparty na współpracy wielostronnej, powstał na konferencji Hawanie w 1947 roku, kiedy to 21 państw ustaliło tekst Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT). Celem negocjatorów na konferencji hawańskiej było stworzenie ogólnoświatowego systemu współpracy gospodarczej opartego na trzech filarach- Międzynarodowym Funduszu Walutowym (MFW), Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) i Międzynarodowej Organizacji Handlu ITO).
Projekt tzw. Karty Hawańskiej obejmował zarówno regulacje dotyczące polityki handlowej, jak i porozumienia towarowe, politykę rozwoju ekonomicznego, restrykcyjne praktyki handlowe oraz politykę zatrudnienia.
Wobec trudności z ratyfikowaniem ITO, uzgodnione w trakcie negocjacji przygotowawczych do konferencji hawańskiej zasady polityki handlowej, zdecydowano się wprowadzić do zawartego w dniu 20 października 1947 roku porozumienia, zwanego Układem Ogólnym w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT). Traktowane jako porozumienie tymczasowe, a więc obowiązujące do czasu utworzenia ITO- istnieje do dziś, spełniając bardzo ważną rolę w ewolucji międzynarodowych stosunków ekonomicznych.
Celem GATT jest podejmowanie działań zmierzających do liberalizacji handlu międzynarodowego poprzez obniżenie ceł i znoszenie innych przeszkód handlowych oraz wyeliminowanie dyskryminacji w tym handlu. Ma to, bowiem zapewnić stabilne podstawy rozwoju handlu światowego i wzrostu gospodarczego, gospodarczego przez to sprzyjać podniesieniu dobrobytu poszczególnych krajów oraz pełnemu wykorzystaniu zasobów światowych. Nawiązuje to do zasad klasycznej teorii ekonomii, zakładającej wyższość wolnego handlu nad sytuacją, w której państwo reguluje kierunki i zakres wymiany gospodarczej z zagranicą.
Rola i znaczenie GATT jako forum wielostronnych negocjacji problemów handlu międzynarodowego uległy istotnemu zwiększeniu w trzech aspektach:
- instytucjonalnym
- podmiotowym
- przedmiotowym
W płaszczyźnie instytucjonalnej Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu jest przede wszystkim wielostronną umową handlową. Członkowie GATT to układające się strony lub kraje. Jednocześnie GATT jest organizacją międzynarodową. Najwyższym organem GATT jest Konferencja Układających Się Stron, odbywająca się jeden, dwa razy w roku i pełniąca funkcję organu o charakterze plenarnym. W 1961 roku utworzono Radę Przedstawicieli, będącą organem międzysesyjnym węższym składzie i mającym charakter organu wykonawczego. W skład Rady wchodzą reprezentanci rządów państw członkowskich, a jej zadaniem jest rozstrzyganie spraw wynikłych między konferencjami.
Rada przedstawicieli i Konferencja Układających Się Stron są obsługiwane przez Sekretariat GATT (w Genewie), którym kieruje Dyrektor Generalny. W 1953 roku został powołany w GATT Komitet Skarg, który odgrywa istotną rolę w łagodzeniu sporów między członkami, wynikających z realizacji przyjętych przez nich zobowiązań dotyczących redukcji ceł i znoszenia innych ograniczeń we wzajemnej wymianie.
Zasadniczej zmianie uległa także liczba członków Układu. W chwili utworzenia GATT przystąpiło do niego 20 krajów. 1 grudnia 1991 roku członkami zwyczajnymi GATT były 103 państwa i 29 państw członkowskich. Oznacza to prawie sześciokrotny wzrost zasięgu podmiotowego GATT.
Poważnej ewolucji uległ ponadto zakres działalności GATT. Podczas, gdy początkowo międzynarodowe negocjacje na forum GATT dotyczyły redukcji i konsolidacji ceł, w późniejszym okresie rokowania objęły także kwestie łagodzenia protekcji pozataryfowej i szczegółowe uregulowania w wybranych branżach towarowych (tekstyliach odzieży, artykułach rolnych).
