1. Kierunki uwzględniające paradygmat racjonalności strukturalnej

Struktura organizacyjna - instrument racjonalnie utworzony przez tych i dla tych, których

cele ma osiągnąć

Zachowanie człowieka w różnych zbiorowościach zdeterminowane jest obowiązującym systemem wartości, zasad, które są zewnętrzne wobec jednostki.

1. Zarządzanie naukowe

Podstawowe założenia:

1. Zainteresowanie organizacją na płaszczyźnie mikroorganizacyjnej. Głównym przedmiotem zainteresowania jest praca i jej podział.

2. Konieczność dostosowania ludzi do obowiązujących w organizacji reguł, norm, zasad postępowania; personel musi być dobrze dopasowany do uprzednio obmyślonego kształtu struktury.

3. Sprawności powinna decydować zdolność stawiania oporu wewnętrznym i zewnętrznym naciskom]

Dorobek:

• Fryderyk W. Taylor - system organizacji pracy, źródła niskiej wydajności pracy

• Frank B. Gilbreht - walka z marnotrawstwem, rozwiązania umożliwiające zwiększenie wydajności i zmniejszenie wysiłku

• Henry L. Gantt - premiowy system wynagrodzeń, karta dziennej wydajności

• Henry Le Chatelier - cykl działania zorganizowanego, zasada równowagi

• Karol Adamiecki - organizacja pracy zespołowej, zależność miedzy wydajnością pracy a poziomem kosztów, prawo harmonii

2. Nurt administracyjny

Podstawowe założenia:

1. Zainteresowanie organizacją na płaszczyźnie intraorganizacyjnej. Głównym przedmiotem zainteresowania są zbiory jako składniki organizacyjne.

2. Formowanie struktury musi uwzględniać cele organizacji i polega na określeniu odpowiedniego miejsca i funkcji każdego z jej składników.

3. Formalizacja - narzędzie scalenia wszystkich składników w całość.

Dorobek:

• Henri Fayol -

1. źródła wzrostu wydajności

2. funkcje w przedsiębiorstwie ( techniczne, handlowe, finansowe, ubezpieczeniowe, rachunkowe, administracyjne)

3. racjonalne i sprawne zarządzanie (zasady dla kierowników - podział pracy, autorytet, dyscyplina, jedność rozkazodawstwa, jednolitość kierownictwa, interes ogółu, wynagrodzenie, centralizacja, hierarchia, ład, traktowanie pracowników, stabilizacja personelu, inicjatywa, zgranie personelu)

• Max Weber -

1. koncepcja biurokratycznego sprawowania władzy (pewność funkcjonowania, efektywność, bezosobowość)

2. „idealne” typy (źródła) władzy - racjonalny, tradycyjny, charyzmatyczny

2. Kierunki uwzględniające paradygmat dominacji podmiotowej

Rola człowieka dominuje w organizacji

Nurt socjologiczny Nurt psychologiczny

Główny ciężar zainteresowania skupia się na potrzebach, pragnieniach i zachowaniu człowieka w organizacji. Podkreśla się emocjonalne aspekty natury ludzkiej.

Dorobek:

• H. Munsterberg - potrzeba wiedzy o człowieku jako jednostce żyjącej w społeczeństwie

• Mary Parker Follett - problem sprawowania władzy, pojęcie autorytetu

• Elton Mayo - motywacja do pracy, rola kierownika, funkcjonowanie zespołów

• Abraham H. Maslow - holistyczny charakter natury ludzkiej oraz hierarchia potrzeb

• Douglas Mc Gregor - dwie koncepcje zarządzania (teoria X i Y), określenie

stosunku kierowników do podwładnych, problem motywacji

• Rensis Likert - analiza wydajności pod kątem stosowanych stylów kierowania, orientacja podmiotowa i orientacja produkcyjna

• Chester I. Bernard - istota współpracy w organizacji, powstawanie grup nieformalnych, teoria akceptacji autorytetu

• Herbert A. Simon - rozgraniczenie racjonalnych i nieracjonalnych aspektów społecznego zachowania się jednostek, administrowanie

3. Kierunki uwzględniające paradygmat równowagi sytuacyjnej

Odrzucenie założeń:

• o dominacji struktury nad człowiekiem oraz

• o dominacji człowieka nad strukturą.

Dominująca rola otoczenia

Przestrzeń zarządcza = organizacja + człowiek + otoczenie

1. Podejście systemowe

1. Holistyczne postrzeganie organizacji („wszystko zależy od wszystkiego”)

2. Organizacja = system (uporządkowany zbiór elementów pozostających we wzajemnych relacjach)

3. Przedmiot badań - władza, status społeczny, prawo, wierzenia, moralność

4. Człowiek jest najbardziej zawodnym elementem systemu, który sam stworzył - zalecenie formalizacji

5. Hierarchizacja - wymiar pionowy i wymiar poziomy

6. Centralizacja - odróżnienie władzy wykonawczej od ustawodawczej

Twórcy - m.in. L. von Bertalanffy, K. Boulding, A. Rapaport, R.Gerard

1. Podejście sytuacyjne

1. Model biurokratyczny organizacji oraz model organiczny

2. Wytypowanie cech strukturalnych wraz z badaniem ich nasilenia

(hierarchia, specjalizacja, kompetencje, interakcje, autorytet)

3. Wyjaśnienie wpływu technologii i otoczenia na strukturę

4. Koncepcja badań sytuacyjnych - szkoła astońska

5. Metodyka badań organizacji

(konceptualizacja + operacjonalizacja + konstrukcja teorii o wpływie sytuacji na struktury)

* cel: pełny opis organizacji i jej otoczenia oraz wszelkich procesów w niej zachodzących

6. Podejście sytuacyjne ujmuje problematykę objaśniania i kształtowania

organizacji.

Twórcy - m.in. J.Woodward, T.Burns, G.Stalker, E.Litwak, S.Udy, D.Pugh

1. Podejście preakseologiczne

1. Postrzeganie organizacji w ujęciu rzeczowym, atrybutowym, czynnościowym

2. Rozpatrywane kategorie: działanie, sprawność, dyrektywy praktyczne

3. Obiekt badań - zespoły ludzkie

4. Metodyka oparta na dorobku nauk ergologicznych

5. Koncepcja gry organizacyjnej

6. Poszukiwanie wskazań dotyczących tego, co trzeba czynić, co dobrze jest czynić, co wystarcza czynić, by jak najsprawniej osiągnąć zamierzone skutki

Twórcy - m.in. T.Kotarbiński, J.Zieleniewski, J.Kurnal, T.Pszczołowski

7

Źródło - koncepcje socjologów i antropologów kulturowych, np.

E. Durkheim - fakty są dla jednostki czymś zewnętrznym, nie można poznać ich za pomocą

zmysłów

K. Marks - wśród czynników życia ludzkiego pierwsze miejsce zajmują czynniki o

charakterze społecznym

M. Weber - zachowanie ludzi w organizacji musi być podporządkowane pewnym regułom

Źródło inspiracji tej koncepcji to krytyka klasyków:

1. Człowiek jako istota racjonalna dąży do maksymalizacji swoich korzyści ekonomicznych

2. Każda jednostka w swojej reakcji na bodźce ekonomiczne działa w sposób odizolowany

3. Wobec ludzi można odnosić się w sposób standardowy

---