W ostatniej rundzie międzynarodowych rokowań handlowych włączono do negocjacji problemy regulacji nowych dziedzin międzynarodowych stosunków ekonomicznych, tj. międzynarodowych obrotów usługowych, handlowych aspektów praw własności intelektualnej oraz handlowych aspektów inwestycji zagranicznych.
Układ Ogólny jest oparty na kilku podstawowych zasadach, będących rodzajem kodeksu właściwego postępowania w handlu międzynarodowym i służących realizacji jego celów.
Podstawową zasadą GATT jest obowiązek niedyskryminacji i równości traktowania. Znalazła ona wyraz w przyznaniu sobie przez kraje członkowskie bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejowania (KNU) w dostępie do ich rynków narodowych. Oznacza ona jednakowe prawo wszystkich krajów członkowskich GATT do równego traktowania i równych korzyści w stosunkach handlowych, bez możliwości dyskryminacji czy pozbawienia ich przywilejów udzielonych innym partnerom zagranicznym. Dopuszczalnymi wyjątkami od tej zasady są tzw. mały ruch graniczny oraz możliwość tworzenia ugrupowań intergacyjcnych.
Zasada niedyskryminacji znalazła także swój wyraz w przyznaniu sobie przez kraje GATT tzw. klauzuli narodowej (KN). Jej istotą jest traktowanie towarów zagranicznych na tych rynkach nie mniej korzystnie niż analogicznych towarów pochodzenia krajowego. Obejmuje ona zwłaszcza wszelkie obciążenia podatkowe (bezpośrednie i pośrednie), a ponadto wszystkie ustawy i przepisy dotyczące obrotu tych produktów na rynku wewnętrznym (sprzedaż, kupno, dystrybucję i przewóz).
Kolejną zasadą GATT jest zasada wzajemności, ustępstw i korzyści. Jej istotą jest obowiązek wzajemności uzyskiwania przywilejów od partnerów w zamian za udzielone koncesje. Najważniejszym dopuszczalnym odstępstwem od tej zasady, sankcjonowanym przez GATT, są preferencje na rzecz krajów rozwijających się, w tym zwłaszcza system GSP- Generalized System of Preferences (Zgeneralizowany System Preferencji Celnych).
Zasadą GATT jest także uznanie taryf celnych i innych opłat o podobnym charakterze praktycznie za jedynie dozwolone narzędzia polityki handlowej (np. w razie interwencji państwa w handlu w celu ochrony rodzimego przemysłu). Dopuszcza się możliwość stosowania ograniczeń ilościowych tylko w celu ochrony bilansu płatniczego oraz różnorodnych restrykcji dla ochrony zdrowia publicznego, zdrowia ludzkiego, zapewnienia bezpieczeństwa kraju itp.
Głównym instrumentem liberalizacji handlu międzynarodowego prowadzonego przez GATT stały się organizowane, co pewien czas wielostronne negocjacje handlowe, tzw. rundy. Takich rund rokowań wielostronnych (włącznie z zakończoną 15 grudnia 1993 roku Rundą Urugwajską) odbyło się w GATT dotychczas osiem.
W rezultacie kolejnych rund nastąpiła znaczna redukcja i konsolidacja ceł w handlu międzynarodowym. Przeciętny poziom ceł został obniżony z około 40 % po II wojnie światowej do około 5- 6% w momencie rozpoczęcia Rundy Urugwajskiej. Po zakończeniu tej rundy cła w handlu światowym powinny ulec dalszej redukcji o około 30%.
Pierwsze rokowania GATT należy ocenić jako bardzo efektywne, chociaż nie wszystkie uzgodnione wówczas obniżki weszły od razu w życie. Rokowania te objęły jednak znaczną część handlu światowego oraz wynegocjowano w ich trakcie głębokie obniżki ceł wobec dużej liczby pozycji taryfowych.
Rezultaty trzech kolejnych rund rokowań były znacznie skromniejsze, co wynikało częściowo z samej techniki rokowań, utrudniającej dalsze redukcje, a więc, ze wstrzymywania się przed dalszymi ofertami liberalizacyjnymi krajów o niskich taryfach. Runda Dillona została ponadto zdominowana kwestią osłabienia negatywnych skutków procesów integracyjnych w Europie dla handlu krajów trzecich.
Bardzo ważną spośród rund wielostronnych rokowań handlowych i to zarówno punktu widzenia zakresu, jak i uzyskanych rezultatów, była Runda Kennedy'ego. Jej wynikiem było obniżenie stawek celnych na artykuły przemysłowe przeciętnie o jedną trzecią, przy czym na niektóre artykuły obniżka ceł sięgała nawet 50%. Tak wielka redukcja ceł, zarówno co do stopnia, jak i zakresu, zdarzyła się po raz pierwszy.
Z kolei Runda Tokajska była po raz pierwszy poświęcona nie tylko redukcji ceł, ale także liberalizacji barier pozataryfowych. W jej rezultacie wynegocjowano sześć kodeksów dotyczących stosowania odnośnych środków pozataryfowych, tak by nie tworzyły one utrudnień handlu. Kodeksy te regulowały: dumping i cła antydumpingowe, licencje importowe, wycenę wartości dla potrzeb celnych, przeszkody techniczne w handlu, subsydia subsydia cła wyrównawcze, zakupy rządowe. Zawarte też zostały trzy porozumienia w sprawie handlu artykułami mleczarskimi, mięsem wołowym i w sektorze lotnictwa cywilnego.
Podpisanie we wrześniu 1986 roku Deklaracji w Punta del Ester (Urugwaj) oznaczało formalne rozpoczęcie negocjacji kolejnej, ósmej rundy GATT. Runda Urugwajska podjęła, podobnie jak poprzednie, kwestie dalszej liberalizacji handlu światowego oraz wzmocnienie GATT. Ponadto po raz pierwszy w historii wielostronnych rokowań włączono do nich nowe dziedziny obrotu międzynarodowego, takie jak: usługi, ochrona praw własności intelektualnej oraz handlowe aspekty inwestycji zagranicznych. Celem jest ich liberalizacja, a także ustanowienie zasad ich wielostronnej regulacji, podobnie do zasad dotyczących obrotu towarowego w ramach GATT.
Rokowania Rundy Urugwajskiej trwają nadal, ale przypuszczalnie zakończą się pozytywnymi ustaleniami, chociaż wątpi się, by zrealizowano wszystkie zakładane cele, szczególnie dotyczące znacznej liberalizacji handlu światowego. Tym niemniej już sam fakt zakończenia rundy będzie miał istotne znaczenie dla dalszego prowadzenia polityki stopniowej liberalizacji handlu, a jej ustalenia będą mieć różnorodne (ekonomiczne, społeczne, prawne i polityczne) implikacje dla członków GATT.
Przedstawiciel handlowy USA, Mickey Kantor, zapowiedział, że jego rząd chciałby uzyskać przed lipcem 1993 roku uzgodnienie międzynarodowego dokumentu, zwanego umową o dostępie do rynków. W pierwszej kolejności dokument ten ma być uzgodniony z państwami EWG, a następnie z innymi uczestnikami GATT. Intencją amerykańskiej administracji jest osiągnięcie konkretnych rezultatów przed lipcowym szczytem G-7 w Tokio.
Stany Zjednoczone chcą zakończyć Rundę Urugwajską przed 15 kwietnia 1994 roku. Dlatego też prezydent Bill Clinton zobowiązał się dostarczyć Kongresowi pełną informację o swoich uzgodnieniach i intencjach związanych z GATT do 15 listopada 1993 roku.
Jak się wskazuje w dorocznym raporcie GATT na temat handlu międzynarodowego: „Wprawdzie obecny system handlowy jest daleki od doskonałości- uzmysławia to dostatecznie jasno porządek obrad negocjacji handlowych Rundy Urugwajskiej- jednakże mało jest wątpliwości, co do tego, że obecne wielostronne zasady i dyscypliny pomagają w utrzymaniu otwartości rynków i elastyczności możliwości handlowych, których odzwierciedleniem są wspomniane liczby- tj. wysokie tempo wzrostu wolumenu handlu światowego o ok. 4-8%.
Podkreśla się także pozytywną rolę GATT w rozwoju handlu międzynarodowego, związaną z jego normotwórczym charakterem, a właśnie kolejne zmiany procedur i norm GATT, podejmowane w celu znalezienia najwłaściwszego i wszechstronnego rozwiązania problemów handlu międzynarodowego, przesądzają o pragmatycznym i dynamicznym charakterze Układu Ogólnego.
Polska jest członkiem GATT od 1967 roku i od tego czasu uczestniczyła w pracach tej organizacji. Jednakże od niedawna zarówno udział Polski w GATT, jak i związane z tym korzyści były niewielkie.
Zasady GATT zostały bowiem opracowane z myślą o krajach o gospodarce rynkowej. Oznacza to, iż każdy kraj zainteresowany przystąpieniem do Układu musi wynegocjować warunki swego uczestnictwa, do GATT nie można bowiem po prostu wstąpić. Podstawowym zobowiązaniem nowego członka GATT jest przestrzeganie zasad Układu oraz udzielenie koncesji celnych, a więc redukcja ceł importowych lub ich związanie, w zamian za korzyści wynikające ze wszystkich poprzednich obniżek wynegocjowanych między członkami Układu.
Podejmując rokowania o akcesję do GATT, Polska nie mogła wynegocjować zobowiązania taryfowego, ponieważ nie posiadała taryfy celnej dla wymiany handlowej z zagranicą. Wynegocjowane warunki uczestnictwa w Układnie Ogólnym miały więc precedensowy charakter zobowiązania ilościowego, w postaci wzrostu importu z krajów członkowskich GATT, nie mniej niż o 7% rocznie. Wykonywanie tego zobowiązania okazało się z wielu względów trudne do zrealizowania i w końcu 1989 roku Polska podjęła działania w sprawie normalizacji swego statusu w GATT.
W związku z wprowadzeniem w życie nowej taryfy celnej, formalnie odpowiadającej wymogom GATT, a także po wielu radykalnych zmianach w zasadach funkcjonowania gospodarki i powiązań gospodarczych zagranicą, można się spodziewać w niedługim czasie pełnej normalizacji stosunków Polski z GATT. Umożliwi to wykorzystywanie porządku prawnego GATT dla promocji naszych interesów oraz rozwiązywania problemów Polski w handlu międzynarodowym.
Redukcje stawek celnych wynegocjowane
w ramach GATT
Okres trwania i miejsce rokowań |
Zakres handlu objętego redukcją ceł (w procentach) |
Stopa redukcji reł (w proc.) |
Liczba krajów Uczestniczących |
Wartość handlu objętego liberalizacją (w mln USD) |
1947- Genewa 1949- Annecy 1951- Torquay 1956- Genewa 1961- 1962 Genewa(Runda Dillona) 1964- 1979 Genew(Runda Kennedy'ego) 1973- 1979 Genewa(Runda Tokijska) 1986- 1993 Genewa(Runda Urugwajska) |
44 3 9 11
14
64
33(wyr.przem.) 30(wyr.rolne)
30 |
35 35 27 15
20
33
38 40
40 |
23 33 34 22
45
48
99
117 |
10,0 - - 2,5
4,9
40,0
155,0
200,0 |
Światowa Organizacja Handlu World Trade Organisation (WTO)
Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu został zastąpiony Światową Organizacją Handlu, powołaną 1 stycznia 1995 roku (World Trade Organisation- WTO), o szerszych kompetencjach niż GATT.
WTO ma więcej władzy niż rządy wyłaniane na drodze wyborów. Wpływa na nasze życie od jedzenia, które jemy, po programy telewizyjne, które oglądamy, a większość ludzi nawet nie wie o jej istnieniu.
WTO jest najbardziej wpływową organizacją na świecie, liczy 135 krajów członkowskich. Razem decydują one o zasadach rządzących handlem międzynarodowym. Kiedy jakieś prawo zostanie wprowadzone, wszystkie kraje członkowskie muszą go przestrzegać. To brzmi nawet nieźle. Zasady wprowadzające sprawiedliwość mogłyby zabezpieczyć kraje uboższe, które mają mniejszy wpływ na gospodarkę międzynarodową. Ale jeśli prawo jest niesprawiedliwe? Jeśli zamiast chronić interesy ubogich pogorszą ich sytuację?
Jak działa WTO?
W teorii wszyscy członkowie WTO mają równe prawa. W praktyce kraje uboższe rzadko mogą sobie pozwolić choćby na wysyłanie przedstawicieli na spotkanie WTO. Kraje bogate, takie jak USA i kraje tworzące Unię Europejską dysponują ogromnymi, dobrze opłacanymi zespołami specjalistów- negocjatorów, z których wielu związanych jest z największymi światowymi przedsiębiorstwami międzynarodowymi. W rezultacie prawa ustalane są przez najbogatszych i chronią ich interesy.
Jakie zasady wprowadza WTO?
Prawie zawsze dąży do zmniejszenia kontroli rządu nad międzynarodową działalnością handlową wielkich firm. Nazywa się to liberalizacją. Oto przykłady:
W Kenii rzemieślnicza produkcja odzieży upada z powodu wprowadzonych przez WTO zasad dopuszczających, by produkty z Europy i Ameryki zalewały rynek. Te same prawa nie dają produktom kenijskim równie łatwego dostępu do rynków krajów rozwiniętych.
UE chciała pomóc producentom bananów z rejonu Karaibów przez ułatwienie im dostępu do rynku europejskiego. WTO nie pozwalała na to. Rolnicy żyjący z uprawy bananów, próbując walczyć z największymi przedsiębiorstwami światowymi, stoją przed widmem ruiny.
Kraje ubogie musiały otworzyć swoje rynki na produkty importowane z krajów bogatych. Kraje bogate utrzymały jednak restrykcje ograniczające napływ na ich rynki płodów rolnych i produktów tekstylnych, które ubogie kraje mogłyby eksportować. Od roku 1995, czasu powstania WTO, USA zrezygnowały zaledwie z 1% ze swych 650 restrykcji na import tkanin i odzieży.
Ryż jest jednym z podstawowych produktów rolnych Indii. WTO zdecydowała, że międzynarodowe przedsiębiorstwa z Europy i Ameryki mogą wykupić prawa do produkcji i sprzedaży ryżu, odbierając tym samym indyjskim rolnikom prawa do produktu, który doskonalili od wieków.
Przykładów nie trzeba szukać zbyt daleko. Jedząc mięso, szybko możemy odkryć, że pochodzi z bydła karmionego hormonami dla przyśpieszenia wzrostu. WTO zdecydowała, iż UE nie może zakazywać importu wołowiny z przyczyn zdrowotnych. To samo będzie prawdopodobnie dotyczyło żywności modyfikowanej genetycznie. Czy takie zasady służą interesom obywateli, czy wielkich przedsiębiorstw?
Niesprawiedliwe zasady rządzące handlem pogłębiają przepaść między krajami bogatymi, a ubogimi. Trzej najbogatsi ludzie świata posiadają większy majątek, niż 600 milionów obywateli w krajach najmniej rozwiniętych. Gra w handlu między bogatymi, a biednymi nigdy nie odbywała się na równych zasadach.
Czynione są kroki, by wprowadzić jeszcze dalej posuniętą liberalizację. A kto jest najbardziej zaangażowanym zwolennikiem? Unia Europejska! W ostatniej turze negocjacji dotyczących handlu kraje rozwijające się musiały przystać na niekorzystne dla siebie zasady. Jeśli nie zaczniemy działać od zaraz, sytuacja tak będzie się powtarzać. Handel sam w sobie nie krzywdzi ubogich. Jego skutki zależą od tego, kto nim steruje i jakimi zasadami się kieruje. Trzeba dążyć do tego, by rynek pracował dla ludzi. Tymczasem:
- większa liberalizacja handlu forsowana przez WTO krzywdzi najbiedniejszych
- wprowadzone zasady powinny wnosić większą sprawiedliwość, a nie ją zmniejszać.
Głosy sprzeciwu
Zachodnie organizacje humanitarne organizują akcje mające na celu zmianę zasad działania WTO. Decydenci powinni wiedzieć, iż ludzie zaczynają orientować się w sytuacji i chcą, aby prawa międzynarodowe rządzące handlem służyły ubogim przynajmniej w takim stopniu, w jakim służą bogatym. Jedną z form działania jest wysyłanie kart pocztowych do polityków mających wpływa na zasady działania WTO, których treść wyraża zaniepokojenie faktem, iż nowe prawa rządzące handlem wprowadzone przez WTO są niesprawiedliwe. Dalsza liberalizacja będzie prowadzić do wzrostu nędzy i pogłębienia nierówności w skali światowej.
Runda Urugwajska i reformy w Polsce zmierzające do wprowadzania gospodarki rynkowej spowodowały powrót do normalności. Obecnie status Polski nie różni się od statusu pozostałych członków.
Status WTO przewiduje regularne konferencje ministerialne odbywające się co dwa lata. Pierwsza tak konferencja odbyła się w Singapurze, w grudniu 1996 roku. Postawiono tam kolejny krok na drodze liberalizacji handlu poprzez wypracowanie porozumienia ITA (porozumienie w sprawie sprowadzenia do poziomu zerowych stawek celnych na sprzęt i podzespoły techniki łączności) oraz podjęto takie tematy jak handel, konkurencja i przejrzystość w zakupach rządowych.
Działalność WTO w okresie od poprzedniej Konferencji Ministralnej w Singapurze uzyskała podczas II Konferencji Ministralnej w Genewie w maju 1998 roku wysoką ocenę, a szczególnie przychylnie przyjęto pomyślne zakończenie negocjacji w sprawie telekomunikacji podstawowej, usług finansowych oraz Porozumienia o handlu produktami technologii informatycznych (ITA). Powtórzono przywiązanie krajów członkowskich do sprawy dalszej stopniowej liberalizacji handlu towarami i usługami. II Konferencja Ministerialna miała charakter przejściowy. Jej konkretnym rezultatem jest formalne uruchomienie procesu przygotowań i dyskusji na temat przyszłych negocjacji (tzw. Rundu Milenijnej).
Rada Ministrów na posiedzeniu w dniu 23 listopada 1999 roku przyjęła dokument pt. „Stanowisko Polski w sprawie nowej rundy wielostronnych negocjacji handlowych WTO”. Stanowisko dotyczy wszystkich istotnych obszarów działalności gospodarczej i handlu międzynarodowego. Obejmuje takie zagadnienia jak:
Stawki celne na towary nierolne;
Rozszerzenie Porozumienia ITA- ITA 2;
Rolnictwo;
Bariery techniczne w handlu;
Handel i środowisko;
Standardy pracy;
Reguły pochodzenia;
Subsydia w towarach nierolnych;
Antydumping;
Środki ochronne;
Handel usługami;
Własność intelektualna;
Zamówienia publiczne;
Handel, a inwestycje;
Handel, a konkurencja;
Ułatwienia w handlu;
Przystępowanie do WTO;
Rozstrzyganie sporów;
Handel elektroniczny;
Realizacja porozumień WTO;
Polska stoi na stanowisku, iż rozpoczęcie, prowadzenie i zakończenie negocjacji winno być traktowane jako poszczególne części jednolitego przedsięwzięcia. Rezultaty podejmowanych negocjacji powinny być przyjmowane w całości i stosowane przez wszystkie kraje członkowskie WTO.
III Konferencja Ministerialna WTO w Seattle
III Konferencja Ministerialna WTO, która odbyła się w Seattle w dniach 30.XI.-3.XII 1999 roku zakończyła się zawieszeniem obrad. Nie powstał żaden oficjalny dokument uzgodniony przez państwa WTO. Konferencja ustanowiła 6 Komitetów tematycznych: Komitet Całości, Komitet ds. Rolnictwa, Komitet ds. Implementacji, Komitet ds. Dostępu do Rynku, Komitet ds. Nowych Tematów, Komitet ds. Spraw Systemowych. III KM WTO w Seattle nie doprowadziła do żadnych ostatecznych ustaleń. ustaleń szczególności nie ustalono zakresu kolejnej rundy WTO oraz podstawowych zasad negocjacji. Zawieszenie III Konferencji Ministerialnej WTO w Seattle oznaczało rozpoczęcie jedynie negocjacji mandatowych, czyli tych ustalonych w Marakeszu w kwietniu 1994 roku podczas przyjmowania Aktu Końcowego Rundy Urugwajskiej.
Akcesje nowych państw do WTO
Kontynuowane są negocjacje akcesyjne w ramach prac Grup Roboczych ds. Akcesji poszczególnych krajów do WTO, w tym rozmowy dwu i wielostronne z tak ważnymi partnerami jak Rosja, Chiny, Ukraina. Polska prowadzi z tymi krajami rozmowy dwustronne na forum WTO dotyczące liberalizacji handlu i kwestii dostępu do rynku w zakresie handlu towarami przemysłowymi i rolnymi oraz handlu usługami. W 2000 roku do Światowej Organizacji Handlu WTO przystąpiło pięciu nowych członków: Albania, Chorwacja, Gruzja, Jordania i Oman. W ten sposób liczba członków WTO wzrosła do 141 na dzień 31 grudnia 2000 roku. Oczekuje się, że w 2001 roku do WTO przystąpią Litwa i Mołdawia.
Sektor zamówień rządowych
Od 1 stycznia 1997 roku działa w ramach WTO Grupa Robocza do spraw Przejrzystości w Zamówieniach Publicznych, której mandat obejmuje wypracowanie porozumienia zapewniającego przejrzystość prawa i procedur krajowych w zakresie zamówień publicznych. Polska uczestniczy w pracach tej grupy.
Niezależnie od wyżej wspomnianej Grupy Roboczej, w ramach Światowej Organizacji Handlu działa Komitet Zakupów Rządowych. Komitet ten powstał jeszcze na podstawie porozumienia osiągniętego w toku negocjacji Rundy Tokijskiej GATT. Porozumienie to renegocjowano w trakcie rokowań Rundy Urugwajskiej. Jest ono fakultatywne i nie obowiązuje wszystkich członków WTO, a jedynie państwa, które je ratyfikowały. Stronami tego Porozumienia są kraje najwyżej rozwinięte. W ramach Komitetu Zakupów Rządowych Polska ma status obserwatora. W związku z przyjętą przez rząd polski datą gotowości do akcesji do UE oraz kalendarzem procedury akcesyjnej do Porozumienia w sprawie zamówień rządowych WTO Polska w roku 2001 rozpocznie proces przystępowania do tego Porozumienia przyjmując w ten sposób część porządku prawnego UE w zakresie stosunków zewnętrznych.
Rezultatem kolejnej rundy negocjacji globalnych będzie dalsza liberalizacja handlu usługami. Obecnie trwają prace mające na celu rozpoczęcie przygotowań do tych negocjacji. Przygotowania te obejmują w szczególności wymianę informacji na temat przepisów krajowych regulujących świadczenie usług w poszczególnych sektorach. Ministerstwo Gospodarki jako koordynator GATS przedstawia na forum Rady GATS informacje na temat polskiego systemu prawnego w tym zakresie, przygotowywane przez stosowne resorty i instytucje administracji centralnej.
Porozumienie o rolnictwie
Porozumienie WTO w sprawie rolnictwa zawiera postanowienia dotyczące trzech kwestii:
Dostępu do rynku, który obejmuje:
Taryfikację, tj. zastąpienie większości środków pozataryfowych ekwiwalentem celnym bez prawa ponownego wprowadzania ograniczeń pozataryfowych,
Związanie wszystkich ceł na produkty rolne oraz ich redukcję,
Redukcję wielkości subsydiów eksportowych
Obniżenie wydatków na wsparcie wewnętrzne rolnictwa
Porozumienie w sprawie Tekstyliów Odzieży (ATC)
Porozumienie na temat Tekstyliów i Odzieży (ATC) WTO dotyczy regulacji służących stopniowemu wyłączaniu produktów tekstylnych z grupy towarów specjalnych i traktowaniu ich jak pozostałych towarów przemysłowych. Określa także m.in. sposób postępowania przy nadmiernym imporcie niektórych towarów tekstylnych na polski obszar celny. Porozumienie na temat Tekstyliów i Odzieży WTO przewiduje stopniową, czteroetapową integrację towarów tekstylnych i odzieżowych wymienionych w Załączniku do Porozumienia, która zakończy się z dniem 01.01.2005 r., kiedy nastąpi zniesienie wszelkich ograniczeń. Polska dokonała notyfikacji kolejnej listy towarów tekstylnych i odzieżowych w ramach III etapu integracji tej grupy towarowej z WTO wypełniając w ten sposób swój obowiązek liberalizacyjny nałożony przez to Porozumienie.
Informacje bieżące
Z dniem 1 stycznia 2000 roku zakończył się okres implementacyjny postanowień liberalizacyjnych Rundy Urugwajskiej w odniesieniu do handlu towarami rolnymi i przemysłowymi. Oznacza to, iż w polskiej taryfie celnej obowiązują stawki celne związane na poziomie roku 2000, wyszczególnione w polskiej liście koncesyjnej do WTO. Dalsza liberalizacja może obecnie dokonywać się na bazie jednostronnych decyzji.
Po III Konferencji Ministerialnej w Seattle powstała inicjatywa skierowana przede wszystkim do krajów najmniej rozwiniętych i rozwijających się (LDC i DEV), która służyć ma odbudowie zaufania do WTO i zwiększeniu zaangażowania tych krajów w procesie negocjacyjnym nowej rundy WTO.
Nowa Runda, tzw. Runda Milenijna będzie jednym z największych wyzwań kilku najbliższych lat. Polska konsekwentnie opowiada się za prowadzeniem negocjacji w ramach Rundy Milenijnej w możliwie szerokim zakresie tematycznym, popierając podejście globalne, prezentowane przez Unię Europejską. W zakresie rolnictwa główny ciężar rozmów skierowany będzie na aspekt dalszej liberalizacji handlu towarami rolno- spożywczymi oraz redukcja wsparcia wewnętrznego oraz subsydiów eksportowych. Nadal odczuwana jest duża rozbieżność stanowisk krajów CAIRNA (grupa krajów niestosujących subsydiów eksportowych- m.in. Australia, Nowa Zelandia, Argentyna, Kanada i 12 państw rozwijających się) i USA oraz Unii Europejskiej.
W zakresie usług toczą się obecnie ustalenia w zakresie sposobu prowadzenia szczegółowych negocjacji, zagadnień horyzontalnych oraz liberalizacji w poszczególnych sektorach ulgowych. Należy się spodziewać, że do końca pierwszego kwartału 2001 roku poszczególne kraje członkowskie składać będą propozycje liberalizacyjne. Stąd też przewidywać można, iż dopiero w 2001 roku runda negocjacji rozpocznie się definitywnie. Przewidywane jest także szczegółowe przejrzenie dotychczas obowiązujących postanowień Porozumień WTO. Zaznacza się w szczególności kwestie zasad prowadzenie postępowań ochronnych, funkcjonowanie systemu rozstrzygania sporów (DSU WTO), kwestie obowiązywania okresów przejściowych dla krajów rozwijających się i najmniej rozwiniętych.
W dniach 9- 13 listopada 2001r. odbędzie się IV Konferencja Ministerialna WTO w Doha, Katar. Trwają obecnie na forum WTO intensywne konsultacje w sprawie wypracowania, jeszcze przed Konferencją podstawowego pakietu tematów, które będą przedmiotem i punktami agendy tej Konferencji. Ambicją członków i sekretariatu WTO jest także wcześniejsze wypracowanie zarysu Deklaracji Ministerialnej, co jest uważane za warunek ewentualnego powodzenia całej Konferencji i rozpoczęcia nowej rundy wielostronnych negocjacji handlowych.